راضی‏تر كرد و در نتيجه ، از اين پس ، مخدوم بيش از گذشته به او عنايت‏
خواهد داشت پس استعمال قرب در اينجا يك استعمال مجازی است نه حقيقی‏
، واقعا وجود خارجی اين شخص در نزديكی وجود خارجی آن شخص قرار نگرفته‏
است ، بلكه از آن رابطه خاص روحی كه از طرف مخدوم نسبت به خادم‏
برقرار شده و آثاری كه بر اين رابطه روحی مترتب است ، مجازا و تشبيها
" قرب " تعبير شده است .
قرب به ذات حق چطور ؟ آيا قرب حقيقی است يا قرب مجازی ؟ آيا واقعا
بندگان با اطاعت و عبادت و سلوك و اخلاص به سوی خدا بالا می‏روند و به‏
او نزديك می‏شوند ؟ فاصله شأن كم می‏شود تا آنجا كه فاصله از بين می‏رود و
به تعبير قرآن " لقاء رب " حاصل می‏گردد ، و يا اينكه همه اين تعبيرات‏
، تعبيرات مجازی است ؟ به خدا نزديك شدن يعنی چه ؟ ! خدا دور و نزديكی‏
ندارد نزديكی به خدا عينا مانند نزديكی به يك صاحب مقام اجتماعی است ،
يعنی خدا از بنده خود خشنودی حاصل می‏كند و در نتيجه ، لطف و عنايتش‏
عوض می‏شود و بيشتر می‏گردد .
البته اينجا سؤال ديگری پيش می‏آيد و آن اينكه خشنودی خداوند يعنی چه ؟
خداوند محل حوادث نيست كه از كسی خشنود نباشد و بعد خشنود شود و يا
خشنود باشد و بعد ناخشنود شود ناچار جواب می‏دهند كه تعبير " خشنودی "
و " ناخشنودی " نيز يك تعبير مجازی است ، مقصود آثار رحمت و عنايت‏
حق است كه در صورت طاعت و بندگی می‏رسد و نه چيز ديگر .
آن رحمتها و عنايتها چيست ؟ در اينجا منطقها فرق می‏كند : برخی رحمتها
و عنايتها را اعم از معنوی و مادی می‏دانند - رحمت

65