موجودی مختار و آزاد و انتخابگر است تاريخ در حركت خود نوسانات دارد ،گاهی جلو میرود ، و گاهی به عقب بر میگردد ، گاه به راست منحرف میشودو گاه به چپ ، گاهی تند میرود و گاهی كند و احيانا برای مدتی ساكن وراكد و بی حركت میماند ، يك جامعه همچنانكه تعالی میيابد انحطاط پيدامیكند ، تاريخ تمدنهای بشری جز يك سلسله تعاليها و سپس انحطاطها وانقراضها نيست ، در عين حال همچنانكه " توين بی " مورخ و دانشمند شهيرمعاصر گفته است : انحطاط تمدنها امری اجتناب ناپذير است ، ولی تاريخبشريت در مجموع خود يك خط سير تكاملی را طی كرده است . بسوی آزادی از جبر طبيعت و اجتماع ز - سير تكاملی بشريت به سوی آزادی از اسارت طبيعت مادی و شرائطاقتصادی و منافع فردی و گروهی ، و به سوی هدفی بودن و مسلكی بودن وحكومت و اصالت بيشتر ايمان و ايدئولوژی بوده و هست . اراده بشرابتدائیبيشتر تحت تأثير محيط طبيعی و محيط اجتماعی و طبيعت حيوانی خودش شكلگرفته و متأثر شده است ، ولی اراده بشر در اثر تكامل و فرهنگ و توسعهبينش و گرايش به ايدئولوژی های مترقی ، در اثر تكامل فرهنگ و توسعه |