نظريه ابزاری بيان شد نبوده است . در طول تاريخ گذشته و آينده نبردهای انسان تدريجا بيشتر جنبه ايدئولوژيك پيدا كرده و میكند و انسان تدريجا از لحاظ ارزشهای انسانی بهمراحل كمال خود يعنی به مرحله انسان ايدهآل و جامعه ايدهآل نزديكتر میشودتا آن جا كه در نهايت امر ، حكومت و عدالت ، يعنی حكومت كامل ارزشهایانسانی كه در تعبيرات اسلامی از آن به " حكومت مهدی " تعبير شده استمستقر خواهد شد و از حكومت نيروهای باطل و حيوان مابانه و خودخواهانه وخود گرايانه اثری نخواهد بود . حلقات تاريخ ب - تسلسل منطقی حلقات تاريخ آن چنانكه " ابزار گرايان " ابرازداشتهاند بیاساس است . واقعيات تاريخی به ويژه آنچه در طول يك قرنگذشته رخ داد پوچی اين نظريه را روشن كرد . در يك قرن گذشته كشورهايی به سوسياليسم گرويدند كه مرحله كاپيتاليسمرا طی نكرده بودند . شوروی و چين و كشورهای اروپای شرقی همه از اين دستند، و بر عكس |