انسان يگانه موجودی است كه قانون خلقت ، قلم ترسيم چهرهء او را بهدست خودش داده است كه هر طور كه میخواهد ترسيم كند ، يعنی بر خلافاندامهای جسمانیاش كه كارش در مرحلهء رحم به پايان رسيده است و برخلاف خصلتهای روحی و اندامهای روانی حيوانات كه آنها نيز در مرحلهء قبلاز توليد پايان گرفته است ، اندامهای روانی انسان - كه از آنها بهخصلتها و خويها و ملكات اخلاقی تعبير میشود - به مقياس بسيار وسيعی پساز تولد ساخته میشود . اين است كه هر موجودی ، حتی حيوان ، آن چيزی است كه او را ساختهاند ،ولی انسان آن چيزی است كه بخواهد باشد . و به همين جهت است كه هر نوعاز انواع حيوانات همان طور كه اندام جسمانی همهء افرادش شبيه يكديگراست ، اندامهای روانی و خصلتهای روانی افرادش نيز شبيه يكديگر است ،تمام افراد گربه يك نوع خصلت دارند و تمام افراد سگ يك نوع ديگر وتمام افراد مورچه يك نوع ديگر ، تفاوتی اگر باشد بسيار اندك است . ولیتفاوت خصلتی و اخلاقی افراد انسان ، بینهايت است . و اين است كه انسانيگانه موجودی است كه خودش بايد "خويشتن" را انتخاب كند كه چه باشد .در آثار اسلامی رسيده است كه انسانها در قيامت بر طبق خصلتهای اكتسابیروحی ، نه اندام ظاهری جسمانی ، محشور میگردند ، يعنی انسانها از نظراخلاق اكتسابی با هر نوع جانداری كه به او شبيهتر باشد ، به شكل او واندام او محشور میگردند ، و تنها افرادی به شكل و صورت انسانی محشورمیگردند كه اخلاق و خويهای اكتسابی و ابعاد ثانوی روح آنها متناسب با شأنو كمالات |
