جهان را و احيانا قرآن و مفاهيم اسلامی را میخواستند از ديدگاه غربی تفسيركنند مبارزه میكرد . توجيه و تأويل مفاهيم ماوراء الطبيعی قرآن و تطبيقآنها را به امور حسی و مادی جايز نمیشمرد . سيد جمال هنگامی كه از مصر به هند رفت و با افكار " سر سيد احمدخانهندی " كه زمانی قهرمان اسلامی اصلاح در هند به شمار میرفت آشنا شد و ديداو سعی دارد مسائل ماوراء الطبيعی را به نام و بهانه علم ، توجيه طبيعیكند ، غيب و معقول را تعبير محسوس و مشهود نمايد ، معجزات را كه درقرآن نص و صريح است به شكلی رنگ عادی و طبيعی دهد ، مفاهيم آسمانیقرآن را زمينی كند ، سخت ايستادگی كرد . يكی از نويسندگان معاصر در موردسفر سيد به هند و موضعش در برابر سيد احمد خان مینويسد : " اگر سيد احمد از اصلاح دين سخن میگفت ، سيد جمال مسلمانان را ازفريبكاری برخی مصلحان و خطرات افراط در اصلاح بر حذر میداشت . اگر سيداحمد ضرورت فراگرفتن انديشههای نو را برای مسلمانان تأكيد میكرد ، سيدجمال بر اين موضوع اصرار داشت كه اعتقادات دينی بيش از هر عامل ديگرافراد انسان را به رفتار درست رهنمون میشود ، و اگر سيد احمد مسلمانانرا به پيروی از شيوههای نو در تربيت تشويق میكرد ، سيد جمال اين شيوه هارا طبعا برای دين و قوميت مردم هند زيانآور میدانست . بدينسان سيد جمالكه تا آن زمان به جانبداری از انديشهها و دانشهای نو نامبردار شده بود ،به هنگام اقامت در هند ، در برابر متفكر نوخواهی چون سيد احمد ناگزير بهپاسداری از عقائد و سنن قديمی مسلمانان شهرت يافت . با اين وصف در ايندوره نيز از رأی پيشين خود درباره ضرورت تحرك فكر دينی روی بر نتافت" ( 1 ) . پاورقی : . 1 دكتر حميد عنايت ، سيری در انديشه سياسی عرب ، صفحه 86. |
