119-  صاحب بخششستوده عادت است. (يعنى عادتا از او تشكر شود و او را بستايند).

120-  سر احساناحسان كردن به مؤمنان است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 284

121-  رأسالسّخاء تعجيل العطاء 5250.

122-  رأسالإيمان الإحسان إلى النّاس 5253.

123-  رأسالفضائل اصطناع الأفاضل 5254.

124-  رأسالرّذائل اصطناع الأراذل 5255.

125-  ربّالمعروف أحسن من ابتدائه 5428.

126-  زد فياصطناع المعروف، و أكثر من إسداء الإحسان، فإنّه أبقى ذخرا، و أجمل ذكرا 5498.

127-  سببالمحبّة الإحسان 5518.

128-  سنّةالكرام ترادف الإنعام 5550.

129-  سلالمعروف من ينساه، و اصطنعه إلى من يذكره 5629. 121-  سر سخاوت (و دليل آن) زوددادن بخشش است.

122-  سر ايمان(و عمده آثار آن) احسان كردن به مردم است.

123-  سرفضيلت‏ها و عمده افزونيها احسان كردن به مردم شريف است.

124-  سررذيلت‏ها و عمده صفات ناپسند احسان نمودن به مردم پست است.

125-  پروراندناحسان (و دائم داشتن آن) نيكوتر از ابتداء كردن آنست (زيرا كسى كه به او احسان شدهمنتظر احسان ديگر است، ولى كسى كه هنوز به او احسانى نشده از كسى متوقع نخواهدبود).

126-  در نيكوئىكردن زياد كن، و از احسان نمودن بسيار نما، زيرا كه آن از نظر ذخيره پاينده‏تر، وبه حسب ياد آورى (هم در نزد خدا و هم در نزد خلائق) زيباتر خواهد بود.

127-  سبب دوستىاحسان است.

128-  طريقهكريمان پى در پى انعام كردن است.

129-  احسان رااز كسى كه آن را فراموش مى‏نمايد مسئلت نما، و به كسى كه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 285

130-  شرّالنّوال ما تقدّمه المطل، و تعقّبه المنّ 5731.

131-  صنايعالمعروف تقي مصارع الهوان 5833.

132-  صنايعالإحسان من فضائل الإنسان 5834.

133-  صنايعالمعروف تدرّ النّعماء، و تدفع البلاء 5840.

134-  صنيعالمال يزول بزواله 5853.

135-  طوبى لمنأحسن إلى العباد و تزوّد للمعاد 5955.

136-  ظلمالمعروف من وضعه في غير أهله 6063.

137-  ظفر بسنيّالمغانم واضع صنايعه في الأكارم 6073. آن را ياد آورد احسان نما (زيرا كه دسته اولاز جهت بلند همتى آن را بازگو نمى‏كند گويا فراموشش كرده، و دسته دوم شكر گذار وحق شناس است).

130-  بدترينعطا و احسان آنست كه بر آن تأخير انداختن بعد از وعده پيشى گرفته (يعنى وقتى وعدهداده عمل نكرده آن را عقب اندازد)، و از پى در آيد آن را منّت (يعنى و چون عملنمايد منّت گذارد).

131-  احسانهاىانجام شده (آدمى را) از افتادنهاى خوارى نگه مى‏دارد.

132-  انجامدادن احسان از برترى‏هاى آدمى است.

133-  احسانكردن نعمت‏ها را روان ساخته، و بلاء را دفع مى‏كند.

134-  احسان شدهمال (يعنى دوستى كه از آن بوجود آمده) با زوال مال زائل خواهد شد.

135-  خوشا بهحال كسى كه به بندگان احسان نموده و براى روز بازگشت توشه برگيرد.

136-  به احسانستم نموده كسى كه آنها را در غير اهلش بنهد (يعنى مصرف نمايد، زيرا او اهليت احسانرا نداشته يا ستمكار است يا كفران مى‏نمايد.

137-  بهدرخشنده يا بلندترين غنيمت‏ها پيروزى يافته كسى كه احسانهاى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 286

138-  عليكبالإحسان فإنّه أفضل زراعة و أربح بضاعة 6112.

139-  عليكمبالإحسان إلى العباد و العدل في البلاد تأمنوا عند قيام الأشهاد 6164.

140-  عليكمبصنايع المعروف فإنّها نعم الزّاد إلى المعاد 6166.

141-  عليكمبصنايع الإحسان و حسن البرّ بذوي الرّحم و الجيران فإنّهما تزيدان في الأعمار ويعمران الدّيار 6168.

142-  عند تواترالبرّ و الإحسان يتعبّد الحرّ 6217.

143-  عادة الإحسانمادّة الإمكان 6237. خود را در مردم گرامى نهد (يعنى در حق افراد بلند مرتبه نهپست مرتبه احسان نمايد).

138-  بر تو بادبه احسان زيرا كه آن افزون‏ترين زراعت و سود كننده‏ترين سرمايه است.

139-  بر شماباد به احسان كردن به بندگان و عدالت در شهرها (ممكن است خطاب به حكام و قضات باشدچنانكه امكان دارد خطاب به همه مردم شود) تا در نزد ايستادن حاضران (در قيامت يابر خواستن گواهان ائمه طاهرين-  عليهم السلام-  و يا مطلق گواهان) ايمن گردد.

140-  بر شماباد به انجام دادن احسان زيرا كه آن خوب توشه‏اى است به سوى روز بازگشت.

141-  بر شماباد به كرده‏هاى احسان و نيكوئى نيكى و احسان به صاحبان رحم و همسايگان زيرا كه آندو در عمرها افزوده و شهرها را آباد مى‏نمايد.

142-  در وقتنيكى و احسان مكرر انسان آزاد بنده خواهد شد.

143-  عادت كردنبه احسان، ماده و سرچشمه متمكن ساختن خود و يا صاحب منزلت خواهد بود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 287

144-  عجبت لمنيشتري العبيد بماله فيعتقهم كيف لا يشتري الأحرار بإحسانه فيسترقّهم 6276.

145-  في كلّمعروف إحسان 6497.

146-  في كلّ صنيعةامتنان 6498.

147-  قد يهنأالعطاء للإنجاز 6667.

148-  قدّمإحسانك تغنم 6753.

149-  كلّ معروفإحسان 6859.

150-  كم منإنسان استعبده إحسان 6930.

151-  كثرةاصطناع المعروف تزيد في العمر و تنشر الذّكر 7113. 144-  عجب دارم از كسى كهبندگان را با مالش مى‏خرد و آزاد مى‏كند چگونه آزادگان را به احسان خود نمى‏خرد تاآن‏ها را بنده خود سازد.

145-  در هربخشش و عطائى احسانى است.

146-  در هرعطيّه (چه از جانب خدا باشد و يا از سوى مخلوق) منت گذاشتن و يا احسانى است (يعنىبايد آدمى آن را بزرگ شمارد چه امتنان و احسان كم باشد و چه زياد و ممكن است كهمقصود اين باشد كه در خود عطاء منّت خوابيده پس نبايد منّت ديگرى اضافه كرد).

147-  گاهى بخششو دهش به عمل به وعده (و عدم تأخير و يا به اين كه در قيامت يا در دنيا به پاداشآن بطور حتم خواهد رسيد) گوارا مى‏شود.

148-  احسانت راپيش انداز (چه در باره آخرت و چه در باره مردم) تا نفع عمده و غنيمت برى.

149-  هر معروفىاحسان است (گر چه خيلى كم باشد).

150-  بسا آدمىكه او را احسانى بنده گردانيده باشد.

151-  بسيارىاحسان كردن در عمر افزوده و نشر ذكر و ياد آورى مى‏نمايد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 288

152-  كثرةالصّنايع ترفع الشّرف و تستديم الشّكر 7114.

153-  كافل دوامالغنى و الإمكان اتباع الإحسان الإحسان 7250.

154-  لكلّ شي‏ءفضيلة و فضيلة الكرام اصطناع الرّجال 7302.

155-  ليكنسجيّتك السّخاء و الإحسان 7390.

156-  لن يستطيعأحد أن يشكر النّعم بمثل الإنعام بها 7436.

157-  لو رأيتمالإحسان شخصا لرأيتموه شكلا جميلا يفوق العالمين 7601.

158-  من تفضّلخدم 7660.

159-  من بذلماله جلّ 7680.

160-  من أنعمقضى حقّ السّيادة 7747. 152-  بسيارى احسانها شرف را بلند كرده و شكر را پايندهمى‏دارد.

153-  ضامنپايندگى توانگرى و توانائى، احسان را به دنبال احسان كردن است.

154-  براى هرچيزى فضيلتى است و فضيلت كريمان احسان كردن به مردانست.

155-  بايد خوىو خصلت تو سخاوت و احسان باشد.

156-  هرگز احدىتوانائى ندارد كه نعمت را به مثل انعام و احسان آن شكر نمايد.

157-  اگر احسانرا شخصى مى‏ديديد هر آينه آن را شكل زيبا كه در شرف بر جهانيان فائق آيد خواهيدديد.

158-  هر كه عطاو احسان كند مخدوم گردد (و مردم در خدمت او در آيند).

159-  كسى كهمالش را عطا كند و ببخشد بزرگوار شود.

160-  هر كهانعام و احسان كند حق بزرگى و آقائى را به جا آورده است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 289

161-  من منّبإحسانه كدّره 7760.

162-  من بذلمعروفه استحقّ الرّياسة 8014.

163-  من صنعالعارفة الجميلة حاز المحمدة الجزيلة 8082.

164-  من صنعمعروفا نال أجرا و شكرا 8107.

165-  من قطعمعهود إحسانه قطع اللّه موجود إمكانه 8130.

166-  من لميتفضّل لم ينبل 8188.

167-  من لم يعطقاعدا لم يعط قائما 8199.

168-  من لم يعطقاعدا منع قائما 8200.

169-  من اصطنعجاهلا برهن عن وفور جهله 8241. 161-  هر كه به احسان خود منت گذارد آن را تيرهساخته است.

162-  هر كه بذلاحسان كند مستحق رياست شود.

163-  هر كهاحسان نيكو كند ستايش بزرگ را فراهم ساخته است.

164-  هر كهاحسانى كند به پاداش و شكرى نائل گردد.

165-  هر كهاحسان خود را كه قبلا مى‏نموده قطع نمايد خداوند امكانات موجود او را قطع نمايد.

166-  هر كهاحسان و بخشش نكند به نجابت و بزرگى نرسد.

167-  هر كهنشسته (و بدون سعى) داده نشود ايستاده (و با طلب و دويدن) داده نشود (يعنى سعىزياد بى‏فائده است و يا هر كه نشسته (و در حال توانگرى) ندهد در حال ايستاده (وحركت براى طلب) داده نشود).

168-  هر كهنشسته داده نشود (يا ندهد) ايستاده منع شود.

169-  هر كه بهنادان و يا كم عقلى احسان نمايد از بسيارى نادانى خود برهان آورده است. (يعنى چنينكارى دليل روشن نادانى خود اوست).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 290

170-  من كتمالإحسان عوقب بالحرمان 8333.

171-  من منعالإحسان سلب الإمكان 8334.

172-  من اصطنعحرّا استفاد أجرا 8338.

173-  من أحسناكتسب حسن الثّناء 8362.

174-  من كثرتعوارفه أبان عن كثرة نبله 8420.

175-  من كثرتإحسانه أحبّه إخوانه 8473.

176-  من بذلمعروفه كثر الرّاغب إليه 8492.

177-  من قبلعطاءك فقد أعانك على الكرم 8525.

178-  من أكملالإفضال بذل النّوال قبل السّؤال 8544. 170-  هر كه احسانى را بپوشاند (چه از طرفخدا باشد و چه از ناحيه خلق) به محروميت پاداش داده مى‏شود.

171-  هر كهاحسانى را منع كند (چه دولتى و چه كشورى) از او تمكين و قدرت ربوده شود.

172-  هر كه بهآزاده‏اى احسان كند پاداش بزرگى (و تشكر عظيمى) را فائده برد.

173-  هر كهاحسان نمايد ثناى نيكو كسب كند.

174-  هر كهعطاياى او بسيار باشد بسيارى نجابت و افزونى مرتبه خود را آشكار ساخته است.

175-  هر كهاحسانش بسيار باشد او را برادرانش دوست دارند.

176-  هر كه بذلاحسان كند رغبت كننده به سوى او فراوان باشد (زيرا آدمى بنده احسان است).

177-  هر كهعطايت را بپذيرد در حقيقت تو را در كرم يارى نموده است.

178-  هر كه(خواهد) احسان را كامل كند پيش از سؤال بذل عطا كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 291

179-  من أسدىمعروفا إلى غير أهله ظلم معروفه 8547.

180-  من أعطىفي غير الحقوق قصّر عن الحقوق 8549.

181-  من كفرحسن الصّنيعة استوجب قبح القطيعة 8567.

182-  من قابلالإحسان بأفضل منه فقد جازاه 8588.

183-  من كثرإحسانه كثر خدمه و أعوانه 8615.

184-  من بذلمعروفه مالت إليه القلوب 8642.

185-  من بذلالنّوال قبل السّؤال فهو الكريم المحبوب 8643.

186-  من كافئالإحسان بالإسائة فقد برئ من المروّة 8674.

187-  من أحسنإلى النّاس استدام منهم المحبّة 8715. 179-  هر كه احسانى را به غير اهلش بنمايدبه احسان خود ستم نموده است.

180-  هر كه درغير حقوق عطا كند (و به غير اهل احسان احسان نمايد) از حق‏ها كوتاهى كرده (و طبقوظيفه عمل ننموده است).

181-  هر كهنيكوئى احسان را كفران نمايد مستوجب زشتى بريدن خواهد شد (كه ديگر به او احساننشود).

182-  هر كهاحسان را به افزون تر از آن (يا به وسيله شكر و يا به احسانى بالاتر) برابر اندازدپس در حقيقت آن را تلافى كرده و پاداش آن را داده است.

183-  هر كهاحسانش بسيار باشد خدمت كنندگان و يارانش بسيار باشند.

184-  هر كه بذلاحسان كند دلها به سوى او ميل نمايد.

185-  هر كه پيشاز مسئلت بذل عطا كند او كريم محبوب است.

186-  هر كهاحسان و نيكى را به بدى تلافى كند پس در حقيقت از مروّت عارى و برى شده است.

187-  هر كه بهمردم احسان و نيكى كند دوستى را در حق آنان پاينده دارد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 292

188-  من قضى ماأسلف من الإحسان فهو كامل الحرّيّة 8721.

189-  من انتجعكمؤمّلا فقد أسلفك حسن الظّنّ بك فلا تخيّب ظنّه 8753.

190-  من قضىحقّ من لا يقضي حقّه فقد عبّده 8777.

191-  من أحسنإلى النّاس حسنت عواقبه و سهلت له طرقه 8833.

192-  من قبلمعروفا فقد ملك مسديه إليه رقّه 8884.

193-  من قبلمعروفك فقد أوجب عليك حقّه 8885.

194-  من أحسنإلى من أساء إليه فقد أخذ بجوامع الفضل 8905. 188-  هر كه قضا كند آنچه را كه ازاحسان نسبت به او در سابق انجام گرفته (و در صدد تلافى باشد) پس او در آزادگى كاملاست.

189-  هر كه بااميد از تو طلب احسان كند پس در حقيقت گمان نيك را به تو جلو انداخته (با اين كههنوز نسبت به او احسانى نشده) پس گمانش را نوميد مگردان.

190-  هر كه بجاآورد حق (احسان) كسى را كه حق (احسان) او را بجا نياورد (يا از جهت عدم قدرت و يابه سبب عداوت و دشمنى) پس در حقيقت او را بنده خود گردانده (اين فراز در نهجالبلاغه كلمات قصار 155 نيز نقل گرديده است).

191-  هر كه بهسوى مردم احسان نمايد عاقبت‏هاى او نيكو گشته و راههاى (مطالب و مقاصد) او آسانگردد.

192-  هر كهاحسانى را قبول نمايد پس در حقيقت احسان كننده به آن مالك بندگى او شده است.

193-  هر كهقبول احسان تو را كند در حقيقت بر تو حقش را ثابت نمايد (كه سبب گشته تو به اجر وپاداش برسى).

194-  هر كهاحسان نمايد به كسى كه به او بدى نموده است پس در حقيقت‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 293

195-  من لميشكر الإحسان لم يعده الحرمان 8996.

196-  من بدأالعطيّة من غير طلب و أكمل المعروف من غير امتنان فقد أكمل الإحسان 9032.

197-  من أنعمعلى الكفور طال غيظه 9066.

198-  من سمحت نفسهبالعطاء استعبد أبناء الدّنيا 9077.

199-  من لميربّ معروفه فقد ضيّعه 9115.

200-  من قبلمعروفك فقد باعك عزّته و مروّته 9140.

201-  من قبلمعروفك فقد أذلّ لك جلالته و عزّته 9141.

202-  من لميربّ معروفه فكأنّه لم يصنعه 9146. (همه اخلاق را كه) جوامع فضل و همه افزون‏هاىمرتبه را فراهم نموده فرا گرفته است.

195-  هر كهاحسانى را شكر نكند محروميت از او تجاوز ننمايد.

196-  هر كهبدون در خواست و طلب به بخشش ابتداء نمايد و احسان را بدون منّت كامل سازد پس درحقيقت احسان را تمام نموده است.

197-  هر كه بركفران كننده نعمت انعام و احسان نمايد خشمش به درازا كشد.

198-  هر كه نفساو به عطا بخشش نمايد ابناى دنيا را بنده گرداند.

199-  هر كهاحسان خود را تربيت نكند (و آن را به كمال نرساند يعنى پى در پى احسان ننمايد) پسدر حقيقت احسانش را ضايع ساخته است.

200-  هر كهاحسان تو را بپذيرد در حقيقت عزّت و جوانمردى خود را به تو فروخته است.

201-  هر كهاحسانت را قبول كرده باشد على التحقيق جلالت و عزّتش را خوار كرده است (زيرا آنهارا داده و احسان را پذيرفته است).

202-  هر كهاحسانش را تربيت نكند گويا احسانى نكرده است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 294

203-  من شرفالهمّة بذل الإحسان 9280.

204-  من أعظمالفجايع إضاعة الصّنايع 9309.

205-  من أفضلالإحسان الإحسان إلى الأبرار 9438.

206-  ما اكتسبالشّكر بمثل بذل المعروف 9502.

207-  مااسترقّت الأعناق بمثل الإحسان 9503.

208-  ما توسّلأحد إليّ بوسيلة أجلّ عندي من يد سبقت منّي إليه لأربّيها عنده باتباعها أختهافإنّ منع الأواخر يقطع شكر الأوائل 9674.

209-  ملاكالمعروف ترك المنّ به 9724.

210-  معالإحسان تكون الرّفعة 9745.

211-  مربّةالمعروف أحسن من ابتدائه 9781. 203-  از بلندى همت بذل احسانست.

204-  ازبزرگترين دردها ضايع كردن احسانهاست (مثل اين كه در آن ريا كند).

205-  ازافزون‏ترين احسان است احسان كردن به سوى نيكو كاران.

206-  شكر بهچيزى مانند بذل احسان كسب نشده است.

207-  گردنها (وآزادگان) بچيزى مانند احسان بنده گردانيده نخواهد شد.

208-  احدى بهسوى من به وسيله‏اى متوسل نشده كه در نزد من بزرگتر باشد از دستى كه از جانب من بهسوى او پيشى گرفته تا در نزد آن به وسيله در پى در آوردن مثل آن (احسان ديگر) راتربيت نمايم (و قطع احسان نكنم) زيرا منع كردن اواخر (احسانهاى ديگر) شكر اوائل راقطع خواهد كرد.

209-  ملاكاحسان (و كمال آن) ترك منت به آنست.

210-  با احسانبلندى مرتبه خواهد بود (يعنى اگر كسى مى‏خواهد بزرگ شود بايد احسان نمايد).

211-  تماماحسان (كه هميشه كند و ناقض نگذارد) نيكوتر از ابتداء نمودن به‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 295

212-  نعمالذّخر المعروف 9891.

213-  نعم زادالمعاد الإحسان إلى العباد 9912.

214-  نيلالمآثر ببذل المكارم 9952.

215-  لا تستكثرنّالعطاء و إن كثر فإنّ حسن الثّناء أكثر منه 10200.

216-  لاتستعظمنّ النّوال و إن عظم فإنّ قدر السّؤال أعظم منه 10201.

217-  من لميحسن في دولته خذل في نكبته 9107.

218-  واضعمعروفه عند غير مستحقّه مضيّع له 10128.

219-  وضعالصّنيعة في أهلها يكبت العدوّ و يقي مصارع السّوء 10137. آن است.

212-  خوب ذخيرهو پس اندازى است احسان نمودن.

213-  خوب توشهمعادى است احسان نمودن به بندگان.

214-  رسيدن بهفضائل به بذل عطا و احسان است.

215-  عطا وبخشش را بسيار مشمار هر چند بسيار باشد زيرا كه نيكوئى ستايش (كه در باره عطاءمى‏شود) بيشتر از آنست.

216-  عطا رابزرگ مشمار هر چند عظيم باشد زيرا كه قدر سؤال (و آبروئى كه بدينوسيله خرج مى‏شود)از آن عظيم‏تر است.

217-  هر كه دردولت خود احسان ننمايد در نكبت و بيچارگى خود بى ياور گردد.

218-  گذارندهاحسان خود در نزد غير مستحقش (كه قدر احسان را نمى داند) ضايع كننده آنست.

219-  احسان رادر اهل آن به كار بردن دشمن را شكافنده و از افتادنهاى بد يا جايگاه افتادن بدنگهدارى مى‏نمايد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 296

220-  لا تضعنّمعروفك عند غير عروف (معروف) 10172.

221-  لا تصطنعمن يكفر برّك 10210.

222-  لا تمنعنّالمعروف، و إن لم تجد عروفا 10219.

223-  لا تستحيمن إعطاء القليل، فإنّ الحرمان أقلّ منه 10263.

224-  لاتستكثرنّ الكثير من نوالك، فإنّك أكثر منه 10264.

225-  لاتمتنعنّ من فعل المعروف و الإحسان فتسلب الإمكان 10291.

226-  لا تؤخّرإنالة المحتاج إلى غد، فإنّك لا تدري ما يعرض لك و له في غد 10364.

227-  لا يكوننّأخوك على الإساءة إليك أقوى منك على 220-  احسان خود را در نزد غير شناسا (و كسىكه قدر احسان را نداند) مگذار.

221-  به كسى كهاحسان تو را كفران مى‏كند احسان مكن.

222-  احسان راهرگز منع مكن، گر چه اهل معروفى را (كه قدر احسان را بداند) نيابى.

223-  از عطا وبخشش كم شرم مكن، زيرا كه محروميت كمتر از آنست.

224-  بسيار ازبخشش خود را بسيار مشمار، زيرا كه (شرافت و منزلت و آقائى) تو بيشتر از آنست.

225-  از انجامدادن كار نيك و احسان هرگز امتناع مورز پس از توانائى سلب شوى (و قدرت از تو سلبگردد).

226-  بخشش بهمحتاج را به سوى فردا پس مينداز، زيرا كه تو نمى‏دانى چه بر تو و بر او در فرداعارض خواهد شد (كه در نتيجه با تأخير از احسان و عطا محروم مانى).

227-  هرگزنبايد برادر تو بر بدى به سويت قوى‏تر از تو باشد بر احسان.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 297

الإحسان 10368.

228-  لايزهدنّك في اصطناع المعروف قلّة من يشكره، فقد يشكرك عليه من لا ينتفع بشي‏ء منه،و قد يدرك من شكر الشّاكر أكثر ممّا أضاع الكافر 10388.

229-  لا تعنعلى من أنعم عليك فمن أعان على من أنعم عليه سلب الإمكان 10402.

230-  لا تزكوالصّنيعة مع غير أصيل 10600.

231-  لا يصطنعاللّئام إلّا أمثالهم 10603.

232-  لا فضيلةأجل من الإحسان 10625. (يعنى احسان تو بايد بالاتر از بدى او و برتر باشد).

228-  هرگز تورا در احسان كردن كمى كسى كه او را شكر مى‏كند بى‏رغبت مسازد، پس در حقيقت كسى شكرآن را خواهد كرد كه از آن مختصر چيزى منتفع نشود (خدا) و گاهى از شكر شكر كنندهبيشتر از آنچه كفران كننده احسان ضايع ساخته دريافت خواهد شد (يعنى خداوند به شكرگذار بيش از آن اندازه كه كفران كننده ضايع ساخته مرحمت خواهد فرمود).

229-  بر ضرركسى كه بر تو انعام و احسان مى‏نمايد يارى مكن زيرا كسى كه بر ضرر كسى كه بر اوانعام نموده است از قدرت سلب شود (ممكن است مقصود سلب قدرت شود از كسى كه مخالفتخدا كند و يا عليه احسان كننده‏هاى بشرى قيام نمايد).

230-  احسان بهغير اصيل (كه حسب و نسبى ندارد) پاكيزه نمى‏باشد.

231-  احساننخواهند كرد لئيمان مگر به امثال خود و يا به لئيمان احسان ننمايند مگر امثالآنها.

232-  نيستفضيلتى بزرگتر از احسان.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 298

233-  لا منقبةأفضل من الإحسان 10663.

234-  لا معروفأضيع من اصطناع الكفور 10761.

235-  لا خير فيالمعروف إلى غير عروف 10881.

236-  لا تنفعالصّنيعة إلّا في ذي وفاء و حفيظة 10900.

237-  يسيرالعطاء خير من التّعلّل بالاعتذار 10991.

238-  لا تزكوإلّا عند الكرام الصّنايع 10692.

239-  لا خير فيالمعروف المحصى 10706.

240-  لا تذمّأبدا عواقب الإحسان 10718.

241-  لا يحمدإلّا من بذل إحسانه 10755. 233-  منقبتى افزون‏تر از احسان نيست.

234-  نيستاحسانى ضايع‏تر از احسان كردن به كفران كننده.

235-  نيست چيزىدر احسان كردن به غير كسى كه به خوبى حق احسان شناسد.

236-  احسان نفعنمى‏بخشد مگر در صاحب وفا و حميّت (كه نگهدارى كند).

237-  اندك عطابهتر از تعلّل به عذر خواهى است.

238-  احسانهاپاكيزه نخواهد شد و يا افزايش نخواهد نمود مگر در نزد كريمان (چون آنان اهليت آنرا داشته و باعث اجر و ثواب خواهند بود).

239-  خيرى نيستدر احسانى كه (يا از جهت منت گذاردن و يا از جهت كمى) شمرده شود.

240-  هرگزعاقبت‏هاى احسان مذّمت نخواهد شد (بلكه پيوسته قابل ستايش است).

241-  ستايشنمى‏شود مگر كسى كه بذل احسان نمايد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 299

242-  كفى بالميسوررفدا 7022.

243-  المعروفأفضل الكنزين 1681.

244-  المعروفغلّ لا يفكّه إلّا شكر، أو مكافاة 1773.

245-  إكمالالمعروف أحسن من ابتدائه 1899.

246-  المعروفلا يتمّ إلّا بثلاث: بتصغيره، و تعجيله، و ستره، فإنّك إذا صغّرته فقد عظّمته، وإذا عجّلته فقد هنّأته و إذا سترته فقد تمّمته 2136.

247-  الإفضالأفضل قنية، و السّخاء أحسن حلية 1939.

248-  إذا قلّأهل الفضل هلك أهل التّجمّل 4171.

249-  بالإفضالتعظم الأقدار 4181. 242-  (در فضيلت بخشش) كفايت مى‏كند آنچه از عطا و بخشش ميسراست (يعنى اقدام بيشتر لازم نيست).

243-  احسانافزون‏ترين دو گنج است.

244-  احسان غلو زنجيرى است كه آن را نمى‏گشايد مگر شكر يا تلافى.

245-  تمامنمودن احسان نيكوتر از آغاز كردن آنست.

246-  احسانتمام نمى‏گردد مگر به سه چيز: به كوچك شمردن و شتاب كردن در آن و پوشش آن، زيراهرگاه آن را كوچك دانستى پس در حقيقت آن را عظيم گردانيده‏اى (نزد احسان شده) وچون در آن شتاب كردى آن را در حقيقت گوارا نموده‏اى و زمانى كه بپوشانى آن را پستمام گردانيده‏اى آن را.

247-  احسانكردن بالاترين ذخيره، و سخاوت نيكوترين زيور است.

248-  هرگاه اهلفضل و بخشش كم گردد، اهل تجمل و آرايش (توانگران) هلاك گردند. (يعنى عيش و زندگىآنان به بركت احسان و بخشش خواهد بود).

249-  با دهش وبخشش قدر و مرتبه‏ها بزرگ خواهد گرديد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 300

250-  بالإفضالتسترقّ الأعناق 4232.

251-  بكثرةالإفضال يعرف الكريم 4328.

252-  بالإفضالتستر العيوب 4340.

253-  أحيمعروفك بإماتته 2282.

254-  افعلالمعروف ما أمكن، و ازجر المسي‏ء بفعل المحسن 2307.

255-  ابذلمعروفك للنّاس كافّة فإنّ فضيلة فعل المعروف لا يعدلها عند اللّه سبحانه شي‏ء2470.

256-  أحيواالمعروف بإماتته، فإنّ المنّة تهدم الصنيعة 2526.

257-  أفضلالمعروف إغاثة الملهوف 2959.

258-  أجلّالمعروف ما صنع إلى أهله 3049. 250-  به وسيله احسان و انعام، گردنها به بندگىكشيده مى‏شود.

251-  به كثرت بخشششخص كريم شناخته مى‏شود.

252-  به سبببخشش عيبها پوشيده مى‏شود.

253-  احسان خودرا بميرانيدن آن، زنده‏دار (كه هرگز آن را ياد نكنى).

254-  تا ممكناست احسان خود را انجام ده و بد كننده و گنهكار را به كردار شخص نيكوكار منع كن(يعنى وقتى در برابر او عمل نيك انجام دادى او هم نيكو كار خواهد شد، و يا ازكردارش منفعل خواهد گرديد).

255-  احسان خودرا براى همه مردم بكار بر، زيرا كه فضيلت انجام دادن احسان را چيزى در نزد خداىسبحان برابرى نمى‏كند.

256-  احسان رابميرانيدن آن و منت نگذاشتن زنده كنيد زيرا كه منّت نهادن احسان را خراب مى‏كند.

257- افزون‏ترين نيكوئى به فرياد ستمديده يا بيچاره رسيدن است.

258-  بزرگتريناحسان آنست كه به اهلش انجام گرفته باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 301

259-  أفضلمعروف اللّئيم منع أذائه 3106.

260-  أقبحأفعال الكريم منع عطائه 3107.

261-  إنّ بأهلالمعروف من الحاجة إلى اصطناعه أكثر ممّا بأهل الرّغبة إليهم منه 3511.

262-  المعروفرقّ 55.

263-  أربحالبضايع اصطناع الصّنايع 2944.

264-  كمالالعطيّة تعجيلها 7241. 259-  افزون‏ترين احسان ناكس جلوگيرى از آزار خويش است(نسبت بديگران، چنانكه شاعر گفته:

مرا بخير تو اميد نيست شر مرسان.

چون پيوسته كار او اذيت است، چنانكه باز شاعر گفته:

نيش عقرب نه از ره كين است

مقتضاى طبيعتش اين است‏

و اگر زمانى اذيتى نرساند آن را احسان به حساب آورد، و كمال رادر آن مى‏بيند).

260-  زشت‏ترينكردارهاى كريم و بلند مرتبه جلو گيرى از بخشش خويش است (چون طبيعت او نيكى و احساناست بر عكس لئيم و شخص پست مرتبه).

261-  به راستىنياز اهل معروف و احسان كننده به احسانش بيشتر از حاجت رغبت كنندگان به آنهاست ازاحسان (چون در احسان نفع بيشتر عائد صاحب نعمت مى‏شود، و فى الجمله نفعى كه هماننفع دنيوى است عائد اهل رغبت خواهد شد، از اين جهت احتياج در احسان كننده بيشترخواهد بود).

262-  احسانبندگى است.

263- سودمندترين سرمايه‏ها انجام دادن احسانهاست.

264-  كمال بخششزود دادن آنست (نه بعد از وعده و انتظار).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 302

265-  لن يسترقّالإنسان حتّى يغمره الإحسان 7417.

266-  من لميحسن الاستعطاف قوبل بالاستخفاف 8205.

267-  ما استعبدالكرام بمثل الإكرام 9701.

268-  أفضلالكنوز معروف يودع (يودعه) الأحرار، و علم يتدارسه الأخيار 3281.

269-  كفرانالإحسان يوجب الحرمان 7249.

270-  من منعالعطاء منع الثّناء 7740.

271-  العطيّةبعد المنع أجمل من المنع بعد العطيّة 1810. 265-  هرگز انسانى بنده نخواهد شد تاآنكه فرو گيرد او را احسان. (يعنى از ديگران به او احسان زيادى شود).

266-  هر كهمحبت را نيكو به حساب نياورد روبرو مى‏شود به استخفاف.

(يعنى با توهينروبرو خواهد شد).

267-  افرادبزرگ و بلند مرتبه به مثل اكرام و احسان بنده و برده نخواهند گرديد.

268- افزون‏ترين گنجها احسانى است كه به آزادگان سپرده شود يا بسپارى آن را (يعنى وقتىبه آنها احسان شد يا از طرف خود آنها و يا از جانب خداى بزرگ تلافى خواهد گرديد پساحسان به آنها به منزله امانت به آنها سپردن است) و علمى است كه نيكو كاران آن رابا درس تحصيل كنند.

269-  كفراناحسان (ديگران) موجب محروميت خواهد گرديد (چون احسان كننده بى‏رغبت خواهد شد).

270-  هر كهبخشش و عطا را منع كند منع ستايش كند.

271-  دادن بعداز منع نيكوتر است از جلوگيرى و ندادن بعد از دادن.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 303

272-  من أحسنإلى الرّعيّة، نشر اللّه عليه جناح رحمته و أدخله في مغفرته 8724.

273-  أعط ماتعطيه معجّلا مهنّأ و إن منعت فليكن في إجمال و إعذار 2444.

274-  من هانعليه بذل الأموال توجّهت إليه الآمال 8111.

275-  من أحبّالذّكر الجميل فليبذل ماله 8572.

276-  من بذلماله استرقّ الرّقاب 8639.

277-  ما شاعالذّكر بمثل البذل 9549.

278-  البذلمادّة الإمكان 586.

279-  البذليكسب الحمد 776. 272-  هر كه (و هر حاكم و سلطانى) به رعيت خود احسان نمايد خداوندبر او بال رحمت خود را پهن كرده و او را در مغفرت خود داخل نمايد.

273-  آنچه راكه مى‏دهى بشتاب و گوارائى بده و اگر منع مى‏نمائى پس بايد در نيكوئى و پوزشطلبيدن باشد (نه با تندى و خشونت و بى‏اعتنائى).

274-  هر كه براو بذل اموال (و بخشش آن) آسان باشد به سوى او اميدها رو آورد.

275-  هر كه نامنيكو و ياد خوب را دوست دارد بايد بذل مال كند.

276-  هر كهمالش را بذل نمايد گردنها را به بندگى در آورد.

277-  ذكر (وياد كسى به نيكى) به چيزى مانند بذل و بخشش شايع نخواهد گرديد.

278-  جود وبخشش سرمايه به منزلت رسيدن است (يعنى آدمى را بالا برده داراى مقام و منزلتمى‏نمايد).

279-  بذل وبخشش كسب ستايش مى‏كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 304

280-  بالبذلتكثر المحامد 4338.

281-  ببذلالنّعمة تستدام النّعمة 4344.

282-  كثرةالبذل آية النّبل 7128.

المحسن

الحسن

الحصر

الحظّ

الحظوة

حفر البئر للأخ

الحقد