فتوحات معطوف شد غافل از اينكه به موازات باز كردن در واژههای اسلام بهروی افراد ديگر و رو آوردن آنها به اسلام كه به هر حال جاذبه توحيد اسلام وعدل و مساوات اسلام ، عرب و عجم را جذب میكرد ، میبايست فرهنگ وثقافت اسلامی هم تعليم داده شود و افراد دقيقا با روح اسلام آشنا شوند .خوارج بيشتر عرب بودند و غير عرب هم كم و بيش در ميان آنها بود ،ولی همه آنها اعم از عرب و غير عرب جاهل مسلك و نا آشنا به فرهنگاسلامی بودند . همه كسريهای خود را میخواستند با فشار آوردن بر روی ركوع وسجودهای طولانی جبران كنند . علی عليهالسلام روحيه اينها را همينطور توصيفمیكند ، میفرمايد : « جفاش طغام و عبيد اقزام ، جمعوا من كل اوب و تلقطوا من كل شوب ،ممن ينبغی ان يفقه و يؤدب و يعلم و يدرب و يولی عليه و يؤخذ علی يديه ،ليسوا من المهاجرين و الانصار الذين تبوؤا الدار و الايمان » ( 1 ) ." مردمی خشن ، فاقد انديشه عالی و احساسات لطيف ، مردمی پست ، بردهصفت ، او باش كه از هر گوشهای جمع شدهاند و از هر ناحيهای فراهمآمدهاند . اينها كسانی هستند كه بايد اول تعليمات ببينند . آداب اسلامیبه آنها تعليم داده شود ، در فرهنگ و ثقافت اسلامی خبرويت پيدا كنند .بايد بر اينها قيم حكومت كند و مچ دستشان گرفته شود نه اينكه آزادبگردند و شمشيرها را در دست نگه دارند و راجع به ماهيت اسلام پاورقی : 1 - نهج البلاغه ، خطبه . 236 |