حداكثر تمتع را ببرد . بديهی است كه چنين حالتی نمی‏تواند مكمل و مربی‏
روح انسان باشد و روح او را تهذيب نمايد .
اما انسان گاهی تحت تأثير عواطف عالی انسانی خويش قرار می‏گيرد ،
محبوب و معشوق در نظرش احترام و عظمت پيدا می‏كند ، سعادت او را
می‏خواهد ، آماده است خود را فدای خواسته‏های او بكند . اينگونه عواطف ،
صفات و صميميت و لطف و رقت و از خود گذشتگی به وجود می‏آورد برخلاف‏
نوع اول كه از آن خشونت و سبعيت و جنايت بر می‏خيزد . مهر و علاقه مادر
به فرزند از اين مقوله است . ارادت و محبت به پاكان و مردان خدا ، و
همچنين وطن دوستيها و مسلك دوستيها از اين مقوله است .
اين نوع از احساسات است كه اگر به اوج و كمال برسد همه آثار نيكی كه‏
قبلا شرح داديم بر آن مترتب است و هم اين نوع است كه به روح شكوه و
شخصيت و عظمت می‏دهد بر خلاف نوع اول كه زبون كننده است . و هم اين نوع‏
از عشق است كه پايدار است و با وصال تيزتر و تندتر می‏شود بر خلاف نوع‏
اول كه ناپايدار است و وصال مدفن آن به شمار می‏آيد .
در قرآن كريم رابطه ميان زوجين را با كلمه " مودت " و " رحمت "
تعبير می‏كند ( 1 ) و اين نكته بسيار عالی است . اشاره به جنبه انسانی و
فوق حيوانی زندگی زناشوئی است . اشاره به اينست كه

پاورقی :
1 - و من آياته ان خلق لكم من أنفسكم ازواجا لتسكنوا اليها و جعل‏
بينكم مودش و رحمة ». ( سوره روم ، آيه 21 ) .

57