کتابخانه الکترونيکي انهار

6- اخلاص غايت(عبادات) و يا پايان كمال است.
7- اخلاصپيروزيست.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 405
8- الإخلاص خيرالعمل 305.
9- الإخلاص ثمرةالعبادة 390.
10- الإخلاصشيمة أفاضل النّاس 597.
11- الإخلاصأعلى فوز 621.
12- الإخلاصعبادة المقرّبين 667.
13- الإخلاصغاية الدّين 727.
14- الإخلاصأشرف نهاية 851.
15- الإخلاصثمرة اليقين 853.
16- الإخلاصملاك العبادة 859.
17- الإخلاص أعلىالإيمان 860.
18- إخلاصالعمل من قوّة اليقين، و صلاح النّيّة 1301. 8- اخلاص بهترين عمل است.
9- اخلاص ثمرهعبادت است.
10- خالص بودندر طاعات شيوه افراد برتر مردم است.
11- اخلاصبالاترين پيروزيست.
12- اخلاص (خودرا خالص نمودن) عبادت مقربان درگاه الهى است.
13- اخلاص غايتو منظور دين است.
14- اخلاصشريف‏ترين نهايت است.
15- اخلاص ميوهيقين است.
16- اخلاص ملاكعبادت است.
17- اخلاصبلندترين مرتبه ايمان است. (يعنى كسى كه قربة إلى اللّه عبادات را انجام دادبالاترين درجه ايمان را طى كرده است).
18- خالصگردانيدن عمل از قوت يقين و درستى نيت و قصد است.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 406
19- إن تخلصتفز 3757.
20- بالإخلاصترفع الأعمال 4242.
21- بالإخلاصيتفاضل العمّال 4259.
22- صدق إخلاصالمرء يعظم زلفته و يجزل مثوبته 5870.
23- طوبى لمنبادر أجله و أخلص عمله 5949.
24- طوبى لمنأخلص للّه علمه، و عمله، و حبّه، و بغضه، و أخذه، و تركه و كلامه، و صمته 5964.
25- طوبى لمنقدّم خالصا، و عمل صالحا، و اكتسب مذخورا، و اجتنب محذورا 5950. 19- اگر (از صفاتزشت خود را پاك ساخته و عمل را) خالص گردانى پيروز شوى.
20- به وسيلهاخلاص عملها بالا برده مى‏شود. (يعنى قبول خواهد شد).
21- به وسيلهاخلاص عمل كنندگان يا كار گردانان (در تقرب به خدا و اجر و ثواب) بر يكديگر زيادتىكنند.
22- راستىاخلاص مرد نزديكى او را (به درگاه خدا) بزرگ گردانيده و پاداشش را عظيم مى‏دارد.
23- خوشا بهحال كسى كه بر اجلش پيشى گيرد، و عمل خويش را خالص گرداند.
24- خوشا بهحال كسى كه براى خدا علم، و عمل، و حب، و بغض، و گرفتن، و واگذاشتن، و سخن، وخاموشى خود را خالص گرداند.
25- خوشا بهحال كسى كه عمل خالصى را پيش فرستاده و عمل صالحى كرده و ذخيره شده‏اى را (براىآخرت) كسب نموده و از حذر كرده شده (و نافرمانيهاى الهى) دورى كند.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 407
26- عليكم بصدقالإخلاص، و حسن اليقين، فإنّهما أفضل عبادة المقرّبين 6159.
27- غايةالإخلاص الخلاص 6348.
28- في إخلاصالأعمال تنافس اولى النّهى و الألباب 6494.
29- كيف يستطيعالإخلاص من يغلبه الهوى 6978.
30- من أخلصللّه استظهر لمعاشه و معاده 8255.
31- من لم يصحبالإخلاص عمله لم يقبل 9003.
32- مع الإخلاصترفع الأعمال 9737.
33- لا يحرزالأجر إلّا من أخلص عمله 10749.
34- لا شي‏ءأفضل من إخلاص عمل في صدق نيّته 10908. 26- بر شما باد به راستى اخلاص و نيكوئىيقين زيرا كه آن دو افزون‏ترين عبادت نزديكان درگاه الهى است.
27- پايان وعاقبت اخلاص خلاصى (از عذاب و گرفتارى) است.
28- در اخلاص(و خالص گردانيدن) اعمال معارضه و مسابقه صاحبان عقلها و خردهاست.
29- چگونهتوانايى بر اخلاص دارد كسى كه خواهش بر او غلبه نموده است 30- هر كه براى خدا(اعمال خود را) خالص گرداند براى معاش و معادش (دنيا و آخرت) قوى پشت گردد.
31- هر كه عملشهمراه با اخلاص نباشد قبول نخواهد شد.
32- با اخلاصعملها (به سوى خدا) بالا برده مى‏شود.
33- اجر وپاداش را فراهم نمى‏كند مگر كسى كه عمل خود را خالص گرداند.
34- نيست چيزىافزون‏تر از خالص گردانيدن عمل در راستاى نيّت خود (كه‏
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 408
35- المخلصحريّ بالإجابة 793.
36- من أخلصبلغ الآمال 7675.

الخلافة

1- واعجبا أنتكون الخلافة بالصّحابة و لا تكون بالصّحابة و القرابة 10123. در عمل دروغ انجامندهد).

35- شخص بااخلاص به اجابت دعا سزاوارتر است.

36- كسى كه(اعمال و نيات خود را) خالص گرداند به اميدها برسد.

خلافت 1- (اين عبارت در حكمت 181 نهج البلاغه هم ذكر شده كهدر شكايت از خلفاء و اهل عصر خود فرموده است) اى شگفتا كه خلافت به صحابت بوده وبه صحابت و به قرابت نباشد (يعنى اگر فرض كنيم خلافت به سبب همراه بودن با رسولخدا صلّى اللّه عليه و اله و سلّم باشد، من هم از صحابه آن حضرت مى‏باشم و هم خويشآن بزرگوار، ولى بايد دانست كه خلافت ربطى به صحابت ندارد بلكه از جانب خدا بايدتعيين گردد).

حضرت خطاب به ابى بكر فرموده: كه اگر تو به سبب شورى زمامكارهاى مردم را به دست گرفتى، پس چگونه به اين رسيدى كه صاحبان رأى و مشورت (بنىهاشم و بزرگان از صحابه) غايب بودند، و اگر با خويشاوندى بر دشمنشان غلبه نمودى،پس غير تو (كه من باشم) به پيامبر سزاوارتر و نزديك‏تر است، (زيرا هم داماد او وهم پسر عمو و هم از نظر كمالات برتر و بالاتر خواهم بود).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 409

الخلفاء (عثمان و...)

1- للّه سبحانهحكم بيّن في المستأثر و الجازع 7352.

الخلاف و الاختلاف

1- الخلاف يهدمالآراء 1080. خليفه‏ها 1- (اين تتمه كلامى است از آن حضرت در كلام 30 نهج البلاغهدر باره قتل عثمان كه فرموده: اگر من به كشتن او امر كرده بودم كشنده او بودم، واگر جلو گيرى نموده بودم ياورش بودم، ولى كسى كه او را يارى كرده (مروان و عدّه‏اىاز بنى اميه) نمى‏تواند بگويد: من از كسى كه او را خوار نمود بهترم، و كسى كه اورا خوار نمود و يارى نكرد نمى‏تواند بگويد او را يارى نمود كسى كه از من بهتر است،اكنون من حقيقت امر او را بيان مى‏كنم: عثمان خلافت را براى خود اختيار كرد (بدونمشورت) و در آن استبداد نشان داد، پس بد كرد كه چنين امرى را برگزيد، و شما بىتابى مى‏كرديد، و شما هم در اين بى‏تابى بد كرديد (يعنى حال كه خلافت را او غصبكرد شما وظيفه داشتيد با مشورت دور او را خلوت كنيد، نكرديد و به كشتن او دست زديد،خودسرى نموديد آن گاه اين عبارت را بيان مى‏فرمايد:) براى خداى سبحان است حكم ثابتو آشكار در حق برگزيننده (خلافت يعنى عثمان) و بى‏تابى كننده (قاتلين او يعنىخداوند در قيامت خود مى‏داند چگونه حكم نمايد.

مرحوم خوانسارى- رحمه اللّه- احتمال داده مخاطبين حضرتطرفداران عثمان بوده بنا بر اين حضرت به آنها چنين فرموده است: كه خيلى به خود رنجندهيد خداوند حاكم على الإطلاق خواهد بود اگر عثمان خطا كار است كه هيچ و گرنهخداوند قاتلين را جزاء دهد و كيفر نمايد).

ناسازگارى 1- ناسازگارى و مخالفت انديشه‏ها را خراب مى‏كند.(يعنى دست اندر

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 410

2- الامورالمنتظمة يفسدها الخلاف 1174.

3- سبب الفرقةالاختلاف 5530.

4- ليس معالخلاف ايتلاف 7509.

5- من الخلافتكون النّبوة 9252.

6- كثرة الخلافشقاق 7084.

7- الخلف مثارالحروب 705.

8- المخاصمةتبدي سفه الرّجل و لا تزيد في حقّه 1551.

الأخلاق

1- الخلقالسّجيح أحد النّعمتين 1658. كاران بايد با هم هم عقيده شده از مخالفت و تخطئهيكديگر اجتناب ورزند).

2- كارهاى منظمو پيوسته به يكديگر را مخالفت و ناسازگارى فاسد و مختل خواهد نمود.

3- سبب جدائىمخالفت نمودن است.

4- با مخالفتالتيامى (جوش و وصلى) نيست.

5- از مخالفتجفا و بى‏انصافى مى‏باشد (علامه خوانسارى- رحمه اللّه- فرموده از مخالفت نفسبلندى مرتبه حاصل مى‏شود).

6- مخالفتبسيار دشمنى است (بنا بر اين بايد از آن پرهيز كرد).

7- ناسازگارى ومخالفت بر انگيختن جنگهاست.

8- دشمنى سبكىو نادانى مرد را آشكار كرده، و در حق او (كه برايش ثابت و مقدر شده) زياد نمى‏كند.

خويها و صفات 1- خوى نرم يكى از دو نعمت است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 411

2- أحسن شي‏ءالخلق 2847.

3- أكرم الحسبالخلق 2866.

4- أحسن الشّيمشرف الهمم 2982.

5- أزين الشّيمالحلم و العفاف 3006.

6- أطهر النّاسأعراقا أحسنهم أخلاقا 3032.

7- أرضى النّاسمن كانت أخلاقه رضيّة 3072.

8- أحسنالسّناء الخلق السّجيح 3203.

9- أشرف أخلاقالكريم تغافله عمّا يعلم 3256.

10- أفضلالشّيم السّخاء و العفّة و السّكينة 3271.

11- أحسنالأخلاق ما حملك على المكارم 3299. 2- بهترين چيز خوى نيكوست.

3- گرامى‏ترينحسب (چيزى كه باعث مزيّت انسان گردد) خلق نيكوست.

4- بهترينخويها برترى همّت‏هاست.

5- آراسته‏ترينخصلتها بردبارى و پاكدامنى است.

6- پاكترينمردم به حسب ريشه‏ها و اصل و نژادها نيكوترين آنهاست از نظر اخلاق.

7- خوشنودترينمردم كسى است كه اخلاق او پسنديده است.

8- نيكوترينبلندى مرتبه خوى نرم است.

9- برترينخلقهاى گرامى تغافل اوست از آنچه مى‏داند. (يعنى از تقصيرات و بد رفتاريهاى مردمغمض عين نمايد، و چنان وانمود كند كه من چيزى را نديدم).

10- افزون‏ترينخصلتها سخاوت، پاكدامنى، طمأنينه و آرامش است.

11- بهتريناخلاق آنست كه تو را بر افعال نيكو وادار كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 412

12- إنّ اللّهسبحانه و تعالى يحبّ السّهل النّفس، السّمح الخليقة، القريب الأمر 3476.

13- إنّ منمكارم الأخلاق: أن تصل من قطعك، و تعطي من حرمك، و تعفو عمّن ظلمك 3543.

14- المكارمبالمكاره 43.

15- الخلقالمحمود من ثمار العقل 1280.

16- «و قال- عليه السّلام- فيمن أثنى عليه»: إن نطقوا صدقوا، و إن صمتوا لم يسبقوا، إن نظروااعتبروا، و إن أعرضوا لم يلهوا، إن تكلّموا ذكروا، و إن سكتوا تفكّروا 3728. 12- به راستى كه خداوند سبحانه و تعالى انسان هموار نفس (كسى كه با مردم خوش سلوكى كندو با خشونت رفتار ننمايد)، بخشنده خوى، نزديك كار (كسى كه كارهاى او بزودى انجاممى‏گيرد و ديگران را به زحمت نمى‏اندازد) را دوست مى‏دارد.

13- به راستى ازجمله خصلت‏هاى نيكو آنست: با كسى كه از تو بريده پيوند نمائى، و به كسى كه تو رامحروم ساخته عطا كنى، و از كسى كه به تو ستم نموده در گذرى.

14- صفات واخلاق پسنديده به اموريست كه مكروه طبع باشد كه تحمل آنها دشوار است.

15- خوىپسنديده از ميوه‏هاى خرد است.

16- و در حقكسانى كه حضرت آنها را ثنا گفته فرموده: هرگاه گويا شوند راست گويند، و اگر خاموشىرا برگزينند پيشى گرفته نشوند. (يعنى ديگران در انتظار سخن آنها باشند، و يا درگفتار بر ديگران طالب پيشى نيستند). و اگر نگاه كنند عبرت گرفته، و چون روبگردانند بازى نكنند و يا غافل نشوند، اگر سخن گويند بياد آورند

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 413

17- إن كنتم لامحالة متنافسين فتنافسوا في الخصال الرّغيبة، و خلال المجد 3740.

18- من ساءتسجيّته سرّت منيّته 8317.

19- إذا حسنالخلق لطف النّطق 4050.

20- إذا كان فيالرّجل خلّة رائقة فانتظر منه أخواتها 4142.

21- إذا دعاكالقرآن إلى خلّة جميلة فخذ نفسك بأمثالها 4143.

22- بحسنالأخلاق يطيب العيش 4263.

23- بحسنالأخلاق تدرّ الأرزاق 4281. و يا ياد خدا كنند، و زمانى كه سكوت اختيار نمايند فكرو انديشه كنند.

17- اگر ناچاردر كرم و خصلت‏هاى نيكو معارضه داريد پس در خصلت هاى نيكو و خويهاى بزرگى معارضهنمائيد. (يعنى در چنين خصلت‏هايى بكوشيد).

18- هر كه خوىاو بد باشد مرگ او خوشحالى است.

19- هرگاه خلقنيكو شد نطق و بيان نرم خواهد گرديد.

20- هرگاه درمردى (يا در انسانى) خوى خوش آيندى بود پس از او خواهرها (و خصلت‏هاى خوب ديگر) آنرا منتظر باش (يا از اين جهت است كه انسان خوش خوى صفات نيك ديگر هم دارد و يا ازجهت اين است كه صفت خوب صفات ديگر را هم به خود جذب مى‏نمايد).

21- هرگاه قرآنتو را به خوبى نيكو دعوت نمود پس نفس خود را به امثال آن بگير (و آن را بر كسب همهآنها وادار كن).

22- با حسناخلاق زندگانى پاكيزه و شيرين مى‏شود.

23- با نيكويىخويها روزيها روان شده و وسعت پيدا مى‏كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 414

24- تحرّيالصّدق، و تجنّب الكذب، أجمل شيمة و أفضل أدب 4488.

25- تنافسوا فيالأخلاق الرّغيبة، و الأحلام العظيمة، و الأخطار الجليلة، يعظم لكم الجزاء 4556.

26- تعصّبوالخلال الحمد، من الحفظ للجار، و الوفاء بالذّمام، و الطّاعة للبرّ، و المعصيةللكبر، و تحلّوا بمكارم الخلال 4558.

27- تخيّرلنفسك من كلّ خلق أحسنه، فإنّ الخير عادة 4564.

28- حسن الخلقللنّفس، و حسن الخلق للبدن 4808.

29- حسن الخلقأفضل الدّين 4809.

30- حسن الخلقخير قرين، و العجب داء دفين 4840. 24- برگزيدن راستى، و دورى نمودن از دروغزيباترين خصلت و بالاترين ادب است.

25- در اخلاقپسنديده، و بردباريهاى بزرگ، و انديشه‏هاى بلند و يا مراتب بلند در سبقت رغبتنمائيد تا پاداش شما بزرگ شود.

26- از براىخصلت‏هاى حميده يا خصلتهايى كه سبب حمد و ثنا شود مانند حفظ حرمت همسايه، و وفا بهعهد و پيمان، و طاعت براى نيكويى، و نافرمانى براى سركشى و تكبر تعصب كشيد، وبخصلتهاى گرامى آراسته گرديد.

27- براى نفسخود از هر خصلتى بهتر آن را برگزين، زيرا كه خوبى عادت است. (يعنى خوب است كهانسان عادت به خير كند نه به غير آن).

28- حسن خلقبراى نفس است (يعنى سبب زيبايى آنست) و نيكويى خلقت براى بدن و سبب زيبايى آنخواهد بود.

29- حسن خلقافزون‏ترين دينداريست.

30- حسن خلقبهترين همراه، و خود بينى مرضى است پنهان.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 415

31- حسن الخلقمن أفضل القسم، و أحسن الشّيم 4842.

32- حسن الخلقأحد العطائين 4851.

33- حسنالأخلاق برهان كرم الأعراق 4855.

34- حسنالأخلاق يدرّ الأرزاق، و يونس الرّفاق 4856.

35- حسن الخلقرأس كلّ برّ 4857.

36- حسن الخلقيورث المحبّة و يؤكّد المودّة 4864.

37- خيرالأخلاق أبعدها عن اللّجاج 4975.

38- خير الشّيمأرضاها 4981.

39- خيرالخلائق الرّفق 4995.

40- خير الخلالصدق المقال، و مكارم الأفعال 5004. 31- حسن خلق از افزون‏ترين بهره و قسمت‏ها، ونيكوترين خصلت‏هاست.

32- حسن خلقيكى از دو بخشش است (از سوى خدا نسبت به بنده‏اش)، و يا حسن خلق نسبت به كسى كه بهاو احسان شود چنان است.

33- نيكوئىاخلاق دليل گرامى بودن اصل و نسب و ريشه‏هاست.

34- نيكويىاخلاق روزيها را روان ساخته و رفيقان را آرامش مى‏بخشد.

35- حسن خلقرأس نيكويى است.

36- حسن خلقمحبت را از پى آورده، و مودّت و دوستى را محكم مى‏نمايد.

37- بهتريناخلاق دورترين آنهاست از لجاجت (و ايستادگى بر باطل و يا دشمنى).

38- بهترينخصلت‏ها پسنديده‏ترين آنهاست.

39- بهترينخصلت‏ها نرمى است.

40- بهترينخصلت‏ها سخن راست گفتن و افعال نيكوست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 416

41- رأسالإيمان حسن الخلق، و التّحلّي بالصّدق 5259.

42- كان لي (1)فيما مضى أخ في اللّه و كان يعظّمه في عيني صغر الدّنيا في عينه (2) و كان خارجامن (عن) سلطان بطنه، فلا يشتهي ما لا يجد و لا يكثر إذا وجد (3) و كان أكثر دهرهصامتا فإن قال بذّ القائلين و نقع غليل السّائلين (4) و كان ضعيفا مستضعفا فإن جاءالجدّ فهو ليث عاد وصلّ واد (5) لا يدلي بحجّة حتّى يأتي قاضيا (6) و كان لا يلومأحدا على ما (لا) يجد العذر في مثله حتّى يسمع اعتذاره (7) و كان لا يشكو وجعاإلّا عند برئه (8) 41- رأس ايمان نيكويى خلق و زيور يافتن به راستى است.

42- (حضرتعلى- عليه السلام- در اين فرازها كه در كلمات قصار نهج البلاغه 281 نيز به هميننحو ذكر شده خوى خصلت‏هاى شخص بزرگى را بيان مى‏فرمايد كه: 1- براى من در زمانگذشته برادرى بود در راه خدا (يعنى برادرى ما دنيايى و براى غرضى نبود بلكه تنهابرادرى براى خدا بود احتمال مى‏رود مراد، پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم ياابو ذر يا مقداد يا عثمان بن مظعون يا غير آنها باشد) و چنين بود كه كوچكى دنيا درچشم او او را در چشم من بزرگ مى‏نمود. 2- و از سلطنت شكم خود بيرون بود آنچه رانمى‏يافت خواهش نمى‏كرد و هرگاه مى‏يافت بسيار نمى‏خورد 3- در اكثر روزگارش خاموشبود، چون سخن مى‏گفت بر گويندگان غلبه نموده و تشنگى سؤال كنندگان را فرو مى‏نشاند(يعنى جامع و كامل سخن مى‏گفت در ميان هم‏كيشان و يا بر اثر طاعت و بندگى به حسبظاهر) 4- ضعيف و مستضعف بود و هرگاه زمان كوشش پيش مى‏آمد (در جنگ و جهاد) شيرغضبناك و از حد در گذرنده و مار سيلگاه يا مار ميان دو كوه و دو تلّه (كنايه ازكشندگى آنست از جهت زهر و آب نديده بودن آن) خواهد بود، 5- حجت و دليلى را حاضرنمى‏نمود تا در نزد قاضى آيد (مبادا دشمن فكر چاره بر آيد) 6- چنين بود كه احدىرا سرزنش نمى‏نمود در باره آنچه در مثل آن عذرى را مى‏يافت (كه شايد عذرى داشته)تا وقتى كه مى‏شنيد پوزش‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 417

و كان يفعل ما يقول و لا يقول ما لا يفعل (9) و كان إذا (إن)غلب على الكلام لم يغلب على السّكوت (10) و كان على أن يسمع أحرص منه على أنيتكلّم (11) و كان إذا بدهه أمران نظر أيّهما أقرب إلى الهوى فخالفه (12) فعليكمبهذه الخلائق فالزموها و تنافسوا فيها فإن لم تستطيعوها فاعلموا أنّ أخذ القليلخير من ترك الكثير 7264.

43- لم يضقشي‏ء مع حسن الخلق 7545.

44- من كرمخلقه اتّسع رزقه 8024.

45- من حسنتخليقته طابت عشرته 8153.

46- من حسنخلقه سهلت له طرقه 8493. او را (اگر معقول بود مى‏پذيرفت و گرنه آن گاه او راملامت مى‏كرد) 7- و چنين بود كه هيچ دردى را شكايت نمى‏كرد مگر در وقت خوب شدن آن8- و انجام مى‏داد آنچه را كه مى‏گفت و نمى‏گفت چيزى را كه انجام نمى‏داد 9- و چنينبود كه چون در سخن مغلوب مى‏شد (يعنى ديگران بيشتر از او حرف مى‏زدند) در سكوتمغلوب نمى‏شد (سكوتش از همه بيشتر بود) 10- و چنين بود بر اين كه بشنود حريص‏تربود از آن تا اين كه سخن گويد 11- و چنين بود كه هرگاه دو كار به او رو مى‏آوردنظر مى‏كرد كدام يك آنها به خواهش او نزديكتر است پس آن را مخالفت مى‏نمود 12- پسبر شما باد به اين خصلت‏ها پس ملازم آنها شويد (و از آنها جدا مشويد) و در آنهارغبت نمائيد و پيشقدم شويد پس اگر توانايى (همه آنها را) نداريد بدانيد كه فراگرفتن كم بهتر از ترك بسيار است.

43- چيزى باحسن خلق تنگ نخواهد شد.

44- هر كه خلقشگرامى باشد روزيش فراخ گردد (فراخى روزى يا از جهت توجه بيشتر پروردگار است باو، ويا از جهت جذب مردم خواهد بود).

45- هر كه خلقو خويش نيكو باشد معاشرت و آميزش او پاكيزه خواهد بود.

46- هر كه خلقشنيكو باشد راههاى (زندگانى و سعادت و معاش) او سهل‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 418

47- من حسنخلقه كثر محبّوه، و أنست النّفوس به 9131.

48- ما أعطىاللّه سبحانه العبد شيئا من خير الدّنيا و الآخرة إلّا بحسن خلقه، و حسن نيّته9670.

49- نعم الحسبحسن الخلق 9882.

50- نعمالشّيمة حسن الخلق 9934.

51- نعمالإيمان جميل الخلق 9946.

52- خوافيالأخلاق تكشفها المعاشرة 5099.

53- رأس العلمالتّميز بين الأخلاق و إظهار محمودها و قمع مذمومها 5267. و هموار باشد.

47- هر كه خلقشنيكو باشد دوستدارندگانش بسيار و نفوس (مردم) به او انس گيرند.

48- خداوندسبحان به بنده‏اى چيزى از خير دنيا و آخرت را مرحمت نفرموده مگر به واسطه حسن خلقاو، و حسن نيتش.

49- خوب حسبىاست حسن خلق (زيرا كه به آدمى اعتبار مى‏بخشد).

50- خوب خصلتىاست حسن خلق.

51- خوب ايمانىاست خوى نيكو.

52- پنهانيهاىخصلت‏ها را معاشرت آشكار مى‏نمايد. (يعنى وقتى با كسى معاشرت نمودى معلوم خواهد شدكه دوست است يا دشمن، دوستى و دشمنى او چه مقدار خواهد بود، در دوستى خود آيازبانى است يا عملى).

53- رأس علم وعمده فائده آن تميز دادن ميان اخلاق، و اظهار پسنديده آن، و قلع و قمع نكوهيدهآنست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 419

54- زين الشّيمرعى الذّمم 5465.

55- ستّة تختبربها أخلاق الرّجال: الرّضا، و الغضب، و الأمن، و الرّهب، و المنع، و الرّغب 5631.

56- عليك بحسنالخلق فإنّه يكسبك المحبّة 6100.

57- في سعةالأخلاق كنوز الأرزاق 6513.

58- كلّ شي‏ءيستطاع إلّا نقل الطّباع 6906.

59- كم من وضيعرفعه حسن خلقه 6972.

60- من لم يحسنخلقه لم ينتفع به قرينه 9005.

61- من لم تحسنخلائقه لم تحمد طرائقه 9188. 54- زينت خصلت‏ها رعايت نمودن عهد و پيمانهاست.

55- شش چيز استكه به وسيله آنها خويهاى مردان آزمايش مى‏گردد: خوشنودى (و رضا به احوال و اوضاعخود)، خشم (كه با فرو بردن آن معلوم مى‏گردد)، و امنيّت، و ترس (و قلق و اضطراب كهدر هر دو حال معلوم مى‏شود) و منع (زيرا در صورتى كه مطابق خواهش او عمل نشود ازجا بدر نرود)، و رغبت (كه با وجود آن اگر خود را جلوگيرى نمايد روشن خواهد گرديد).

56- بر تو بادبه حسن خلق زيرا كه دوستى را نصيب تو خواهد كرد.

57- در وسعتخلق و خويها (كه آدمى خلقش را به خوبى نيكو كند) گنجهاى روزيهاست (يعنى سبب آنخواهد گرديد).

58- هر چيزىتوانايى آن باشد جز تغيير و نقل خوى و خصلت‏ها (كه تغيير آن بسيار دشوار است بايدخيلى در آن كوشيد).

59- بسا پستمرتبه‏اى كه حسن خلقش او را بلند گرداند.

60- هر كه خلقشرا نيكو ننمايد همراهش از او انتفاع نمى‏برد.

61- هر كهخصلتهاى او نيكو نباشد روشهاى او پسنديده نخواهد بود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 420

62- لا قرينكحسن الخلق 10547.

63- لا عيشأهنأ من حسن الخلق 10765.

64- إذا رأيتفي غيرك خلقا ذميما فتجنّب من نفسك أمثاله 4098.

65- إنّ طباعكتدعوك إلى ما ألفته 3420.

66- إنّ هذهالطّبايع متباينة، و خيرها أبعدها من الشّرّ 3450.

67- إنّماطبايع الأبرار طبايع محتملة للخير، فمهما حمّلت منه احتملته 3902.

68- و قال- عليه السّلام- في حقّ من ذمّه: إن سقم فهو نادم على ترك العمل، و إن صحّ أمنمغترّا فأخّر العمل، إن دعى إلى حرث الدّنيا عمل، و إن دعى 62- هيچ رفيقى مانندحسن خلق نيست.

63- هيچزندگانى گواراتر از حسن خلق نيست.

64- هرگاه درغير خود خلق و خوى بدى را ديدى پس نظائر آن را از نفس خود دور كن.

65- به راستىكه خوى و خصلتهايت تو را به آنچه به آن انس و الفت گرفته باشى دعوت مى‏نمايد (اگربه طاعات و عبادات انس گرفته به همان خواند، و اگر به ضدش خو گرفته همان را طلبكند).

66- به راستىكه اين خصلتها جدا و ممتازند، و بهترين آنها دورترين آنهاست از بدى.

67- جز ايننيست كه طبيعت و خصلت‏هاى نيكو كاران طبيعت‏هاى بر دارنده خيرند، پس هر چه را ازآن بار شوند خواهند برداشت.

68- (حضرتعلى- عليه السلام- ) در حق كسى كه او را نكوهش نموده فرموده: اگر بيمار شود ازترك عمل پشيمان است، و اگر خوب شود در حال غرور ايمن از كيفر بوده عمل را تأخيراندازد، اگر به كشت و زراعت دنيا دعوت شود عمل كرده،

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 421

إلى حرث الآخرة كسل، إن استغنى بطر و فتن، إن افتقر قنط و وهن،إن أحسن إليه جحد، و إن أحسن تطاول، و امتنّ، إن عرضت له معصية واقعها بالاتّكالعلى التّوبة، إن عزم على التّوبة سوّفها، و أصرّ على الحوبة إن عوفي ظنّ أن قدتاب، إن ابتلي ظنّ و ارتاب، إن مرض أخلص و أناب، إن صحّ نسي و عاد و اجترى علىمظالم العباد، إن أمن افتتن لاهيا بالعاجلة، فنسي الآخرة و غفل عن المعاد 3731.

69- إذا رأيتفي غيرك خلقا ذميما فتجنّب من نفسك أمثاله 4099.

70- بئسالسّجيّة الغلول 4393. و اگر به عمل و زراعت آخرت خوانده شود سنگينى كرده سستىمى‏نمايد، اگر توانگر شود شادى يا طغيان كرده و به فتنه افتد، اگر درويش شود نوميدگشته و سست و ناتوان گردد، اگر به او احسان شود انكار كرده، و اگر خود احسان كندسر بلندى كرده و منّت گذارد، اگر برايش گناهى رو دهد به اعتماد بر توبه در آن واقعشده، هرگاه عزم بر توبه نمايد آن را پس انداخته و بر گناه ايستادگى مى‏نمايد، اگرتندرستى و عافيت بيند گمان كند كه توبه كرده، اگر به بلائى مبتلا شود (در باره خودو يا در حق خدا) گمان بد مى‏كند و به شك افتاده و قلق و اضطراب در او راه پيدانمايد، اگر بيمار شود (به خدا) اخلاص ورزيده و بازگشت مى‏كند، اگر تندرست گردد،فراموش كرده و به گناهان برگشته و به مظلمه‏هاى بندگان دلير مى‏شود، اگر ايمنىاحساس كند در حالى كه مشغول بازى است نسبت به دنيا به فتنه افتاده آخرت را فراموشكرده از روز بازگشت غفلت مى‏نمايد.

69- هرگاه درغير خود خوى نكوهيده‏اى را ديدى از نفس خود امثال آن را دور نما و از آن اجتنابكن.

70- بد خصلتىاست خيانت.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 422

71- بعد المرءعن الدّنيّة فتوّة 4425.

72- تجنّبواالبخل و النّفاق، فهما من أذمّ الأخلاق 4540.

73- تجنّب منكلّ خلق أسوأه، و جاهد نفسك على تجنّبه فإنّ الشّرّ لجاجة 4565.

74- خلّتان لاتجتمعان في قلب مؤمن: سوء الخلق و البخل 5069.

75- سوء الخلقشؤم، و الإساءة إلى المحسن لؤم 5566.

76- سوء الخلقشرّ قرين 5567.

77- سوء الخلقيوحش القريب، و ينفّر البعيد 5593.

78- سوء الخلقنكد العيش و عذاب النّفس 5639.

79- الخلالالمنتجة للشّرّ الكذب، و البخل، و الجور، و الجهل 2005. 71- دورى مرد (آدمى) ازصفات و اخلاق پست جوانمردى است.

72- از بخيلى ودو چهره بودن دورى كنيد زيرا كه آنها از نكوهيده‏ترين خويهاست.

73- از هرخصلتى بدتر آن را اجتناب نما، و با نفس خود بر سر دورى گزيدن از آن پيكار كن، زيراكه بدى ايستادگى بر باطل است.

74- دو خصلتاست كه در دل مؤمن جمع نخواهد شد: بد خلقى، و بخيلى.

75- خلق بد شومو بدى كردن به احسان كننده پستى است.

76- خلق بدترينهمراه است.

77- بدى خلقنزديك را رمانده و دور را رم مى‏دهد.

78- بدى خلقتيرگى زندگانى و عذاب نفس است.

79- خوى وخصلتهائى كه زاينده شرّند: دروغ، و بخل و ستم، و نادانى هستند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 423

80- سوء الخلقيوحش النّفس و يرفع الأنس 5640.

81- شرّالأخلاق الكذب و النّفاق 5689.

82- شرّ الشّيمالكذب 5721.

83- قد تزريالدّنيّة 6619.

84- كلّ داءيداوى إلّا سوء الخلق 6880.

85- من خشنتعريكته أقفرت حاشيته 8581.

86- من ساءخلقه عذّب نفسه 8156.

87- من ساءخلقه ملّه أهله 8595.

88- من ساءخلقه قلاه مصاحبه و رفيقه 8773.

89- من ساءخلقه أعوزه الصّديق، و الرّفيق 9187. 80- بدى خلق، نفس را رمانده و انس و خوگرفتن را بر مى‏دارد (يعنى آدمى را تنها گذاشته و از بى‏رفاقتى او را رنج خواهدداد).

81- بدترينخلقها دروغ و نفاق است. (يعنى موافق نبودن ظاهر با باطن).

82- بدترينخصلت‏ها دروغگويى است.

83- گاهى خصلتپست و نكوهيده عيبناك مى‏گرداند.

84- هر دردىمداوا مى‏گردد مگر بدى خلق (يعنى به وسيله دواهاى متداوله و گرنه به سبب رياضت وفكر و تأمل در عاقبت بد آن مداوا خواهد گرديد).

85- هر كه خوىاو درشت باشد كنارش خالى گردد (و مردم از او برمند).

86- هر كه خويشبد باشد نفس خود را معذّب سازد.

87- هر كه خلقشبد باشد اهلش از او منزجر گردند.

88- هر كه خلقو خويش بد باشد يار و رفيقش او را دشمن دارد.

89- هر كه خلقو خويش بد باشد او را دوست و رفيق ناياب گردد (يعنى دوستانش كم و يا بى‏دوست خواهدشد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 424

90- من سوءالخلق البخل، و سوء التّقاضي 9324.

91- احذرالهزل، و اللّعب، و كثرة المزح، و الضّحك، و التّرهات 2603.

92- احذروامنافخ الكبر، و غلبة الحميّة، و تعصّب الجاهليّة 2628.

93- إيّاك وخبث الطّويّة، و إفساد النّيّة، و ركوب الدّنيّة، و غرور الأمنيّة 2729.

94- أقبحالأخلاق الخيانة 2906.

95- الأم الخلقالحقد 2917.

96- أسوءالخلائق التّحلّي بالرّذائل 2981.

97- الخلقالمذموم من ثمار الجهل 1281. 90- از بدى خلق و خويست بخيلى، و بدى تقاضا كردن(مثل آنكه با شدّت و درشتى چيزى را طلب كند).

91- از گفتار ورفتار غير جدّى، بازى، بسيارى مزاح، خنده و سخنان باطل و بى‏فايده دورى كن.

92- از موجباتو آلات دميدن كبر، و از غلبه غيرت و ننگى كه نبايد از آن ننگ داشت، و از تعصبجاهليت (براى خويشان و دوستان با اين كه حق به جانب نباشند) دورى نماييد.

93- بر حذر باشاز بدى باطن، و فاسد كردن نيّت (طاعات را براى غير خدا كند و يا نيت معاصى نمايد)،و ارتكاب امور پست، و فريب خوردن آرزو.

94- زشت‏ترينخصلتها خيانت است.

95- نكوهيده‏ترين خوى كينه است.

96- بدترينخصلتها آراستگى بر ذائل و صفات و اعمالى است كه سبب پستى مرتبه انسان شود.

97- خوىنكوهيده از ميوه‏هاى نادانى است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 425

98- ما أقبحشيم اللّئام، و أحسن سجايا الكرام 9702.

99- مقاربةالرّجال في خلائقهم أمن من غوائلهم 9803.

100- لا خير فيخلق لا يزينه حلم 10709.

101- لا خير فيشيمة كبر، و تجبّر، و فخر 10897.

102- لا عيشلسيّئ الخلق 10514.

103- لا وحشةأوحش من سوء الخلق 10766.

104- السّيّئالخلق كثير الطّيش منغّص العيش 1604.

105- الخلقالسّيّ‏ء أحد العذابين 1667.

106- من أساءخلقه عذّب نفسه 7798.

107- من ضاقخلقه ملّه أهله 7952. 98- چه زشت است اخلاق و صفات لئيمان، و نيكوست اخلاقكريمان.

99- با مرداندر خلق و خويشان نزديك شدن (و طبق رويه آنان سلوك نمودن) ايمنى از مصائب آنانخواهد بود (يعنى بايد كوشيد در معاشرت با چنان افرادى اخلاقشان را بدست آورد البتهبايد به گونه‏اى باشد كه از مرز شرع اسلام تجاوز ننمايد).

100- خيرى نيستدر خلقى كه بردبارى آن را زينت ندهد.

101- خيرى نيستدر خوى و خصلت تكبّر و نخوت و فخر كردن.

102- هيچزندگانى براى بد خونيست.

103- نيسترميدن و وحشتى وحشتناك‏تر از بدى خلق.

104- فرد بدخوبسيار سبك عقل، زندگانيش آميخته به غم و اندوه است.

105- خوى بديكى از دو عذاب است.

106- هر كه خلقو خويش را بد كند نفس خود را معذّب ساخته است.

107- هر كهخلقش تنگ باشد (انسان بد اخلاقى باشد) اهل او او را ملول‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 426

108- من ساءخلقه ضاق رزقه 8023.

109- من لميؤكّد قديمه بحديثه، شان سلفه و خان خلفه 8963.

المخلوق

1- كلّ مخلوقيجري إلى ما لا يدري 6881.

الخلوة

1- سبب الفجورالخلوة 5532.

2- ملازمةالخلوة دأب الصّلحاء 9758. سازند.

108- هر كهخلقش بد باشد روزيش تنگ گردد (يا تنگى روزى از اين جهت است كه خدا مى‏برد، و يا ازجهت ترك معامله است از جانب مردم).

109- هر كهقديم خود را به تازه خود تأكيد نكند (و محاسن و مكارم اخلاق پدران خويش را بهخوبيها و صفات پسنديده تجديد ننمايد) سلف (گذشتگان) خود را عيبناك ساخته و به خلف(و باقيماندگان و آيندگان) خويش خيانت نموده است.

پديده 1- هر مخلوقى به سوى آنچه نمى‏داند (يعنى از عاقبت حالخود در آن نشأه يا مطلق آنچه نمى‏داند) روان مى‏شود.

خلوت 1- سبب زنا و ارتكاب معاصى تنهائى است. (مرحوم علامهخوانسارى- رحمه اللّه- احتمال (جلوة) يعنى جلوه زنان و (حلوة) بمعناى زن شيرينرا نيز داده است كه هر كدام از اين‏ها سبب زنا خواهد گرديد).

2- ملازمت خلوت(و گوشه نشينى هنگامى كه معاشرت و خلطه و آميزش دين

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 427

الخمر

1- و ترك شربالخمر تحصينا للعقل 6608.

خمس و خمسة

1- خمسة ينبغيأن يهانوا: الدّاخل بين اثنين، لم يدخلاه في أمرهما، و المتأمّر على صاحب البيت فيبيته، و المتقدّم على مائدة لم يدع إليها، و المقبل بحديثه على غير مستمع، والجالس فى المجالس الّتي لا يستحقّها 5079. آدمى را فاسد كند كه نوعا هم چنين است)عادت و روش افراد شايسته است.

شراب 1- (از فرازهاى حكمت 244 نهج البلاغه است) و ترك شرب خمررا (خدا واجب كرده) به جهت محكم نگهداشتن عقل (زيرا كه خمر عقل را سست نموده وپرده روى آن خواهد كشيد در نتيجه صاحب آن مرتكب معصيت خواهد گرديد).

پنج صفت ناپسند 1- پنج طايفه‏اند كه سزاوار اهانتند: كسى كهميان دو نفر يا دو دسته وارد شده كه آنان او را در كار خود دخالت نداده باشند، وكسى كه در خانه‏اى وارد شده و به صاحبخانه فرمان دهد و اختيار كار را از او سلبكند، و كسى كه ناخوانده و بى دعوت بر خوان طعام و سفره‏اى در آمده، و كسى كه بدونمستمع سخنى گويد (به اين معنى كه وقتى مشغول صحبت است كسى به حرف او گوش ندهد)، وفردى كه در جائى نشسته كه استحقاق آن را نداشته باشد. (ولى بر عكس كسى كه استحقاقبالا نشينى را دارد اگر پايين‏تر بنشيند آقاتر است).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 428

2- خمس يستقبحنمن خمس: كثرة الفجور من العلماء، و الحرص في الحكماء، و البخل في الأغنياء، والقحة في النّساء و من المشايخ الزّنا 5080.

الخمول

1- إنّ فيالخمول لراحة 3375.

الخوف و الخشية

1- الخوف سجنالنّفس عن الذّنوب، و رادعها عن المعاصي 1987.

2- الخوف مناللّه في الدّنيا، يؤمن الخوف في الآخرة منه 2156.

3- ارهب تحذر2234. 2- پنج صفت است كه از پنج كس و يا از پنج طايفه قبيح است: بسيارى فجور (ميلاز حق به باطل و يا دروغ و يا مطلق گناه) از علماء، و حرص از حكماء و كسانى كهصاحب علم راست و كردار درستند و بخيلى در توانگران، و بى‏شرمى در زنها، و زنا ازپيران (چون عمر خود را كرده به سوى جهان ديگرى سرازير است بعلاوه قدرت شهوت كمگشته اگر زنا كند از روى بى‏اعتنايى كامل بدين خواهد بود).

گمنامى 1- به راستى كه در گمنامى همانا آسايشى است (بر عكسكسى كه مشهور گرديد به واسطه مراجعه و سرشناس بودن پر زحمت خواهد بود).

ترس و خشيت 1- ترس از خدا زندان نفس است از گناهان، و رادع ومانع آنست از نافرمانيها.

2- ترس از خدادر دنيا ايمن مى‏سازد ترس از او را در آخرت.

3- (از خداىبزرگ) بترس (يا از عصيان او كناره گيرى كن) تا مردم از تو

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 429

4- ارهب تحذر،و لا تهزل فتحتقر 2300.

5- أخوفكمأعرفكم 2842.

6- الخوف أمان75.

7- الخشية منعذاب اللّه شيمة المتّقين 1757.

8- الخوف جلبابالعارفين 664.

9- الوجل شعارالمؤمنين 668.