دادهاند و علم و فلسفه دنبال آنچه كه پيغمبران گفتهاند رفته است . همينطوری كه ويليام جيمز در كتاب دين و روان میگويد : " خيلی از مسائل راعلوم و فلسفهها بعد رفتهاند كشف كردهاند ولی نشانیاش را اول ادياندادهاند " . اديان نشانی دادهاند ، ديگران برای اينكه تحقيق كنند كه آياچنين چيزی هست يا نيست دنبالش رفتهاند ، بعد هم از طريق علمی و فلسفیبه آن رسيدهاند ، به طوری كه اگر اين نشانی را نداده بودند هرگز علم وفلسفه دنبال آن نمیرفت . ما هم اگر گفتيم كه تحقيق در اينجا مطلوب استمقصودمان اين نيست كه هيچ جنبه تعبدی ندارد ، بلكه مقصود اين است كهقرآن علاقه نشان میدهد كه افراد در باب معاد تحقيق داشته باشند و لهذا درباب معاد كلمه ايمان آمده من روی اين جهت گفتم و در غير معاد نيامدهاست . در باب ملائكه هم ايمان آمده است . اين علامت آن است كهخواستهاند كه ما در اينجا تحقيقی داشته باشيم به طوری كه بتوانيم عنمعرفه اعتقاد پيدا كنيم كه يك حقايقی به نام ملائكه وجود دارد . همچنينقرآن مايل است كه ما به آخرت ايمان داشته باشيم ، يعنی در كنار ايمانبه پيغمبر و ايمان به نبوت میخواهد ما اعتقاد و ايمان [ به آخرت ]داشته باشيم و الا آن را در اين رديف ذكر نمیكرد . چرا آن را در اينرديف ذكر كرده ؟ پس طالب تحقيق در اينجاست . در اينكه مسائل معاد در درجه اول مسائل تعبدی است هيچ بحثی نيست . مادرباره اين مسائل تعبدی میخواهيم ببينيم چقدر میتوانيم تحقيق كنيم و اينتحقيق هم مطلوب است . اگر اشخاصی بگويند شما حق تحقيق كردن نداريد ، مادر مقابل آنها چنين میگوييم . اگر كسی گفت : " در باب قيامت كسی حقتحقيق كردن ندارد ، قرآن يك چيزی گفته ، ما هم بايد بگوييم آمنا و سلمنا، هر كس گفت چرا ؟ میگوييم سؤال بدعت است ( همين طوری كه عدهای درقديم میگفتند " السؤال بدعة " اينجا حق سؤال و جواب نداری " [ مامیگوييم ] نه ، اين طور نيست ، از ما تحقيق خواستهاند . در مسأله ايراد شبههها و اشكالها ، ما در حدودی اشكالات را طرح میكنيمكه طرح شده است ، يعنی اشكالاتی كه در كتابها وجود دارد ، در همينكتابهای خيلی معمولی هم وجود دارد . من خودم شايد تا حالا بيش از صد بارو باز همين روزها مكرر از افرادی آنهم مثلا از طبقه دانشجويان شبهه آكل ومأكول را شنيدهام . اين كه ديگر چيز تازهای نيست كه بگوييم طرح نكنيد .شبهه آكل و مأكول را خوب بود اول اگر نصيحت شما را میپذيرفتند از هزارسال پيش طرح نمیكردند ، ولی از هزار |
