شخصى از حضرت رضا عليه السلام دربارهقول خداى عزوجل : ((بدانيد كه هر چه غنيمت گيريد پنج يك آن از آن خدا و پيغمبرش وخويشاوندان است 43 سوره 8 )) پرسيد و گفت : سهم خدا از آن كيست ؟ فرمود: از آنرسول خدا صلى الله عليه وآله و سهم رسول خدا صلى الله عليه وآله از آن امام است ،به حضرت عرض شد: بفرمائيد اگر دسته اى زياد بودند و دسته ئى كم ، چه بايدكرد؟ (يعنى چون نصف خمس بايد ميان سه دسته فقرا و مسكينان و در راه ماندگان ساداتتقسيم شود، اگر يك دسته از آنها زيادتر بودند، مى شود به آنها زيادتر داد يا نه ؟)فرمود: اختيارش با امام است ، به من بگو پيغمبر صلى الله عليه وآله در اين بارهچگونه رفتار مى كرد؟ مگر نه اين بود كه هر طور صلاح مى ديد رفتار مى كرد؟ همچنيناست امام .

از امام باقر عليه السلام درباره معادن طلا و نقره و آهن و قلعى (سرب ) و مسسوال شد. فرمود: اينها خمس دارد.

زراره گويد: امام حق دارد پيش از تقسيم سهام غنيمت ، هر اندازه بخواهد انفاق كند و براىخود بر دارد و به ديگرى ببخشد همانا پيغمبر صلى الله عليه وآله به همراه مردمى جنگكرد و از فى ء چيزى به آنها ندارد و اگر بخواهد همه را ميان آنها تقسيم مى كند (وخلاصه اختيار تام تقسيم غنائم جنگى بدست امامست چنانكه در هر جنگى اين اختيار بازمامدار و پيشواى آنست .)

ابن عيسى گويد: از امام صادق عليه السلام دربارهقول خداى تعالى ؛ ((بدانيد هر چه غنيمت گيريد پنج يك آن از خدا و پيغمبر وخويشاوندان است )) پرسيدم ، حضرت دو آرنج را بر زانو گذاشت و با دست اشاره كردو فرمود: به خدا كه آن استفاده روز به روز است (كه بايد خمس آنرا داد) جز آنكه پدرمشيعيان خود را حلال كرد تا آلوده نباشند.
شرح توضيح مدلول و سند اين روايت با بيان رويات موافق و مخالف آن ، بعهده مقاماجتهاد و استنباط است كه بحمدلله و المنه فقهاى شيعه رضوان الله تعالى عليهم اجمعينمشروحا و مبسوطا اين موضوع را در كتب استدلالى خود بيان فرموده اند.

سماعه گويد: از حضرت ابوالحسن عليه السلام راجع به خمس ‍ پرسيدم ، فرمود: در هرچيزى كه مردم به دست آوردند، كم باشد يا زياد خمس هست .

احمد بن محمد بن عيسى بن يزيد گويد: به حضرت (امام هشتم يا نهم و يا دهم ) نوشتم :قربانت گردم ، به من بياموز فايده چيست ؟ و اندازه آن كدامست ؟ و راءى شما چيست ؟ خداىتعالى شما را باقى دارد تقاضا دارم با پاسخ اينسوال بر من منت گذارى تا در حرام زندگى نكنم كه نماز و روزه ام درست نباشد. حضرتنوشت : فايده چيزى است كه از سود تجارت بتو رسد و از زراعت بعد از وضع مخارج ياجائزه اى كه بديگرى بدهى (يا جائزى كه بتو رسد) (پس بنابر معنىاول جايزه خمس ندارد و جزو مخارج است و بنابر معنى دوم خمس دادن آن واجبست و در اينصورت به معنى گرفتن جايزه است ولى در صورتاول به معنى دادن آن ).

ابن ابى نصر گويد: بامام باقر عليه السلام نوشتم : خمس را پيش از مخارج بدهم يابعد از مخارج ؟ نوشت : بعد از مخارج .

امام باقر عليه السلام فرمود: هر چيزى كه براى شهادت لااله الاالله و محمدرسول الله بر آن واقع شود (يعنى غنيمتى كه مسلمين در جنگ با كفار براى مسلمان شدنآنها بدست مى آوردند).
خمسش از آن ماست و براى هيچكس روا نيست كه ازمال خمس ‍ چيزى بخرد، مگر آنكه حق ما را بما برساند.

عبد العزيز بن نافع گويد: (با جماعتى از اصحاب ) از امام صادق عليه السلام اجازهخواستيم و به حضرت پيغام داديم ، او پيغام داد كه : دو نفر دو نفر بيائيد، پس من بامردى ديگر خدمتش رفتيم ، من به آن مرد گفتم : دوست دارم تو از حضرت اجازه سؤال گيرى ، گفت : بسيار خوب ، سپس عرض كرد: قربانت گردم ، پدر من از اسيران بنىاميه بوده و شما مى دانيد كه بنى اميه حق نداشتند حرام كنند ياحلال كنند و هر مال كم و زيادى كه در دست داشتند از آنها نبود، بلكه به شما تعلق داشت، و من هرگاه به خاطر مى آورم كه بايد آنچه را دارم بر گردانم ، حالتى به من دستمى دهد كه نزديكست ديوانه شوم ، امام به او فرمود: آنچه از آنها دارى براى توحلال است و هر كس هم حالش مثل تو باشد، پس از من بر اوحلال است .
راوى گويد: ما برخاستم و بيرون شديم .
معتب (دربان امام صادق عليه السلام ) پيش از ما خود را به جماعتى كه در انتظار اجازه امامصادق عليه السلام نشسته بودند، رسانيد و بآنها گفت : عبدالعزيز بن نافع بهمقصودى رسيد كه هرگز كسى مانند او بدان نرسيده است ، به او گفتند: چه بود؟ اوبراى آنها توضيح داد. سپس دو نفر برخاستند و خدمت حضرت رسيدند يكى از آن دوعرض كرد: قربانت گردم ، پدر من از اسيران بنى اميه بوده و شما مى دانيد كه بنىاميه چنين حقى نداشتند، نه كم و نه زياد و من دوست دارم كه شما مرا در حليت قرار دهى ،فرمود: مگر اين كار با ماست ؟! ما چنين حقى نداريم ، ما نمى توانيم چيزى راحلال كنيم و نه چيزى را حرام نمائيم ، آن دو مرد بيرون رفتند و امام صادق عليه السلامخشمگين شد، در آن شب هر كس ‍ خدمتش رسيد، پيش از آنكه چيزى بپرسد، مى فرمود: ازفلانى تعجب نمى كنيد؟ نزد من مى آيد و از كارى كه بنى اميه كرده اند حليت مى خواهد!!خيال مى كند اين كار به دست ماست ، و در آن شب جز دو نفراول هيچ كس سودى نبرد، تنها آن دو نفر به مطلب خود رسيدند.

ضريس كناسى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: از چه راهى مردم گرفتار زنا مىشوند؟ گفتم : نمى دانم ، قربانت گردم . فرمود: از راه خمس ‍ ما اهلبيت (كه نمىپردازند) مگر شيعيان پاكزاده ما كه خمس براى آنهاحلال گشت تاحلال زاده به دنيا آيند.

ابوالصباح گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: ما مردمى هستيم كه خدا اطاعت مارا واجب كرده و انفال و برگزيده اموال از آن ماست .

امام صادق عليه السلام درباره مردى كه بميرد و وارث و مولائى (آزاد كننده ئى ) نداشتهباشد، فرمود: او اهل اين آيه است : ((از تو دربارهانفال مى پرسند اول سوره انفال )) (يعنى اموال و ما ترك او متعلق با ماست .)

حلبى از امام صادق عليه السلام پرسيد: در گنج چه حقى است ؟ فرمود: خمس . پرسيددر معادن چه مقدار است ؟ فرمود: خمس و همچنين است قلعى و مس و آهن ، و هر چه معدنى باشداز آن همان گرفته مى شود كه از طلا و نقره گرفته مى شود.

امام باقر يا صادق عليهما السلام فرمود: سخت ترين حالى كه مردم در قيامت دارند اينستكه : صاحب خمس بپا خيزد و بگويد: پروردگارا! خمس من ! و ما آن را براى شيعيان خودحلال ساختيم تا ولادتشان حلال و پاك باشد.

محمد بن على گويد: از حضرت ابوالحسن عليه السلام درباره مرواريد و ياقوت وزبرجدى كه از دريا استخراج مى شود و درباره معادن طلا و نقره پرسيدم ، وجوه آن چقدراست ؟ فرمود: هرگاه بهاى آن يك دينار باشد خمس دارد.

على بن مهزيار گويد: به حضرت نوشتم : آقاى من ! مردى است كه به او پولى داده اندتا با آن حج گزارد؟ آيا از همه پول زمانى كه بدست او آمد بايد خمس بدهد يا از آنچهبعد از گزاردن حج زياد مى آيد؟ حضرت نوشت : خمس بر او واجب نيست .

على بن حسين عبدربه گويد: حضرت رضا عليه السلام صله و هديه ئى براى پدرمفرستاد. پدرم به حضرت نوشت : آنچه برايم فرستاده ئى خمس دارد؟ حضرت به اونوشت : آنچه صاحب خمس براى تو مى فرستد خمس ندارد.