مردمی كه در خارج و يا حاشيه قرار دارند . هنگامی كه نهضتی در جريان است مانند اين است كه صحنهای را در حالی كهگرد و غبار برانگيخته است بخواهيم مشاهده كنيم يا از آن عكسبردارینمائيم كه البته اندكی دشوار است ، بر خلاف هنگامی كه نهضت پشت كرده وپايان يافته باشد [ كه ] مانند آن است كه صحنهای را پس از فرو نشستنگرد و غبار بخواهيم ببينيم يا از آن عكسبرداری نمائيم . به هر حال تحليلاين نهضت چه برای مردم معاصر كه خود در آن شركت دارند و چه برایآيندگان تاريخ كه بخواهند در باره آن قضاوت نمايند هم اكنون امری ضروریو حياتی است . به نظر میرسد مسائل ذيل بايد مورد بررسی قرار گيرد :ماهيت نهضت هدف نهضت رهبری نهضت آفات نهضت ماهيت نهضت وقايع و حوادث اجتماعی و تاريخی ، همانند پديدههای طبيعی ، احيانا ازنظر ماهيت با يكديگر اختلاف دارند . همه نهضتهای تاريخی را نمیتوان ازنظر ماهيت ، يكسان دانست . هرگز ماهيت انقلاب اسلامی صدر اسلام باماهيت انقلاب كبير فرانسه و يا انقلاب اكتبر روسيه يكی نيست .تشخيص ماهيت يك نهضت از راههای مختلف ممكن |