برخی آب شيرين و در برخی آب شور در جهيدن است و تا نفخ صور يعنی تا انسان در روی زمين هست اين جريان ادامه دارد و فنای افراد تأثيری در آن نمیبخشد . آری تكامل انسان و جامعه انسان ، نظام بهتر به آن خواهد بخشيد . برحسب اين بينش ، تاريخ ، مانند خود طبيعت ، به حكم سرشت خود متحول و متكامل است ، حركت به سوی كمال است لازمه ذات اجزاء طبيعت و از آن جمله تاريخ است . و طبيعت تاريخ ، نه يك طبيعت مادی محض ، بلكه مانند طبيعت فرد انسان ، طبيعتش مزدوج است از ماده و معنی . تاريخ صرفا يك حيوان اقتصادی نيست . تحول و تكامل تاريخ تنها جنبه فنی و تكنيكی ابزاری و آنچه بدان " تمدن " نام میدهند ندارد ، گسترده و همه جانبه است ، همه شؤون معنوی و فرهنگی انسان را در بر میگيرد و در جهت آزادی انسان از وابستگیهای محيطی و اجتماعی است . انسان در اثر همه جانبه بودن تكاملش ، تدريجا از وابستگيش به محيط طبيعی و اجتماعی ، كاسته و به نوعی وارستگی كه مساوی است با وابستگی به عقيده و ايمان و ايدئولوژی ، افزوده است و در آينده به آزادی كامل معنوی يعنی وابستگی كامل به عقيده و ايمان و مسلك و ايدئولوژی خواهد رسيد . انسان در گذشته با اين كه از مواهب طبيعت |