آنكه خود اقبال تصريح میكند كه تجربه باطنی برای هميشه باقی است و ازنظر اسلام تجربه درونی يكی از منابع سه گانه معرفت است ( 1 ) اقبال شخصاگرايش عرفانی شديدی دارد و به الهامات معنوی سخت معتقد است . او خودمیگويد : " اين انديشه به آن معنی نيست كه " تجربه باطنی " كه از لحاظكيفيت تفاوتی با " تجربه پيغمبرانه " ندارد ، اكنون ديگر از آنكهواقعيتی حياتی باشد منقطع شده است قرآن " انفس " ( خود ) و " آفاق" ( جهان ) را منابع علم و معرفت میداند خدا نشانه های خود را ، هم درتجربه درونی آشكار میسازد و هم در تجربه بيرونی ، و وظيفه آدمی آن استكه معرفت بخشی همه سيماهای تجربه را در معرض قضاوت قرار دهد انديشهخاتميت را نبايد به اين معنی گرفت كه سرنوشت نهايی زندگی ، جانشين شدنكامل عقل به جای عاطفه است ، چنين چيزی نه ممكن است نه مطلوب ارزشعقلانی اين انديشه در آن است كه در برابر تجربه باطنی ، وضع مستقلنقادانه ای پاورقی : . 1 دو منبع ديگر عبارت اند از طبيعت و تاريخ . |