اكنون مورد بحث ما است و در آيات زيادی مطرح است ( 1 ) . از اين‏
پس ما هر گاه اين واژه را به كار ببريم ، منظور اصلاح در سطح اجتماعی و
به عبارت ديگر اصلاح اجتماعی است .
قرآن كريم ، در مجموع تعبيرات خود ، پيامبران را مصلحان می‏خواند ،
چنانكه از زبان شعيب پيغمبر می‏گويد : « ان اريد الا الاصلاح ما استطعت و
ما توفيقی الا بالله عليه توكلت و اليه انيب . » جزاصلاح تا آخرين حد
توانائی منظوری ندارم . موفقيتم جز به دست خدا نيست . تنها بر ذات‏
مقدس او توكل می‏كنم و تنها به سوی او باز خواهم گشت .
و بر عكس ، ادعای اصلاح منافقين را به شدت تخطئه می‏كند : « و اذا قيل‏
لهم لا تفسدوا فی الارض قالوا انما نحن مصلحون الا انهم هم المفسدون ولكن لا
يشعرون . »هر گاه به آنها گفته شود در زمين فساد مكنيد می‏گويند ما فقط
اصلاحگرانيم . آگاه باشيد كه همينها مفسدانند و خود هم به دقت درك‏
نمی‏كنند .
اصلاح طلبی يك روحيه اسلامی است هر مسلمانی به حكم اينكه مسلمان است‏
خواه ناخواه اصلاح طلب و لا اقل طرفدار اصلاح طلبی است . زيرا اصلاح طلبی ،
هم به عنوان يك شأن پيامبری در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف‏
و نهی از منكر است كه از اركان تعليمات اجتماعی اسلام است . البته هر
امر به معروف و نهی از منكر لزوما مصداق اصلاح اجتماعی نيست ولی هر اصلاح‏
اجتماعی مصداق امر به معروف و نهی از منكر

پاورقی :
. 1 رجوع شود به سوره بقره / 11 و 220 و اعراف / 56 و 85 و 170 و هود
أ 88 و 111 و قصص / . 19

7