- يعنی يك سلسله علوم و فنون كه برای بهبود اين زندگی مؤثر و مفيد است‏
و يك سلسله آداب و مراسم كه لازمه بهتر زيستن اجتماعی است - پيشرفت‏
حاصل كند اگر انسان را تنها در اين سطح در نظر بگيريم مطلب همين است ،
ولی انسان راهی و بعدی ديگر دارد كه از طريق تهذيب نفس و با آشنايی‏
آخرين هدف يعنی ذات اقدس احديت حاصل می‏گردد .

از عبوديت تا ربوبيت

تعبير زننده ای است ، از بندگی تا خداوندگاری ؟ ! مگر ممكن است بنده‏
ای از مرز بندگی خارج گردد و پا در مرز خدايی بگذارد ( اين التراب و رب‏
الارباب ) ؟ به قول محمود شبستری :

سيه رويی ز ممكن در دو عالم

جدا هرگز نشد و الله اعلم

راست است ، ولی مقصود از " ربوبيت " ، خداوندگاری است نه خدايی‏
هر صاحب قدرتی خداوندگار آن چيزهايی است كه تحت نفوذ و تصرف اوست‏
جناب عبدالمطلب به ابرهه كه به قصد خراب كردن كعبه آمده بود گفت :
انی رب الابل و ان للبيت ربا ( 1 ) .
من صاحب شترانم كه برای مطالبه آنها آمده ام ، اما خانه خود صاحبی‏
دارد .
ما تعبير بالا را به پيروی از يك حديث معروف كه در

پاورقی :
. 1 سيره ابن هشام ، ج . 1

73