دانش 1-  دانش به سوى حق راهنمائى مى‏كند.

2-  دانش چراغخرد و چشمه افزونى و برترى است.

3-  دانش كشندهنادانى، و كسب كننده (يا آلت) نجابت (يا تندى زيركى) است.

4-  علم بى‏عملسختى و سنگينى است.

5-  علم گنجبزرگى است كه تمام شدنى نيست.

6-  دانش يكى ازدو زندگانى است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  992

7-  العلم أفضلالأنيسين 1654.

8-  العلم أفضلالجمالين 1671.

9-  العلمباللّه أفضل العلمين 1674.

10-  العلموراثة كريمة، و نعمة عميمة 1701.

11-  العلم ينجيمن الارتباك في الحيرة 1735.

12-  العلم يدلّعلى العقل فمن علم عقل 1735.

13-  العلم محييالنّفس و منير العقل، و مميت الجهل 1736.

14-  العلم ثمرةالحكمة و الصّواب من فروعها 1752.

15-  العلم أفضلشرف من لا قديم له 1808.

16-  العلم أكثرمن أن يحاط به، فخذوا من كلّ علم أحسنه 1819.

17-  العلمحاكم، و المال محكوم عليه 1834. 7-  دانش افزون‏ترين دو انيس است.

8-  دانش برتريندو جمال است.

9-  علم به خداافزونترين دو علم است.

10-  علم وراثتگرامى و نعمتى است عام.

11-  علم (آدمىرا) از فرو رفتن در حيرانى نجات مى‏بخشد.

12-  دانش دلالتمى‏كند بر عقل پس هر كه علم دارد عقل دارد.

13-  دانش زندهكننده نفس، و روشن كننده عقل، و ميراننده نادانى است.

14-  دانش ميوهحكمت، و راست روى از شاخه‏هاى آنست.

15-  دانشبرترين شرف كسى است كه براى او قديمى نباشد.

16-  دانش بيشتراز آنست كه به آن احاطه توان كرد پس از هر علمى نيكوتر آن را فرا گيرد.

17-  دانش حاكماست، و ثروت محكوم عليه است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  993

18-  العلميرشدك إلى ما أمرك اللّه به، و الزّهد يسهّل لك الطّريق إليه 1835.

19-  العلم خيرمن المال، العلم يحرسك و أنت تحرس المال 1923.

20-  العلممقرون بالعمل فمن علم عمل 1943.

21-  العلم يهتفبالعمل فإن أجابه و إلّا ارتحل 1944.

22-  العلميرشدك، و العمل يبلغ بك الغاية 2060.

23-  العلم أوّلدليل، و المعرفة آخر نهاية 2061.

24-  العلمعلمان: مطبوع، و مسموع، و لا ينفع المطبوع، إذا لم يك مسموع 2102. 18-  دانش ترابه سوى آنچه خداوند به آن فرمان داده ارشاد مى‏كند و زهد و بى رغبتى به دنيا راهبه سوى آن را براى تو آسان مى‏نمايد.

19-  علم بهتراز مال است، علم تو را نگهبانى مى‏كند، و تو مال را نگهبانى مى‏كنى 20-  دانش باعمل همراه است پس هر كه دانا شد عمل خواهد كرد.

21-  علم عمل راصدا مى‏كند، پس اگر پاسخ آن را داد كه هيچ و گرنه كوچ مى‏كند.

22-  علم تو راارشاد مى‏نمايد و عمل تو را به منتهاى مطلب مى‏رساند.

23-  علم نخستينراهنما، و معرفت آخرين پايان است (چون شناخت خداست كه انسان را به مدارج عاليهمى‏رساند).

24-  علم دو علماست: علمى كه به طبع و سليقه تحصيل شود، و علمى كه بايد از پيامبر يا امام بهواسطه يا بى واسطه شنيد، و مطبوع آن سودى نبخشد هنگامى كه مسموع آن نباشد (زيرانفع با علوم سمعى است اگر علوم شرعيه نباشد با علوم‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  994

25-  اخبر تقل2245.

26-  اطلب العلمتزدد علما 2276.

27-  اقتتنالعلم فإنّك إن كنت غنيّا زانك، و إن كنت فقيرا مانك 2331.

28-  اطلبواالعلم ترشدوا 2478.

29-  اكتسبواالعلم يكسبكم الحياة 2486.

30-  امتاحوا(امتحوا) من صفو عين قد روّقت من الكدر 2517.

31-  اطلبواالعلم تعرفوا به، و اعملوا به تكونوا من أهله 2531. ديگر سودى عائد انسان نخواهدگرديد).

25-  دانا شو تابگوئى.

26-  طلب علم كنتا زياد كنى علمى را.

27-  كسب علم كنچون اگر تو توانگر باشى تو را زينت بخشد و اگر تهيدست باشى مؤنه مخارج تو را متحملشود.

28-  طلب علمكنيد تا راه راست و درست يابيد.

29-  كسب علمكنيد تا براى شما كسب نمايد حيات و زندگى را.

30-  از چشمهصافى كه از تيره‏گى صاف گردانيده شده آب برداريد (يعنى انسان بايد علم خود را ازانبياء و ائمه-  عليهم السلام-  كه سهو و خطا و نسيانى در آنان تصور نمى‏شود فراگيرد، و يا از كسانى كه در خط آنان بوده و از آن چشمه صافى سيراب گشته‏اند).

31-  طلب علمكنيد تا شناخته شويد به آن، و به آن عمل نمائيد تا از اهل آن باشيد (ممكن است نظرمبارك حضرت اين باشد در طلب علم چنان بايد اهتمام ورزيد كه شهرت پيدا كنيد، نهآنكه با بى‏حالى درس بخوانيد، و از طرفى تا به علم هم عمل نكنيد اهل علم نخواهيدشد، گر چه در ظاهر در طبقه علماء بشمار آئيد،

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  995

32-  ألا لايستحيينّ من لا يعلم أن يتعلّم، فإنّ قيمة كلّ امرء ما يعلم 2787.

33-  ألا لايستقبحنّ من سئل عمّا لا يعلم أن يقول لا أعلم 2788.

34-  أنفع العلمما عمل به 2933.

35-  أحسن العلمما كان مع العمل 3108.

36-  أشرف العلمما ظهر في الجوارح و الأركان 3117.

37-  أوضع العلمما وقف على اللّسان 3118.

38-  أغلبالنّاس من غلب هواه بعلمه 3181.

39-  أولى العلمبك ما لا يتقبّل العمل إلّا به 3335. اهل علم كسانى هستند كه عمل به علم نمايند).

32-  آگاهباشيد، هرگز نبايد شرم كند كسى كه نمى‏داند از اين كه بياموزد، زيرا كه ارزش هرمردى به اندازه دانش اوست.

33-  آگاه باشيدنبايد البته زشت شمارد كسى كه از او سؤال شود از چيزى كه نمى‏داند آنكه بگويد:نمى‏دانم (چون ندانستن عيب نيست ندانسته پاسخ دادن عيب بزرگى است).

34-  سودمندترينعلم علمى است كه به آن عمل شود.

35-  بهترين علمآنست كه با عمل باشد.

36-  برترين علمآنست كه در اعضا و جوارح بدن آشكار گردد، (به اين معنى كه به آن عمل شود).

37-  پست‏ترينعلم آنست كه بايستد بر زبان (يعنى به آن عمل نشود).

38-  غالب‏ترينمردم كسى است كه به وسيله علمش بر خواهش خود غلبه نموده باشد.

39-  سزاوارترينعلم براى تو آنست كه عمل پذيرفته نشود مگر بسبب آن (كه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  996

40-  أوجب العلمعليك ما أنت مسئول عن العمل به 3336.

41-  ألزم العلمبك ما دلّك على صلاح دينك، و أبان لك عن فساده 3337.

42-  أحمد العلمعاقبة ما زاد في عملك في العاجل، و أزلفك في الآجل 3338.

43-  إنّ أفضلالعلم السّكينة، و الحلم 3442.

44-  إنّ النّارلا ينقصها ما أخذ منه، و لكن يخمدها أن لا تجد حطبا، و كذلك العلم لا يفنيهالاقتباس، لكن بخل الحاملين له سبب عدمه 3520. عبارت از معارف الهيّه باشد).

40-  واجب‏ترينعلم بر تو آنست كه تو از عمل به آن پرسيده شوى، (و آن علومى است كه بر انسان واجبعينى و يا كفائى باشد، نه علومى كه موجب مزيت و فضلى است كه تحصيل آنها محبوب بودهولى لزومى ندارد).

41-  لازم‏ترينعلم بر تو آنست كه تو را بر صلاح دينت رهبرى كرده، و تو را از فساد آن جدا نمايد،يا دين درست و فاسد را براى تو روشن كند.

42-  ستوده‏ترينعلم به حسب عاقبت آنست كه در عملت در دنيا افزوده، و در آخرت (به رحمت خدا) نزديكگرداند.

43-  براستى كهافزون‏ترين علم وقار و آرامش، و بردبارى است.

44-  براستى كهاز آتش كم نمى‏شود به واسطه آنچه از آن گرفته مى‏شود (مثل اين كه از يك چراغهزاران چراغ را روشن كنند از آتش آن كم نخواهد شد) ولى آن را خاموش مى‏نمايد كههيزمى را نيابد يا نيابى، علم همه چنين است، فرا گرفتن آن را فانى نمى‏نمايد، ولىبخيلى حمل كنندگان آن (علماء) سبب نابودى آنست (يعنى بايد پيوسته تعليم نمود تاآنكه باقى بماند).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  997

45-  إنّ اللّهسبحانه يمنح المال من يحبّ و يبغض و لا يمنح العلم إلّا من أحبّ 3522.

46-  إنّ العلميهدي، و يرشد، و ينجي، و إنّ الجهل يغوي، و يضلّ، و يردي 3632.

47-  العلم ينجد5.

48-  العلمبالفهم 38.

49-  العلم كنز64.

50-  العلم عزّ،الطّاعة حرز 92.

51-  العلم دليل123.

52-  العلمينجيك، الجهل يرديك 150.

53-  العلمجلالة، الجهالة ضلالة 163. 45-  براستى كه خداوند سبحان مال را به كسى كه دوست ودشمن مى‏دارد مى‏بخشد، و علم را نمى‏بخشد مگر به كسى كه دوست مى‏دارد.

46-  براستى كهعلم هدايت كرده، و ارشاد نموده، و رستگارى مى‏دهد، و بدرستى كه نادانى و جهل گمراهكرده، و به ضلالت كشانده، و هلاك مى‏گرداند.

47-  علم و دانشبلند مى‏گرداند.

48-  دانش بدريافتن است (يعنى به عمق آن پى بردن است نه تنها شنيدن باشد).

49-  دانش گنجاست.

50-  دانش عزت،و فرمانبردارى پناه است.

51-  دانشراهنماست.

52-  دانش تو رارستگار ساخته، و نادانى تو را تباه مى‏سازد.

53-  دانائىبزرگى، و نادانى گمراهى است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  998

54-  العلمحياة، الإيمان نجاة 185.

55-  العلممجلّة، الجهل مضلّة 204.

56-  العلم حرز218.

57-  العلمبالعمل 234.

58-  العلم مميتالجهل 269.

59-  العلم زينالحسب 284.

60-  العلم قائدالحلم 303.

61-  العلم أفضلشرف 481.

62-  العلممصباح العقل 536. 54-  علم و دانش زندگانى، و ايمان رستگارى خواهد بود.

55-  دانش محلبزرگى، و نادانى جايگاه گمراهى، يا دانش بزرگ كننده، و نادانى گمراه سازنده است.

56-  دانش پناهاست (زيرا كه انسان را از آفات و بديها حفظ مى‏كند).

57-  علم با عملاست (و گر نه در حقيقت علم بى‏عمل علم نيست).

58-  دانشميراننده نادانى است (يعنى علم جهل را مى‏كشد كه همراه دليل و برهان و عمل باشد وگرنه آن علم ميراننده جهل نخواهد بود چنانكه ديده مى‏شود بسيارى عالمند ولى دراتخاذ طريق و روش و عمل از جاهلان نيز جاهل ترند...).

59-  دانش زينتكرم يا زينت سرمايه شرف و افتخار است.

60-  دانشكشاننده بردبارى است.

61-  دانشبرترين شرف و بلندى مرتبه است.

62-  دانش چراغعقل است (يعنى بدون علم عقل پيوسته به راه صحيح نرود، و يا علم چراغى است كه عقلآن را روشن ساخته است).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  999

63-  العلم خيردليل 590.

64-  العلم أجلّبضاعة 612.

65-  العلم أعظمكنز 620.

66-  العلم حياةو شفاء 688.

67-  العلم حجابمن الآفات 720.

68-  العلم أعلىفوز 731.

69-  العلم أفضلقنية 812.

70-  العلم مركبالحلم 817.

71-  العلم أصلكلّ خير 818.

72-  العلمعنوان العقل 828.

73-  العلم لقاحالمعرفة 830. 63-  دانش بهترين دليل است.

64-  دانشبرترين سرمايه است.

65-  دانشبزرگترين گنج است.

66-  دانش حياتو شفاء است.

67-  دانش مانعاز آفت‏هاست.

68-  دانشبرترين پيروزى است.

69-  دانشبرترين كسب شده است.

70-  دانش مركببردبارى است.

71-  دانش ريشههر خير و نيكى است.

72-  دانش نشانهخرد است.

73-  دانشزائيده شده شناسائى است (و يا علم مبدأ پيدايش و بارور شدن معرفت خواهد بود).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1000

74-  العلم ينجدالفكر 832.

75-  العلم نعمدليل 837.

76-  العلم أفضل(أشرف) هداية 846.

77-  العلومنزهة الأدباء 993.

78-  العلم أصلالحلم 1003.

79-  العلم قاتلالجهل 1030.

80-  العلم داعىالفهم 1032.

81-  العلم لاينتهي 1054.

82-  العلمكثير، و العمل قليل 1223.

83-  العلم كنزعظيم لا يفنى 1234.

84-  العلم رشدلمن عمل به 1277. 74-  دانش فكر را يارى و تقويت مى‏نمايد.

75-  دانش خوبراهنمائى است.

76-  دانشبرترين راهنمائى است.

77-  دانش‏هاسير گاه اديبان است.

78-  دانش بيخ وريشه بردبارى است.

79-  دانش قاتلنادانى است.

80-  دانش دعوتكننده فهم است.

81-  علم پايانپذير نيست (يعنى هر چه انسان از آن فرا گيرد باز هم مجهولات فراوان است و بشرنيازمند به تحصيل دانش است.

82-  علم بسياراست و عمل كم.

83-  دانش گنجعظيمى است كه تمام نشود.

84-  دانش رشد واستقامتى است در راه حق براى كسى كه به آن عمل نمايد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص1001

85-  العلم كلّهحجّة إلّا ما عمل به 1399.

86-  العلم جماللا يخفى و نسيب لا يجفى (لا يخفى) 1463.

87-  العلم زينالأغنياء، و غنى الفقراء 1526.

88-  إنّما زهّدالنّاس في طلب العلم كثرة ما يرون من قلّة من عمل بما علم 3895.

89-  آفة العلمترك العمل به 3948.

90-  إذا سمعتمالعلم فألطّوا (فأكظّوا، فانطووا) عليه، فلا تشوبوه بهزل، 85-  دانش همه‏اش حجت(يعنى آدمى به وسيله آن مؤاخذه خواهد شد) مگر آنچه به آن عمل شود.

86-  دانش جمالىاست كه پوشيده نيست و خويشى است كه قطع صله نمى‏كند، و با دانش جمالى است زائلنشدنى و خويشى است غير پوشيده (و يا عزّت خود را از دست نمى‏دهد).

87-  دانش زينتتوانگران، و توانگرى بيچارگان است (چون علم ثروتمند و فقير را به وظيفه مناسب حالشانآشنا كرده، توانگرى و درويشى آنها را منحرف نخواهد كرد).

88-  جز ايننيست، مردم را در طلب علم بى‏رغبت نموده زياد ديدن كسى كه كمتر به علم خويش عملمى‏نمايد (چنين كارى سبب بى‏رغبتى و دورى خواهد شد، كه مباداد خود اهل علم شده ونتواند به دانش خويش عمل كند، و يا وقتى مردم در عالم عمل نمى‏بينند از دين و دانشدل سرد مى‏گردند، زيرا همگى در صاحب علم در انتظار عمل به علم‏اند).

89-  آفت علمعمل نكردن به آنست.

90-  هر گاهعلمى را شنيديد، پس آن را (از غير اهلش) بپوشانيد (و يا بر سر آن سخت بايستيد و درحفظ آن بكوشيد و يا در ترويج آن ايستادگى كنيد) و آن را به‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1002

فتمجّه القلوب 4157.

91-  إذا رمتمالانتفاع بالعلم فاعملوا به، و أكثروا الفكر في معانيه، تعه القلوب 4158.

92-  إذا زاد علمالرّجل زاد أدبه، و تضاعفت خشيته لربّه 4174.

93-  بالعلمتعرف الحكمة 4192.

94-  بالعلمتكون الحياة 4220.

95-  بالعلميستقيم المعوج 4234.

96-  بذل العلمزكاة العلم 4436.

97-  بالعلمتدرك درجة الحلم 4437. بازى آميخته ننمائيد (يعنى آن را سهل نگيريد) پس دلها آن رااز دهن بيرون اندازد (يعنى قبولش نمى‏كند).

91-  هر گاهطالب انتفاع از دانشيد و مايليد كه از آن سودمند شويد پس به آن عمل نمائيد و درمعانى آن بسيار فكر و انديشه كنيد تا دلها آن را نگه دارد.

92-  هر گاه علممرد زياد گردد ادب او زياد خواهد شد، و ترس او براى پروردگارش دو چندان خواهدگرديد.

93-  به وسيلهعلم و دانش حكمت (يعنى راستى در گفتار و كردار) شناخته مى‏شود.

94-  به سبب علمزندگى، (و يا حيات جاويد و رستگارى آخرت) بدست خواهد آمد.

95-  به وسيلهدانش راه كج مستقيم خواهد گشت.

96-  بذل علم وعطا كردن آن زكات علم خواهد بود (يعنى سبب زيادى و پاكيزگى آن شود).

97-  به سبب علمو دانش درجه و پايه بردبارى بدست آيد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1003

98-  تمام العلماستعماله 4463.

99-  تمام العلمالعمل بموجبه 4482.

100-  تاركالعمل بالعلم غير واثق بثواب العمل 4512.

101-  ثمرةالعلم معرفة اللّه 4586.

102-  ثمرةالعلم العبادة 4600.

103-  ثمرةالعلم العمل به 4624.

104-  ثمرةالعلم العمل للحياة 4627.

105-  ثمرةالعلم إخلاص العلم 4642.

106-  ثروةالعلم تنجي و تبقى 4706.

107-  جمالالعلم نشره، و ثمرته العمل به، و صيانته وضعه في 98-  تمامى علم و علم تمام بكاربردن (يعنى عمل به آنست).

99-  تمامى علمعمل كردن به مقتضاى آنست.

100-  ترك كنندهعمل به دانش اعتماد به پاداش عمل نخواهد داشت (زيرا اگر به ثواب مطمئن بود به علمخود عمل مى‏نمود).

101-  ميوه علممعرفت خداست (بنا بر اين بايد از علم شناخت اليه حاصل گردد).

102-  ميوه علمعبادت است.

103-  ميوه علمو دانش عمل به آنست (و گرنه علم بى‏عمل چون درخت بى ثمر خواهد بود).

104-  ميوه علمو دانش عمل كردن براى حيات (جاويد) است.

105-  ثمره علمو دانش خالص گردانيدن عمل است.

106-  علم بسياررستگارى بخشيده و پاينده مى‏دارد.

107-  زيبائىعلم نشر آن، و ثمره آن عمل كردن به آن، و نگهداريش گذاشتن‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1004

أهله 4754.

108-  خير العلمما نفع 4951.

109-  خيرالعلوم ما أصلحك 4962.

110-  خير العلمما قارنه العمل 4968.

111-  خير العلمما أصلحت به رشادك، و شرّه ما أفسدت به معادك 5023.

112-  خذوا منكلّ علم أحسنه، فإنّ النّحل يأكل من كلّ زهر أزينه، فيتولّد منه جوهران نفيسان:أحدهما فيه شفاء للنّاس، و الآخر يستضاء به 5082.

113-  رأسالفضائل العلم 5234. آن در ميان اهل آن مى‏باشد (و به غير اهل آموخته نشود).

108-  بهترينعلم علمى است كه سودمند باشد.

109-  بهترينعلوم آنست كه تو را اصلاح نمايد.

110-  بهترينعلم آنست كه عمل با آن توأم باشد.

111-  بهترينعلم آنست كه به واسطه آن راه يافتن خود را اصلاح كنى، و بدترين آن آنست كه معادخويش را فاسد نمائى.

112-  از هرعلمى نيكوتر آن را فرا گيريد (كه همان علم الهى اصول و فروع دين و اخلاق و مانند آنباشد) زيرا كه زنبور عسل از هر شكوفه زيباتر آن را مى‏خورد، و در نتيجه از آن دوجوهر نفيس و قيمتى بوجود آيد: يكى از آنها (عسل است كه خداوند در باره آن فرموده)در آنست شفاء براى مردم و ديگرى (موم است كه) به وسيله آن بشر روشنى بدست آورد.

113-  سر فضيلتو افزونى‏ها علم و دانش است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1005

114-  ربّ علمأدّى إلى مضلّتك 5352.

115-  زكاةالعلم نشره 5444.

116-  زكاةالعلم بذله لمستحقّه، و إجهاد النّفس في العمل به 5458.

117-  زين العلمالحلم 5463.

118-  سببالخشية العلم 5535.

119-  سل عمّالابدّ لك من علمه، و لا تعذر في جهله 5595.

120-  شرّ العلمما أفسدت به رشادك 5694.

121-  شرّ العلمعلم لا يعمل به 5707.

122-  شيئان لاتبلغ غايتهما: العلم، و العقل 5768. 114-  بسا علمى كه به گمراهى تو كشاند (يا ازجهت عمل نكردن، و يا از نظر نبود قابليّت و استعداد).

115-  زكات دانشنشر آنست (يعنى نشر علم سبب ازدياد آن خواهد گرديد).

116-  زكات علمبخشش آنست به مستحق آن (يعنى تعليم و آموزش آن بوده) و به تعب انداختن نفس در عملبه آن خواهد بود.

117-  زينت علمو دانش بردبارى است.

118-  سبب ترس(از خدا) دانش است.

119-  از آنچهبرايت از دانستن آن چاره‏اى نيست و در جهلش معذور نمى‏باشى سؤال نما (يعنى در آنچهياد گرفتنش ضرورى است).

120-  بدترينعلم آنست كه به وسيله آن راه راست خود را فاسد نمائى.

121-  بدترينعلم علمى است كه به آن عمل نشود.

122-  دو چيزاست به نهايت آنها رسيده نمى‏شود: علم، و عقل.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1006

123-  شين العلمالصّلف 5784.

124-  عليكبالعلم فإنّه وراثة كريمة 6089.

125-  علمالمنافق في لسانه 6288.

126-  علمالمؤمن في عمله 6289.

127-  علم بلاعمل كشجر بلا ثمر 6290.

128-  علم بلاعمل كقوس بلا وتر 6291.

129-  علم لاينفع كدواء لا ينجع 6292.

130-  علم لايصلحك ضلال، و مال لا ينفعك و بال 6294.

131-  علم بلاعمل حجّة للّه على العبد 6296.

132-  غايةالعلم حسن العمل 6357. 123-  زشتى علم لاف زدن است.

124-  بر تو بادبه دانش زيرا كه آن ميراثى است گرامى.

125-  علم منافق(دو چهره) در زبان اوست (يعنى بدون عمل است).

126-  علم مؤمندر عمل اوست.

127-  علم بدونعمل مانند درخت بى‏ميوه است.

128-  علم بدونعمل مانند كمان بى‏زه است.

129-  علمى كهنفعى نبخشد مانند داروئى است كه اثر بخش نباشد.

130-  علمى كهتو را اصلاح نكند گمراهى، و مالى كه به تو سود نرساند و زر و وبال است.

131-  علمى كهبدون عمل است براى خدا عليه بنده حجت خواهد بود (يعنى در قيامت انسان حجتى نداردكه من نمى‏دانستم).

132-  نتيجه وپايان كار علم نيكوئى عمل است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1007

133-  غايةالعلم الخوف من اللّه سبحانه 6377.

134-  غايةالعلم السّكينة و الحلم 6380.

135-  فضيلةالعلم العمل به 6576.

136-  قول لاأعلم نصف العلم 6758.

137-  قليلالعلم مع العمل خير من كثيره بلا عمل 6772.

138-  قطع العلمعذر المتعلّلين 6784.

139-  كلّ علملا يؤيّده عقل مضلّة 6869.

140-  كلّ شي‏ءينقص على الانفاق إلّا العلم 6888.

141-  كلّ شي‏ءيعزّ حين ينزر (يندر) إلّا العلم فإنّه يعزّ حين يغزر 6913. 133-  بالاترين هدف وغايت علم ترس از خداى سبحان است.

134-  نهايت وغرض از علم آرام و بردبارى است.

135-  فضيلت علمعمل به آنست (و گرنه براى انسان و بال خواهد شد).

136-  گفتننمى‏دانم نصف دانائى است (زيرا كه ميان جهل و علم فرق گذاشته و از نظر اخلاقى خودرا تا اين اندازه ساخته است).

137-  اندكى علمبا عمل بهتر از بسيار آن كه بى عمل باشد.

138-  علم ودانش عذر متعللين (علت آورندگان) را قطع خواهد نمود (يعنى ديگر نمى‏توانند براىخود علتى ذكر كنند).

139-  هر علمىكه آن را عقل تأييد نكند گمراهى است.

140-  هر چيزىبه وسيله انفاق كم خواهد شد مگر علم (كه انفاق در آن باعث زيادتى است).

141-  هر چيزىعزيز مى‏شود هنگامى كه كم مى‏شود جز علم كه چون بسيار شود عزيز مى‏گردد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1008

142-  كلّ وعاءيضيق بما جعل فيه إلّا وعاء العلم فإنّه يتّسع 6917.

143-  كفىبالعلم رفعة 7011.

144-  كلّماازداد علم الرّجل زادت عنايته بنفسه، و بذل في رياضتها و صلاحها جهده 7204.

145-  كما أنّالعلم يهدي المرء و ينجيه، و كذلك، الجهل يضلّه و يرديه 7217.

146-  كسب العلمالزّهد في الدّنيا 7221.

147-  كمالالعلم الحلم، و كمال الحلم كثرة الاحتمال و الكظم 7231.

148-  كمالالعلم العمل 7243.

149-  لطالبالعلم عزّ الدّنيا و فوز الآخرة 7349. 142-  هر ظرفى به وسيله آنچه در آن قرارداده مى‏شود تنگ خواهد گرديد مگر ظرف علم كه گشاد مى‏شود.

143-  براى علمكفايت مى‏كند بلندى مرتبه.

144-  هر چندعلم مرد (و آدمى) زياد گردد عنايت (و اهتمام او) به نفس خود زياد گشته، و كوشش رادر رياضت و اصلاح حال آن بكار برد.

145-  چنانكهعلم مرد (و آدمى) را هدايت نموده و رستگارش سازد، همچنين جهل او را گمراه ساخته وبه هلاكت اندازد.

146-  كسب علم(و فائده مهم آن) بى‏رغبتى در دنياست.

147-  كمال علمبردبارى و كمال بردبارى بسيارى تحمل (درشتى‏ها و بى ادبيها) نمودن و فرو بردن خشماست.

148-  كمال علمعمل به آنست.

149-  براىجوينده دانش عزت دنيا و رستگارى آخرت است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1009

150-  لن يثمرالعلم حتّى يقارنه الحلم 7411.

151-  لن يحرزالعلم إلّا من يطيل درسه 7422.

152-  لسانالعلم الصّدق 7612.

153-  لقاحالعلم التّصوّر و الفهم 7623.

154-  من استرشدالعلم أرشده 7754.

155-  من خلابالعلم لم توحشه خلوة 8125.

156-  من لميهده العلم أضلّه الجهل 8192.

157-  من عمل بالعلمبلغ بغيته من الآخرة و مراده 8245. 150-  هرگز دانش ميوه نمى‏دهد و ثمر بخشنمى‏شود تا حلم و بردبارى آن را همراه گردد.

151-  هرگزاحراز علم و دانش نخواهد نمود مگر كسى كه درس (و خواندنش) را طولانى نمايد (يعنىپيوسته مشغول باشد).

152-  زبان علمراستگويى است (يعنى مراتب علم هر كس از راستگويى آن روشن خواهد گرديد).

153-  آنچه علمبا آن آبستن مى‏شود (يا آدمى به علم آبستن مى‏گردد) تصوّر و فهميدن آنست.

154-  هر كه ازعلم طلب راه راست كند او را راهنمائى خواهد نمود.

155-  هر كه باعلم خلوت نمايد (و علم مونس او باشد) هيچ خلوت و تنهائى او را به وحشت نيندازد.

156-  هر كه اورا علم رهبرى نكند جهل او را گمراه خواهد ساخت (يعنى علم است كه آدمى را راهنمائىمى‏نمايد).

157-  هر كه بهعلم عمل كند به مطلوب خود از آخرت و مرادش (در دنيا و آخرت) خواهد رسيد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1010

158-  من كلفبالعلم فقد أحسن إلى نفسه 8277.

159-  من كتمعلما فكأنّه جاهل 8297.

160-  من خالفعلمه عظمت جريمته و إثمه 8316.

161-  من زادعلمه على عقله كان و بالا عليه 8601.

162-  من علم(عدم) غور العلم صدر (صدّ) عن شرايع الحكم 8702.

163-  من ارتوىمن مشرب العلم، تجلبب جلباب الحلم 8703.

164-  من أكثرمدارسة العلم لم ينس ما علم، و استفاد ما لم يعلم 8916. 158-  هر كه نسبت به علمحريص باشد در حقيقت به نفس خود احسان نموده است.

159-  هر كهعلمى را پنهان دارد (و به ديگران ياد ندهد) گويا او جاهل است.

160-  هر كهمخالفت علم خود كند جرم و گناهش بزرگ باشد.

161-  هر كهعلمش بر عقلش زيادى كند بر او وبال خواهد بود (زيرا عقل و علم بايد على السويّهباشد تا براى انسان مفيد باشد، و يا عقل بر علم بچربد ولى عكس آن زياد آور خواهدبود).

162-  هر كه تهعلم را بداند (و به عمق آن رسد) از شرايع حكمت‏ها (و از جائى كه ماده حكمت در آنجاست چنانكه ماده آب را شريعه گويند) بر گردد و يا هر كه انتهاى دانش را گم كند ازشرايع حكمت‏ها باز داشته شود.

163-  هر كه ازجاى آشاميدن علم سيراب گردد پيراهن بردبارى را پيراهن خود كند.

164-  هر كه درسو مباحثه علم را بسيار كند آنچه دانسته فراموش نكرده و آنچه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1011

165-  من أكثرالفكر فيما تعلّم أتقن علمه، و فهم ما لم يكن يفهم 8917.

166-  من لميكتسب بالعلم مالا اكتسب به جمالا 8967.

167-  من لميعمل بالعلم كان حجّة عليه و وبالا 8968.

168-  من كمالالعلم العمل بما يقتضيه 9257.

169-  من أشرفالعلم التّحلّي بالحلم 9426.

170-  ما مات منأحيى علما 9508.

171-  ما زكىالعلم بمثل العمل به 9569.

172-  ما أفادالعلم من لم يفهم، و لا نفع الحلم من لم يحلم 9651. را كه نمى‏داند استفاده كند.

165-  هر كه درآنچه آموخته فكر بسيار كند علمش را محكم و متقن نموده، و آنچه را كه نبود كه بفهمد(اگر انديشه بسيار نمى‏كرد) خواهد فهميد.

166-  هر كه بهوسيله علم مالى را كسب نكند به سبب آن جمال و زيبائى را (كه از مال بالاتر است)كسب خواهد نمود.

167-  هر كه عملبه علم ننمايد علم حجتى بر او و وبالى از براى او خواهد بود.

168-  از جملهكمال علم عمل كردن به آنچه علم اقتضاى آن را دارد.

169-  ازشريف‏ترين علم است زيور يافتن به حلم و بردبارى.

170-  نمرده استكسى كه علمى را زنده كند (مثل اين كه كتابى بنويسد و آثار علمى از او باقى بماند).

171-  علمپاكيزه و يا بچيزى مانند عمل به آن رشد و نمو نخواهد نمود.

172-  افاده علمنكند كسى كه نفهميده (يعنى نخست بايد آموزنده خود بداند سپس بياموزد) و سود نرساندبردبارى را كسى كه خود بردبار نيست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1012

173-  ملاكالعلم نشره 9715.

174-  ملاكالعلم العمل به 9723.

175-  مدارسةالعلم لذّة العلماء 9755.

176-  مجالسالعلم غنيمة 9765.

177-  مزيّنالرّجل علمه و حلمه 9778.

178-  نعم قرينالحلم العلم 9898.

179-  نعم قرينالإيمان العلم 9899.

180-  نعم دليلالإيمان العلم 9928.

181-  لا تعادواما تجهلون، فإنّ أكثر العلم فيما لا تعرفون 10246.

182-  لا ذخركالعلم 10458. 173-  ملاك علم (و فضيلت و سبب بقاء آن) نشر آنست.

174-  ملاك علم(و كمال آن) عمل به آنست.

175-  درس و بحثعلم لذّت علماء است (و علماء حقيقى كسانيند كه لذت آنان در درس و بحث باشد نه درغير آن).

176-  مجالس علمغنيمت و داراى نفع عمده است.

177-  آرايش بخشمرد علم و بردبارى اوست.

178-  خوب قرينبردبارى است علم و دانش.

179-  خوب قرينايمانى است علم و دانش.

180-  خوبراهنماى ايمانى است علم و دانش.

181-  با آنچهنمى‏دانيد دشمنى مكنيد، زيرا اكثر علم در چيزى است كه نمى‏شناسيد (مثل بعض از علومكه بعضى با آن دشمنى كرده و از خواندن و ياد گرفتن آن ناخوشنودند).

182-  هيچ ذخيره(براى آخرت و دنيا) مانند علم نيست (زيرا كه آدمى آن را نگه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1013

183-  لا شرفكالعلم 10484.

184-  لا سميركالعلم 10495.

185-  لا كنزأنفع من العلم 10631.

186-  لا عزّ- أشرف من العلم 10656.

187-  لا دليلأنجح من العلم 10668.

188-  لا يؤخذالعلم إلّا من أربابه 10678.

189-  لا ينفععلم بغير توفيق 10680.

190-  لا يدركالعلم براحة الجسم 10684.

191-  لا يزكوالعلم بغير ورع 10689. مى‏دارد بر خلاف مال كه بايد آدمى آن را حفظ و حراستنمايد).

183-  هيچ شرفىمانند علم نيست (زيرا آدمى را به اعلا درجه كمال مى‏رساند).

184-  هيچافسانه گوى در شبى مانند علم نيست (چون افسانه گو آدمى را از خدا دور ساخته و عمربا آن تلف گرديده و علم انسان را به خدا نزديك و سبب رشد و بركت عمر گردد).

185-  نيست گنجىسودمندتر از علم.

186-  عزّتىبلندتر از علم نيست.

187-  راهنمائىپيروزى يابنده تر از علم نيست.

188-  فرا گرفتهنمى‏شود علم مگر از ارباب آن (بنا بر اين نبايد علم را از هر كسى فرا گرفت بلكهبايد از اهلش اخذ نمود).

189-  علمى سودنمى‏دهد بدون توفيق (الهى).

190-  علم باراحتى بدن دست نخواهد آمد (بلكه رنج و زحمت خواهد).

191-  علم بدونپارسائى پاكيزه نخواهد گرديد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1014

192-  لا يحرزالعلم إلّا من يطيل درسه 10758.

193-  لا علملمن لا بصيرة له 10773.

194-  لا يستخفّبالعلم و أهله إلّا أحمق جاهل 10807.

195-  يسيرالعلم ينفي كثير الجهل 10990.

196-  يتفاضلالنّاس بالعلوم و العقول، لا بالأموال و الأصول 11009.

197-  يحتاجالعلم إلى العمل 11020.

198-  يحتاجالعلم إلى الحلم 11024.

199-  يحتاجالعلم إلى الكظم 11025.

200-  أطعالعلم، و اعص الجهل تفلح 2309.

201-  العلمأشرف هداية 1023. 192-  علم را فراهم نياورد مگر كسى كه درس خود را اطاله دهد (ومدّتها درس خواند و درس گويد).

193-  علمى نيستبراى كسى كه بصيرت و بينائى براى او نيست.

194-  به علم واهل آن استخفاف نمى‏كند مگر احمق نادان.

195-  اندك علمبسيار جهل را نفى مى‏كند.

196-  مردم بهسبب علوم و عقلها بر يكديگر افزونى دارند، نه به مالها و نژادها.

197-  علم محتاجبه عمل است (و گرنه علم به تنهائى سودمند نيست).

198-  علمنيازمند به حلم است (زيرا كه زينت آنست).

199-  علمنيازمند به فرو بردن خشم است.

200-  علم رافرمان بر، و جهل را عصيان كن تا رستگار گردى.

201-  علمشريف‏ترين هدايت است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص  1015

العالم