مثلا خدای نكرده در ميان ما ، مخصوصا در ميان طبقه به اصطلاح مقدس ماب مااين روح حلول نكرده است ؟ اينها مطلبی است كه جداگانه بايد بررسی شود . ما اگر روح مذهب خارجیرا درست بشناسيم شايد بتوانيم به اين پرسش پاسخ دهيم . ارزش بحثدرباره خوارج از همين نظر است . ما بايد بدانيم علی چرا آنها را " دفع" كرد ، يعنی چرا جاذبه علی آنها را نكشيد و برعكس ، دافعه او آنها رادفع كرد ؟ مسلما چنانكه بعدا خواهيم ديد تمام عناصر روحی كه در شخصيت خوارج وتشكيل روحيه آنها مؤثر بود از عناصری نبود كه تحت نفوذ و حكومت دافعهعلی قرار گيرد . بسياری از برجستگيها و امتيازات روشن هم در روحيه آنهاوجود داشت كه اگر همراه يك سلسله نقاط تاريك نمیبود آنها را تحت نفوذو تأثير جاذبه علی قرار میداد ، ولی جنبههای تاريك روحشان آنقدر زيادنبود كه آنها را در صف دشمنان علی قرار داد . |
