از اموات اين طورند تقاضای بازگشت میكند ( 1 ) : " « رب ارجعون ،لعلی اعمل صالحا فيما تركت »" پروردگارا مرا باز گردان ، باشد كه درآنچه كوتاهی كردهام ( يا در مال و ثروتی كه باقی گذاشتهام ) كار صالحانجام بدهم . جواب میدهند : " « كلا انها كلمة هو قائلها »" بس ،حرفی است كه میزند ، اگر هم بازگردد باز مثل اول خواهد بود . بعدمیفرمايد : " « و من ورائهم برزخ الی يوم يبعثون »" ( 2 ) . از وراءآنها يعنی از جلوی آنها . كلمه " وراء " ، هم به معنی پشت سر گفتهمیشود ، هم به معنی پيش رو ، در قرآن به هر دو معنا استعمال شده : "« و كان ورائهم ملك يأخذ كل سفينة غصبا »" (3) . آن چيزی كه در جلویانسان باشد ، احاطه بر انسان داشته باشد ، میگويند وراء انسان است . دراين آيه كلمه " وراء " به معنای جلو اطلاق میشود و خبر هم قرينه است :" « الی يوم يبعثون »" . كلمه " برزخ " را به اين معنا برای اولينبار خود قرآن استعمال كرده و بعد در نهج البلاغه هم آمده است ، در اخبارو احاديث هم زياد آمده ، در كلمات علماء هم زياد آمده . قبلا در لغتكلمه " برزخ " به اين معنا نبوده ، كلمه " برزخ " در لغت به چيزیگفته میشود كه حائل ميان چيزی و چيز ديگری باشد . مثلا اگر ما دو اتاقداشته باشيم ، يك اتاق آن طرف ديوار و يك اتاق اين طرف ديوار كه اينسالن حائلی باشد ميان اين اتاق و آن اتاق ، میگويند برزخ ميان ايندو .بنابر اين " « و من ورائهم برزخ الی يوم يبعثون »" حكايت میكند كه ازمردن تا قيامت يك حالتی وجود دارد كه آن حالت فاصله ميان زندگی ايندنيا و قيامت است ، حائل ميان ايندو است . آيا اين آيه حكايت نمیكندكه انسان بعد از مردن باز هم زنده است ، باز هم مستشعر است ، باز همآرزو و تقاضا دارد و تا روز قيامت به همين حال هست ؟ آيه ديگر در سوره " « اذا وقعت الواقعة »" میفرمايد : " « فلولا اذا بلغت الحلقوم 0 و انتم حينئذ تنظرون 0 و نحن اقرب اليه |
