کتابخانه الکترونيکي انهار

12- رياست وفرماندهى هلاكت است (زيرا كمتر اتفاق مى‏افتد كه حقى به وسيله او پامال نگشته، وحقوق بندگان خدا تضييع نگردد).
13- انصاف زينتامارت و حكومت است.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 334
14- التّكبّرفي الولاية ذلّ في العزل 1000.
15- الولاياتمضامير الرّجال 1089.
16- آلةالرّياسة سعة الصّدر 1256.
17- آفة الرّياسةالفخر 3950.
18- إذا ولّيتفاعدل 3996.
19- إذا ملكالأراذل هلك الأفاضل 4033.
20- إذا سادالسّفل خاب الأمل 4034.
21- إذا استولىاللّئام اضطهد الكرام 4035.
22- تولّيالأراذل و الأحداث الدّول، دليل انحلالها و إدبارها 4523. 14- تكبر در وقت حكومتخوارى و ذلّت در حالت بر كنارى است.
15- حكومت‏هاميدانهاى مردان است (كه به وسيله آن ماهيت هر كدام از قبيل اداره، مديريت، عدالت،آگاهى، و رشد روشن خواهد گرديد).
16- آلت وابزار رياست و سر كردگى و فرماندهى سعه صدر است. (يعنى بزودى از جا بدر نرود، و ازطرفى گذشت داشته باشد).
17- آفت رياستو فرمانروائى فخر و سر بلندى نمودن است.
18- هرگاهفرمانفرما گردى پس عدالت كن.
19- هر گاهاراذل و اوباش زمامدار شدند افراد با فضيلت (خانه نشين شده) هلاك گردند.
20- هرگاه مردمپست مرتبه در رأس كار قرار گيرند اميد به نوميدى تبديل خواهد شد.
21- هرگاهبخيلان يا افراد پست استيلاء يافتند كريمان مغلوب خواهند شد.
22- بر عهدهگرفتن اراذل و جوانان (و يا تازه به دولت رسيده‏ها) دولت‏ها را ذليل انحلال و پشتگرداندن آنست (البته چنين است زيرا بايد كسانى مباشر امر
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 335
23- تكبّرك فيالولاية ذلّ في العزل 4575.
24- ثباتالدّول بإقامة سنن العدل 4715.
25- حبّالرّياسة رأس المحن 6871.
26- زينالرّياسة الإفضال 5462.
27- زوالالدّول باصطناع السّفل 5486.
28- فضيلةالرّياسة حسن السّياسة 6563.
29- فقدانالرّؤساء أهون من رياسة السّفل 6569.
30- لكلّ دولةبرهة 7285.
31- لن تحصّنالدّول بمثل استعمال العدل فيها 7444. حكومتى گردند كه از هر نظر لايق و شايسته وتجربه كار و مدير و مدبر و متدين باشند، و گرنه بر سر ملت و دولت آيد آنچه نبايدآيد و انتظار آن نمى‏رود).
23- گردن كشى وتكبّر تو در حكومت خوارى و ذلّت است در معزولى.
(آن گاه مردمتلافى خواهند نمود).
24- ثبات وپابرجائى دولت‏ها به بر پاداشتن روشهاى عدل خواهد بود.
25- دوستىرياست ريشه و سر منشأ محنت‏هاست.
26- زينت رياستو سر كردگى عطا و بخشش است.
27- زائل شدندولت‏ها به گزينش و كار فرمائى مردم پست مرتبه است.
(يعنى آنها دررأس امور باشند).
28- فضيلترياست (و حكومت) حسن سياست است. (يعنى خوب رعيت تربيت شود).
29- نداشتنرؤساء آسان‏تر است تا رياست مردم پست مرتبه.
30- براى هردولت و حكومتى زمانى است (معين كه بالنتيجة سپرى شود).
31- هرگز دولتو حكومتها به مثل به كار بردن عدل در آنها نگه داشته‏
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 336
32- من ظلمرعيّته نصر أضداده 7815.
33- و الّذيفلق الحبّة و برء النّسمة، لولا حضور الحاضر، و قيام الحجّة بوجود النّاصر، و ماأخذ اللّه سبحانه على العلماء أن لا يقارّوا على كظّة ظالم، و لا سغب مظلوم،لألقيت حبلها على غاربها، و لسقيت آخرها بكأس أوّلها، و لألفيتم دنياكم هذه عنديأزهد من عفطة عنز 10149.

الحاكم و الوالي

1- جود الولاةبفي‏ء المسلمين جور و ختر 4725. نمى‏شوند.

32- هر كه رعيتخود را ستم كند دشمنان خويش را يارى نموده است.

33- (اينفرازها از جمله كلمات آن حضرت است در خطبه 3 شقشقيه كه در جواب ابن عباس فرمودشكايت از سه خليفه) سوگند به خدائى كه دانه حبه را شكافت و انسان را آفريد، اگرنبود حاضر شدن (جمعيّت) حاضر (براى بيعت با من) و قيام حجت به وجود ناصر (كه مرايارى كردند و بر من پذيرش آن واجب گرديد) و آنچه خداوند سبحان بر علماء گرفته (ازعهد و پيمان) كه بر سيرى ظالم و گرسنه ماندن مظلوم قرار نگيرند (و نسبت به آنانبى‏تفاوت نباشند) هر آينه ريسمان آن را بر دوش آن مى‏انداختم (همچون شترى كه مهارآن را به پشت آن اندازند و آن را رها كنند) و آخر آن را به جام اول آن سيرابمى‏نمودم (يعنى همچون زمان سابق دخالت در امر حكومت نمى‏كردم و شما را در گمراهىمى‏گذاشتم) و هر آينه دنياى خود را نزد من (در بى‏ارزشى) كمتر از عطسه بزى و يا...مى‏يافتند.

حاكم و زمامدار 1- بخشش حكام به غنيمت مسلمانان ستم و فساداست (بلكه بايد در مصرف شرعى با احتياط به كار رود).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 337

2- سبع أكولحطوم، خير من وال ظلوم غشوم 5626.

3- شرّ الولاةمن يخافه البري‏ء 5687.

4- من جارتولايته زالت دولته 8365.

5- من تكبّر فيولايته كثر عند عزله ذلّته 8717.

6- من اختال فيولايته أبان عن حماقته 8718.

7- من حقّالرّاعي أن يختار لرعيّته ما يختاره لنفسه 9335.

8- من النّبلأن تتيقّظ لإيجاب حقّ الرّعيّة إليك، و تتغابى عن الجناية عليك 9407.

9- وال ظلومغشوم، خير من فتنة تدوم 10109. 2- جانور درنده خورد كننده (به وسيله خوردن) بهتراز زمامدار ستمكار ظلم كننده و غاصب است.

3- بدترين حكامكسى است كه از او بى‏گناه بترسد.

4- هر كه رهبرىو حكومت او بر ستم باشد دولتش زائل گردد.

5- هر كه درامارت و حكومت خود تكبر نمايد در معزول شدنش خوارى او بسيار گردد.

6- هر كه درحكومت خود تكبر نمايد كم عقلى خود را ظاهر نمايد.

7- از حق چوپان(امير و حاكم و زمامدار) آنست كه آنچه را كه براى نفس خود اختيار مى‏كند براىرعيتّش برگزيند.

8- از آقائى ونجابت و زيركى است كه براى اثبات حق رعيت بر خود بيدار بوده (حقوق آنها را مراعاتكرده دفع ستم كنى) و از جنايت بر خود (كه از سوى آنان نسبت به تو انجام مى‏گيرد)تغافل نمائى و ناديده به حساب آورى.

9- والى ستمگربسيار ظلم كننده از فتنه دائمى (و هرج و مرج كه مملكت بدون حاكم و بدون زمامدارباشد) بهتر است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 338

10- لا جورأفظع من جور حاكم 10675.

الحلف و اليمين الفاجرة

1- كيف يسلم منعذاب اللّه المتسرّع إلى اليمين الفاجرة 6988.

2- يكثر حلفالرّجل لأربع: مهانة يعرفها من نفسه، أو ضراعة يجعلها سبيلا إلى تصديقه، أو عيّلمنطقه فيتّخذ الأيمان حشوا و صلة لكلامه، أو لتهمة قد عرف بها 11036.

3- أسرع شي‏ءعقوبة اليمين الفاجرة 3041.

4- لا تعوّدنفسك اليمين، فإنّ الحلّاف لا يسلم من الإثم 10299. 10- ستمى از ستم حاكم شنيع‏ترنيست (زيرا حاكم براى رفع ستم منصوب است).

سوگند 1- چگونه از عذاب خدا سالم مى‏ماند كسى كه به سوى سوگنددروغ شتابان است 2- سوگند مرد (و آدمى) براى چهار چيز بسيار مى‏شود: مهانت وخوارى كه از نفس خود مى‏شناسد، يا فروتنى كه آن را راهى به سوى تصديق خود قرارمى‏دهد، يا عجز و ناتوانى در گفتار خود، پس سوگندها را پر كننده، و پيوندى براىسخن خود مى‏گيرد. يا براى تهمتى كه به آن شناخته شده است.

3- شتابان‏ترچيزى به حسب عقاب و كيفر سوگند دروغ است.

4- نفس خود رابه سوگند عادت مده، زيرا كه بسيار سوگند خورنده از گناه سالم نخواهد ماند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 339

الحلال

1- عليك بلزومالحلال، و حسن البرّ بالعيال، و ذكر اللّه في كلّ حال 6131.

الأحلام و الرؤيا

1- قد تصدقالأحلام 6651.

2- الرّؤياالصّالحة إحدى البشارتين 1610.

الحليم

1- أوّل عوضالحليم عن حلمه أنّ النّاس كلّهم أنصاره على خصمه 1859.

2- الحليم يعليهمّته فيما جني عليه من طلب سوء المكافاة. حلال 1- بر تو باد به ملازم بودن حلال،و نيكوئى احسان نسبت به زن و بچه (و يا مطلق نان خورهاى خانه)، و ياد خدا در هرحال.

خوابها 1- گاهى خوابها راست از كار در مى‏آيد.

2- خواب شايستهو درست يكى از دو بشارت است.

بردبار 1- اول عوضى كه به شخص بردبار مى‏رسد از بردباريش آنستكه، تمام مردم عليه دشمن او يار و انصار او باشند.

2- بردبار همتخود را در آنچه بر او از جنايت واقع شده برتر داند كه جانى را

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 340

3- إنّ أفضلالنّاس من حلم عن قدرة، و زهد عن غنية، و أنصف عن قوّة 3477.

4- الحليم مناحتمل إخوانه 1111.

5- الحليمالّذي لا يشقّ عليه مؤنة الحلم 1303.

6- إن لم تكنحليما فتحلّم، فإنّه قلّ من تشبّه بقوم إلّا أوشك أن يصير منهم 3726.

7- إنّماالحليم من إذا أوذي صبر، و إذا ظلم غفر 3892.

8- جالسالحلماء تزدد حلما 4722.

9- قد يزهقالحليم 6610. به بدى پاداش داده و مكافات نمايد (بلكه از او بگذرد و او را ببخشد).

3- به راستى كهافزون‏ترين مردم كسى است كه با قدرت و توانائى بردبار بوده، و با توانگرى وبى‏نيازى بى‏رغبت است، و با قدرت بر انتقام عدل نمايد.

4- بردبار كسىاست كه متحمل (بد سلوكيهاى) برادران خود شود.

5- بردبار كسىاست كه بر او مؤنه بردبارى (مانند فرو نشاندن غضب و فكر و تأمّل در باره آن) دشوارنباشد.

6- اگر بردبارنمى‏باشى پس طلب بردبارى كن زيرا كمتر كسى به طايفه‏اى شبيه مى‏گردد مگر آنكهنزديك باشد كه مانند آنها گردد. (يعنى اگر كسى چنين كارى كند با اين عمل امكاندارد كه داراى صفت بردبارى شود).

7- جز اين نيستبردبار كسى است كه هرگاه اذيت شود شكيبائى كند و چون ستم شود ببخشايد.

8- با بردبارانبنشين تا بردبارى زياد نمائى.

9- گاهى بردباريا عاقل (بسبب فكر و يا عملش) هلاك مى‏شود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 341

10- قد يتزيّىبالحلم غير الحليم 6654.

11- كن حليمافي الغضب، صبورا في الرّهب، مجملا في الطّلب 7168.

12- ليس الحليممن عجز فهجم، و إذا قدر انتقم إنّما الحليم من إذا قدر عفا، و كان الحلم غالبا علىكلّ أمره 7529.

13- من تحلّمحلم 7655.

14- من حلم أكرم7677.

15- من تحلّىبالحلم سكن طيشه 8012.

16- من لميتحلّم لم يحلم 8183.

17- من غاظكبقبح السّفه عليك، فغظه بحسن الحلم عنه 8620. 10- گاهى غير حليم خود را به زوربردبار نشان دهد (اگر با حقيقت باشد خوب است و گرنه نكوهيده خواهد بود).

11- در خشم بردبار،در ترس بسيار شكيبا، نيكو كننده در طلب باش.

12- بردبارنيست كسى كه ناتوان باشد پس خاموش شود و به زمين نگاه كند و چون توانا گردد انتقامكشد، جز اين نيست حليم كسى است كه هر وقت قادر گردد عفو كند، و بردبارى بر هر كارشغالب شود.

13- هر كه درتحصيل بردبارى رود بردبار گردد.

14- كسى كهبردبارى كند اكرام شود.

15- هر كه بهبردبارى زينت يافت از جا بر آمدن او ساكن خواهد شد.

16- هر كه خودرا به بردبارى وادار نسازد بردبار نشود. (يعنى در حقيقت بايد رياضت كشيد و به جبرنفس را به بردبارى واداشت.

17- هر كه تورا به زشتى سفاهت نسبت به تو بخشم آورد (يعنى كارى كند كه باعث خشم تو گردد) پس تواو را به نيكوئى بردبارى به خشم آور.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 342

18- من استعانبالحلم عليك غلبك و تفضّل عليك 9132.

الحلم

1- الحلم أحدالمنقبتين 1648.

2- الحلم عندشدّة الغضب يؤمن غضب الجبّار 1776.

3- الحلم يطفئنار الغضب، و الحدّة تؤجّج إحراقه 2063.

4- أحلم تكرم2229.

5- أحلم توقّر2240.

6- أغض علىالقذى، و إلّا لم ترض أبدا 2319.

7- احتجب عنالغضب بالحلم، و غضّ عن الوهم بالفهم 2365. 18- هر كه به سبب بردبارى نسبت به تويارى جويد (و در مقابل بى‏ادبيهايت انتقام نكشد) بر تو غالب شده و در باره‏اتتفضّل و احسان نموده است.

بردبار و بردبارى 1- بردبارى يكى از دو صفت عالى است.

2- بردبارى دروقت سختى غضب ايمن مى‏سازد از خشم جبّار (ممكن است مراد ستمگر بوده چنانكه محتملاست مراد پروردگار باشد).

3- بردبارى آتشغضب را خاموش نموده، و تندى سوزش آن را مى‏افزايد.

4- بردبار باشتا بلند مرتبه گردى.

5- بردبار باشتا مورد احترام واقع شوى.

6- بر خاشاك وخار روزگار و بر اذيت و آزارها چشم بپوش و گرنه هرگز خوشنود نخواهى شد.

7- از غضب بهبردبارى پنهان شو، و از تو هم به سبب فهم چشم بپوشان.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 343

8- أقوى النّاسمن قوي على غضبه بحلمه 3182.

9- أفضل الحلمكظم الغيظ، و ملك النّفس مع القدرة 3183.

10- أشجعالنّاس من غلب الجهل بالحلم 3257.

11- إنّ أفضلأخلاق الرّجال الحلم 3386.

12- من كمالالحلم تأخير العقوبة 9332.

13- الحلمعشيرة 143.

14- الحلم زينالخلق 278.

15- الحلمعنوان الفضل 498.

16- الحلم رأسالرّياسة 771.

17- الحلم ثمرةالعلم 842. 8- قوى‏ترين مردم كسى است كه به وسيله بردباريش بر خشمش استوار باشد.

9- افزون‏ترينبردبارى فرونشاندن خشم، و مالك شدن نفس است با قدرت و توانائى (يعنى انسان بتواندتلافى كند و نكند).

10- شجاع‏ترينمردم كسى است كه به وسيله بردبارى بر نادانى غلبه كند.

11- براستى كهافزون‏ترين اخلاق مردان بردبارى است (چون وقتى از ناملائمات عصبانى نشد، و ازتقصيرات گذشت، و از مشكلات از كوره بدر نرفت، و تحمل سوء ادبها را نمود، بسايرصفات برجسته توفيق حاصل خواهد كرد).

12- از كمالبردبارى پس انداختن عقوبت و انتقام گيرى است.

13- بردبارىقبيله‏اى است (يعنى كار آن را مى‏كند).

14- بردبارىزينت خصلت است.

15- بردبارىنشانه و يا سر سخن فضيلت است.

16- بردبارىرأس رياست و سركردگى است.

17- بردبارىميوه دانش است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 344

18- الحلم فدامالسّفيه 994.

19- الحلم زينةالعلم 1004.

20- الحلم تمامالعقل 1055.

21- الحلم(الحكمة) نور، جوهره (جوهرته) العقل 1185.

22- الحلم حليةالعلم، و علّة السّلم 1336.

23- الحلم نظامأمر المؤمن 1420.

24- إن كان فيالغضب الانتصار، ففي الحلم ثواب الأبرار 3715.

25- إنّماالحلم كظم الغيظ، و ملك النّفس 3859.

26- آفة الحلمالذّلّ 3940.

27- إذا حلمتعن السّفيه غممته، فزده غمّا بحلمك عنه 4088. 18- بردبارى دهن بند ابله است.

19- بردبارىزينت و آرايش دانش است.

20- بردبارىتمام خرد است. (يعنى كسى كه بردبار بود علامت كمال عقل اوست).

21- بردبارى ياحكمت نوريست كه ذات و جوهر آن عقل است.

22- بردبارىزينت دانش و سبب صلح و آشتى است.

23- بردبارىرشته كار فرد با ايمان است.

24- اگر در خشمو غضب انتقام گيرى است ولى در بردبارى پاداش نيكو كارانست.

25- جز ايننيست كه بردبارى فرو بردن خشم و مالك شدن نفس است.

26- آفتبردبارى خوارى است. (يعنى در وقتى آدمى بايد در مقابل بى‏ادبيها بردبارى كند كهسبب خفت و خوارى نگردد).

27- هرگاه ازكردار نادان و كم عقل بردبارى نمائى او را غمگين گردانى (چون‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 345

28- إذا حلمتعن الجاهل فقد أوسعته جوابا 4104.

29- إذا سمعتمن المكروه ما يؤذيك فتطأطأ له يخطك 4166.

30- إذا كانالحلم مفسدة، كان العفو معجزة 4178.

31- بالحلمتكثر الأنصار 4185.

32- بالكظميكون الحلم 4219.

33- تجرّع غصصالحلم يطفئ نار الغضب 4487.

34- تجرّعالغصص، فإنّي لم أر جرعة أحلى منها عاقبة و لا ألذّ مغبّة 4531. هميشه در انتظارجواب است تو وقتى بى‏اعتنائى كنى بيشتر ناراحت مى‏شود) پس به وسيله بردباريت او رابيشتر غمگين ساز.

28- هرگاه درمقابل نادان بردبارى كنى پس در حقيقت پاسخ وسيعى به او دادى (چنانكه گفته‏اند:جواب ابلهان خاموشى است).

29- هرگاه ازناخوشى چيزى كه تو را آزار مى‏دهد شنيدى براى آن سر بزير افكن (يعنى آن را نديده ونشنيده انگار كن) از تو رد خواهد شد.

30- هرگاهبردبارى مفسده باشد عفو ناتوانى خواهد بود. (يعنى در چنين جائى كه بردبارى مضرباشد بايد انتقام گرفت عفو و گذشت بى‏مورد است).

31- به سبببردبارى ياران و انصار زياد خواهد گرديد.

32- به سبب فروبردن خشم بردبارى حاصل شود. (يعنى تا كسى خشم را فرونبرد از انتقام و تلافى دست برنخواهد داشت).

33- جرعه دركشيدن و فرو بردن غصه‏هاى بردبارى (كه از بد سلوكيهاى ديگران بوجود آيد) آتش خشم(خود و خدا) را خاموش خواهد كرد.

34- غصه‏ها رايك دفعه سركش، زيرا كه من سر كشيدن دفعى را از آن شيرين‏تر بحسب عاقبت و لذيذتر ازنظر پايان نديدم. (راستى چنين است وقتى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 346

35- تجرّع مضضالحلم، فإنّه رأس الحكمة، و ثمرة العلم 4546.

36- ثمرة الحلمالرّفق 4644.

37- حسن الحلمدليل و فور العلم 4822.

38- خير الحلمالتّحلّم 4965.

39- رأس العلمالحلم 5233.

40- زكاة الحلمالاحتمال 5446.

41- سبب الوقارالحلم 5534.

42- عليكبالحلم فإنّه ثمرة العلم 6084. غضبناك خشم خود را فرو مى‏برد و در نتايج به كاربردن خشم و غضب انديشه مى‏نمايد و نفع و ضررش را مى‏سنجد، آن گاه به عاقبت آنپى‏مى‏برد، و مى‏داند كه چه نعمتى خدا نصيبش كرده، و چقدر بردباريش شيرين و خوشعاقبت و سود بخش بوده، و تا چه حدّ از آن لذت مى‏برد).

35- درد و غصهحلم و بردبارى را يك بار به كام دركش (چنانكه آب را به آسانى با يك نفس سر مى‏كشى)زيرا كه آن سر حكمت، و ميوه دانش است.

36- ميوهبردبارى هموارى با مردم و درشتى نكردن است.

37- نيكوئىبردبارى نشانه بسيارى دانش است. (چون تا دانش كسى زياد نباشد نتواند در مقابلناملائمات حوصله كند).

38- بهترين حلمخود را بر حلم واداشتن است. (يعنى ذاتا حليم نباشد با رياضت خود را نگه دارد).

39- سر علم ودانش بردبارى است (زيرا علم بدون آن زيان بخش خواهد بود).

40- زكاتبردبارى تحمل بى‏ادبيها و آزار مردم است.

41- سبب وقار وسنگينى بردبارى است.

42- بر تو بادبه بردبارى زيرا كه آن ميوه دانش است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 347

43- عليكبالحلم فإنّه خلق مرضيّ 6105.

44- عند غلبةالغيظ و الغضب يختبر حلم الحلماء 6225.

45- قوّة الحلمعند الغضب أفضل من القوّة على الانتقام 6808.

46- كفى بالحلموقارا 7026.

47- من كمالالحلم تأخير العقوبة 9332.

48- نعم وزيرالعلم الحلم 9929.

49- وقار الحلمزينة العلم 10073.

50- وجدت الحلمو الاحتمال أنصر لي من شجعان الرّجال 10139.

51- لا تفضحواأنفسكم لتشفوا غيظكم، و إن جهل عليكم جاهل فليسعه حلمكم 10240. 43- بر تو باد بهبردبارى زيرا كه آن خوئى است پسنديده.

44- در هنگامغلبه خشم و غضب بردبارى بردباران آزمايش مى‏شود.

45- نيروىبردبارى در هنگام خشم افزون‏تر از نيروى انتقام است.

46- بس استبراى بردبارى سنگينى و آرامش.

47- از كمالبردبارى است تأخير جزاى بد.

48- خوب وزيرعلمى است بردبارى.

49- سنگينىبردبارى زينت علم است.

50- من بردبارىو متحمل شدن (بى‏ادبيهاى مردم) را يارى كننده‏تر از مردان شجاع (كه مرا يارى كنند)يافته‏ام.

51- نفسهاى خودرا مفتضح و رسوا مسازيد براى آنكه خشم خود را شفا دهد و اگر نادانى بر شما اظهارنادانى كرد بايد بردبارى شما او را فرا گيرد (يعنى از او انتقامنگيريد).

52- لا فضيلةكالحلم 10459.

53- لا ظهيركالحلم 10485.

54- لا حلمكالتّغافل 10502.

55- لا عزّأرفع من الحلم 10632.

56- لا شرفأعلى من الحلم 10657.

57- لا يحلم عنالسّفيه إلّا العاقل 10734.

58- لا علم لمنلا حلم له 10784.

59- يستدلّ علىحلم الرّجل بكثرة احتماله، و على نبله بكثرة إنعامه 10971. 52- هيچ فضيلتى مانندبردبارى نيست.

53- هيچ يار وپشتيبانى مانند بردبارى نيست.

54- هيچبردبارى مانند خود را به غفلت زدن (كه گويا از سوء ادب ديگرى متوجه نشده) نيست.

55- نيست عزّتىبالاتر از بردبارى.

56- شرفىبلندتر از بردبارى نيست.

57- از كم حلمو يا از نادان بردبارى نخواهد نمود مگر عاقل. (چون ميداند با انتقام او بدتر خواهدنمود و يا آنكه او را براى انتقام كشيدن اهل نمى‏داند).

58- علمى نيستبراى كسى كه حلمى براى او نيست.

59- بر بردبارىمرد ببسيارى تحمل او (بى‏ادبيها و يا زحمات و اخراجات مردم را) و بر نجابت او بهبسيارى احسانش استدلال مى‏شود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 349

الحمد

1- لا يحمدحامد إلّا ربّه 10150.

2- من جعلالحمد ختام النّعمة جعله اللّه سبحانه مفتاح المزيد 8898.

3- من حمداللّه أغناه 9098.

المحامد و المذام

1- استكثر منالمحامد، فإنّ المذامّ قلّ من ينجو منها 2476.

محمّد صلّى اللّه عليه واله و سلّم و اهل بيته

1- ارض بمحمّدصلّى اللّه عليه و اله و سلّم رائدا، و إلى النّجاة قائدا 2430. ستايش 1- ستايشنكند ستايش كننده‏اى مگر پروردگارش را. (يعنى غير او مستحق ستايش نيست).

2- هر كه حمد(خدا) را ختام و پايان نعمت قرار دهد خداوند سبحان آن را كليد زيادتى قرار دهد.

3- هر كه حمدخدا كند او را بى‏نياز خواهد فرمود.

ستايش‏ها و سرزنش 1- كوشش نما كه محامد بسيار (صفات و افعالىكه موجب ستايش گردد) تحصيل كنى، زيرا كم است كسى كه از مذامّ (مقابل محامد است)رستگار باشد.

محمد و آل صلّى اللّه عليه و اله و سلّم 2- به رهبرى و پيشروو قائد بودن به سوى نجات حضرت محمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم خوشنود باش.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 350

2- اقتدوا بهدىنبيّكم، فإنّه أصدق الهدى، و استنّوا بسنّته، فإنّها أهدى السّنن 2546.

3- إيّاكم والغلوّ فينا، قولوا: إنّا مربوبون، و اعتقدوا في فضلنا ما شئتم 2740.

4- ألا و إنّاأهل البيت أبواب الحكم، و أنوار الظّلم، و ضياء الأمم 2786.

5- أين تتيهون،و من أين تؤتون، و أنّى تؤفكون، و علام تعمهون، و بينكم عترة نبيّكم، و هم أزمّةالصّدق و ألسنة الحقّ 2819.

6- أين الّذينزعموا أنّهم الرّاسخون في العلم دوننا كذبا و بغيا علينا 2- به رهنمودهاى پيامبرخود اقتداء نمائيد، زيرا كه آن راست‏ترين هدايت است، و سيره و طريقه او را سيرهخود سازيد كه آن راه نماينده‏ترين سنت‏هاست.

3- بر حذرباشيد از غلّو و تجاوز از حدّ در حق ما بگوئيد كه ما مخلوق پرورده شده‏ايم، و درفضل و افزونى مرتبه ما هر چه خواهيد معتقد شويد. (يعنى نگوئيد ما خدا هستيم، بلكهمعتقد به عبوديت ما شده ديگر در باره هر عقيده نسبت به ما مجازيد، به اين معنى كههر چه معتقد شويد در باره ما بى‏اشكال است مانند عقيده به اين كه، ما عالم بما كانو ما يكون و ما هو كائن بوده، و يا مرده را زنده كرده و صاحب معجزات و كرامات وخارق العاده مى‏باشيم).

4- آگاه باشيد:به راستى كه ما اهل بيت درهاى حكمت‏ها، و نورهاى تاريكيها، و روشنى امّتها هستيم.

5- كجا سرگردانيد، و از كجا آمده، و كجا برگردانده مى‏شويد، و بر چه در گمراهى بر مى‏گرديد،و حال آنكه در ميان شماست عترت پيامبرتان، و آنها زمامهاى راستى و زبانهاى حقّند6- كجا رفتند كسانى كه گمان كردند آنها را سخان در علمند نه ما، (مراد

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 351

و حسدا لنا، أن رفعنا اللّه سبحانه و وضعهم، و أعطانا و حرمهم،و أدخلنا و أخرجهم، بنا يستعطي الهدى، و يستجلي العمى لا بهم 2826.

7- أحسنالحسنات حبّنا، و أسوء السّيّئات بغضنا 3363.

8- أسعد النّاسمن عرف فضلنا، و تقرّب إلى اللّه بنا، و أخلص حبّنا، و عمل بما إليه ندبنا، وانتهى عمّا عنه نهينا، فذاك منّا، و هو في دار المقامة معنا 3297.

9- أولى النّاسبنا من والانا، و عادا من عادانا 3364. خلفائى بودند كه حق آن حضرت را غصب كردند)،و اين گمان و ادعا از راه دروغ، و سر بلندى و ستم بر ما، و حسد نسبت بما بود، چونخداوند سبحان ما را بلند گردانيد و آنها را پست نمود، و بما بخشيد از علوم و معارفو نشانه‏هاى امامت و آنها را محروم كرد، و ما را داخل گردانيد در قرب و منزلت خودو آنها را خارج ساخت، به وسيله ما هدايت طلب شود و كورى جهالت گشايش يابد نه بهوسيله آنها.

7- نيكوترينحسنات و خوبيها دوستى ما، و بدترين گناهان و بديها دشمنى ماست، (به جهت اين كه حبو بغض خاندان محمد و آل- صلوات اللّه عليهم أجمعين- با حب و بغض الهى توأم است،و شكى نيست در اين كه دوستى خدا بالاترين حسنات، و دشمنى او بدترين گناهان بوده،چون موجب خلود در آتش است).

8- نيكبخت‏ترينمردم كسى است كه فضيلت ما را شناخته، و به وسيله ما به خدا تقرّب جويد، و در دوستىما اخلاص ورزيده، و به آنچه ما او را خوانده‏ايم عمل نموده، و از آنچه ما از آننهى كرده‏ايم باز ايستد، پس چنين كسى از ما بوده و او در خانه اقامت (بهشت) باماست.

9- سزاوارترينمردم به ما (كه ما او را دوست داشته يا شفاعت كرده يا از شيعيان ما به حساب آيد ياآنكه در آن نشأه در جوار ما باشد) كسى است كه ما را دوست داشته، و دشمن دارد كسىرا كه با ما دشمنى كند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 352

10- إنّ للاإله إلّا اللّه شروطا و إنّي و ذرّيتي من شروطها 3479.

11- إنّالمسكين رسول اللّه فمن أعطاه فقد أعطى اللّه و من منعه فقد منع اللّه سبحانه3539.

12- إنّ أمرناصعب مستصعب، لا يحتمله إلّا عبد امتحن اللّه قلبه للإيمان، و لا يعي حديثنا إلّاصدور أمينه، و أحلام رزينة 3553.

13- إلينا يرجعالغالي، و بنا يلحق التّالي 1554. 10- براستى كه براى «لا إله إلّا اللّه»شرطهائى است، و بدرستى كه من و ذريّه من از شرطهاى آنيم. (نظير آن از پيامبر بزرگاسلام و حضرت على بن موسى الرّضا- عليهم السلام- روايت شده است، بنا بر اين درنيكبختى دنيا و آخرت توحيد به تنهائى كفايت نكرده، بلكه نيازمند به ولايت ائمه واعتقاد به امامت آنهاست، گر چه در دنيا به نجاست آنها مانند كفار حكمى نشود، امابطور مسلّم كسى كه ولايت آنها را نپذيرفته كافر خواهد بود و داخل بهشت نخواهد گرديد،زيرا از شرائط دخول بهشت اعتقاد به امامت و رهبرى دوازده امام است).

11- به راستىكه طلب كننده رسول خداست، پس هر كه به او ببخشد به خدا بخشيده، و كسى كه او را منعنمايد از خداى سبحان منع نموده است.

12- به راستىكه امر ما (شأن و رتبه و منزلت و يا فرمان و يا احاديث ما خاندان عصمت و طهارت)دشوار سخت مشكل است، نمى‏تواند آن را بردارد (و قبول كند و به كنه آن برسد) مگربنده‏اى كه خداوند دلش را از براى ايمان آزموده، (و دلش را از ايمان پر كرده)، وحفظ نمى‏كند حديث ما را (به سبب عمل چون امر ما با ساير اوامر فرق دارد، در امر ماسستى و تنبلى و تغيير و تبديل نيست، و يا به سبب فهم و تعقل چون مشكل است) مگرسينه‏هاى امين و استوار، و عقلهاى آرام و با وقار، (اما عقلهاى ديگر و سينه‏هاىديگران از درك آن قاصر است).

13- به سوى مابر مى‏گردد آنكه غلو مى‏كند (و ما را خدا مى‏داند) و به ما ملحق مى‏شود عقب مانده.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 353

14- إنّ اللّهتعالى أطلع على الأرض فاختارنا، و اختار لنا شيعة ينصروننا، و يفرحون لفرحنا، ويحزنون لحزننا، و يبذلون أنفسهم و أموالهم فينا، فأولئك منّا، و إلينا، و هم معنافي الجنان 3554.

15- إنّ أمرناصعب مستصعب، خشن مخشوشن، سرّ مستسرّ، مقنّع، لا يحمله إلّا ملك مقرّب، أو نبيّمرسل، أو مؤمن امتحن اللّه سبحانه قلبه للإيمان 3555.

16- إنّ هاهنا«و أشار بيده إلى صدره» لعلما جمّا، لو أصبت له حملة، بلى أصيب لقنا غير مأمونعليه، مستعملا آلة الدّين للدّنيا، أو مستظهرا بنعم اللّه على عباده، و بحججه علىأوليائه، أو منقادا لحملة الحقّ، لا بصيرة له في 14- به راستى كه خداوند تعالىاشراف بر زمين پيدا كرد و نظرى نمود، پس ما را از ميان خلق برگزيد، و براى ماپيروانى كه ما را يارى كرده، و براى شادى ما شاد، و به جهت اندوه ما اندوهناكمى‏باشند برگزيد، آنها جانها و اموالشان را در راه ما داده، پس آنان از ما و بهسوى ما بوده، و آنها در بهشت با ما خواهند بود.

15- به راستىكه امر ما سخت دشوار مشكل، درشت، سخت درشت پنهان، پوشيده، پرده بر آن انداخته شدهو سر پوشيده است، آن را بر نمى‏دارد مگر فرشته مقرب يا پيامبر مرسل يا مؤمنى كهخداى سبحان دلش براى ايمان گنجايش داده است، (بنا بر اين در ديدن و شنيدن احاديثنبايد سريعا وارد شد و آن را طرد كرد، اگر فهميده نشد بايد امر آن را به خودائمه- عليهم السلام- برگردانيد).

16- به راستىكه در اينجا (و اشاره كرد با دست خود به سينه‏اش) هر آينه علم بسيارى است، اگربراى آن بردارندگانى مى‏يافتم يا اى كاش مى‏يافتم، آرى تند فهم غير امينى رامى‏يابم كه به كار برنده آلت دين است براى دنيا، يا كسى كه با نعمت هاى خدا بربندگان و به برهانها و حجتهاى او بر اوليائش پشت قوى كننده است، يا فرمانبردارحمله حق (ائمه هدى- عليهم السلام- ) است كه براى او در متشابهات آن‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 354

إحنائه، ينقدح الشّكّ في قلبه لأوّل عارض من شبهة 3657.

17- أهل الذّكر(القرآن)، أهل اللّه، و خاصّته (حامّته) 1467.

18- أنا قسيمالنّار، و خازن الجنان، و صاحب الحوض، و صاحب الأعراف، و ليس منّا أهل البيت إمامإلّا و هو عارف (عالم) بأهل ولايته، و ذلك لقول اللّه تعالى: إِنَّما أَنْتَمُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هادٍ 3760. بينائى نبوده، به نخستين شبهه‏اى كه دردلش عارض شود آتش شك در دل او بر افروخته مى‏گردد. (خلاصه حضرت بر دارندگان علم رابه چند قسمت تقسيم فرموده: الف- دراك است ولى امين نبوده اسرار را به ديگرىمى‏گويد، و يا به جهت امور دنيا مردم را از راه دين فريب مى‏دهد.

ب- نعمتها و حجتهاى الهى را پشتوانه خود كرده مطالب دينى راتحريف ساخته با اين عمل پشت قوى نمايد.

ج- فرمانبردارانى كه ناآگاهند كه با مختصر شبهه‏اى عوض شدهمرددّ خواهند شد).

17- اهل ذكر يااهل قرآن اهل خدا و خواصّ اويند.

18- من (كه علىبن ابى طالبم) قسمت كننده جهنّم، و گنجور و خزانه‏دار بهشت، و صاحب حوض كوثر، وصاحب اعرافم، و از ما اهل بيت امام و پيشوائى نيست مگر آنكه او دانا و شناساى اهلولايت و رعيت خويش است، و چنين امرى از براى گفتار خداى تعالى است كه فرموده: جزاين نيست كه تو ترساننده، و از براى هر قومى هدايت كننده‏ايست (پوشيده نماند كهمناصب بالا و چنين منقبت‏ها در اكثر كتابهاى شيعه و سنّى چه در كتابهاى مربوط بهعقايد و چه كتابهاى تاريخى و روايى ذكر شده است نيازى به شرح آن نبوده طالبينبى‏غرض به آنها مراجعه كرده‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 355

19- أنا صنورسول اللّه، و السّابق إلى الإسلام، و كاسر الأصنام، و مجاهد الكفّار، و قامعالأضداد 3761.

20- أنا كابّالدّنيا لوجهها، و قادرها بقدرها، و رادّها على عقبها 3762.

21- أنا يعسوبالمؤمنين، و المال يعسوب الفجّار 3764.

22- أنا معرسول اللّه صلوات اللّه عليه و معي عترتي على الحوض (فليأخذ آخذكم بقولنا، و ليعملبعملنا، إنّا لننافس على الحوض) و إنّا لنذود عنه أعدائنا، و نسقي منه أولياءنا،فمن شرب منه شربة، لم يظمأ بعدها و از حق پيروى نموده و از پيروى هواى نفس پرهيزنمايند).

19- من برادرمهربان و يا همتاى رسول خدا، و پيشى گيرنده به سوى اسلام، و شكننده بت‏ها، و پيكاركننده با كفار، و ريشه كن كننده و يا خوار سازنده مخالفانم، (تمام اين امور از كتبشيعه و سنّى به طور واضح و كامل استفاده خواهد گرديد).

20- منم برو دراندازه دنيا (گويا آن حضرت با آن كشتى گرفته و آن را به زمين زده و آن را به صورتبه خاك انداخته است)، و شناساى آنم به اندازه آن (از قدر و مرتبه خوارى وبى‏اعتبارى) و بر پاشنه برگرداننده آنم (به گونه‏اى كه روى آن از من گرديده و پشتآن به من شده است).

21- من سركردهو سلطان مؤمنانم، و مال فرمان فرماى گنهكاران خواهد بود.

22- من (در روزمحشر) با رسول خدا- صلوات اللّه عليه- مى‏باشم، و همراه با من فرزندان من بر سرحوض كوثرند (پس هر يك از شما و يا فرا گيرنده شما بايد قول ما را گرفته و به عملما عمل نمايد، زيرا ما بر حوض كوثر منافسه و معارضه مى‏كنيم و يا ديگران نسبت باينمنصب و توليت منازعه دارند) و دشمنان خود را از آن دور ساخته، و از آن دوستان خويشرا سيراب مى‏سازيم، پس كسى كه از آن جرعه‏اى بنوشد بعد

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 356

أبدا 3763.

23- أنا وضعتبكلكل (بكلاكل) العرب، و كسرت نواجم (قرون) ربيعة و مضر 3765.

24- أنا شاهدلكم، و حجيج يوم القيمة عليكم 3768.

25- أنا داعيكمإلى طاعة ربّكم، و مرشدكم إلى فرائض دينكم، و دليلكم إلى ما ينجيكم 3769.

26- أنا و أهلبيتي أمان لأهل الأرض كما أنّ النّجوم أمان لأهل السّماء 3770. از آن هرگز تشنهنخواهند گرديد.

23- منسينه‏هاى عرب را (بخاك) گذاشتم يعنى آنها را خوار و ذليل كردم و بر آمدهاى شاخها وسركشان ربيعه و مضر (كه دو طايفه مهم عرب بودند) را شكستم، (پوشيده نماند كهمبارزه حضرت با ربيعه در جنگ جمل و صفين در ميان لشكر عايشه و معاويه بوده كه جمعكثيرى از آنها به دست آن اسد اللّه اعظم به قتل رسيدند چنانكه علامه خوانسارى- ره- از ابن ابى الحديد نقل كرده است، فداى آن بازوان پر توانت آى على بن ابى طالبو درود فراوان بر آن روح بلندت اى خيبر گشا).

24- من براىشما گواه (در صورت فرمانبردارى) و حجّت گيرنده‏ام (در صورت عصيان و سركشى) در روزقيامت عليه شما.

25- من شما رابه سوى فرمانبردارى پروردگارتان خواننده، و به واجبات دينتان هدايت‏كننده، و بهسوى چيزى كه شما را رستگار سازد رهنما مى‏باشم.

26- من و اهلبيتم براى اهل زمين امانيم چنانكه ستارگان براى اهل آسمانها امان خواهند بود (بهنظر مى‏رسد كه مراد حضرت اين باشد چنانكه شهب ثاقب در آسمان تيرى هستند براىشياطين ما هم تيرى هستيم در زمين در برابر شياطين‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 357

27- أنا خليفةرسول اللّه فيكم و مقيمكم على حدود دينكم، و داعيكم إلى جنّة المأوى 3771.

28- إنّي لعلىبيّنة من ربّي، و بصيرة من ديني، و يقين من أمري 3772.

29- إنّي لعلىجادّة الحقّ، و إنّهم لعلى مزلّة الباطل 3776.

30- إنّي لعلىإقامة حجج اللّه أقاول، و على نصرة دينه أجاهد و أقاتل 3777.

31- إنّي لأرفعنفسي أن تكون حاجة لا يسعها جودي، أو جهل لا يسعه حلمي، أو ذنب لا يسعه عفوي، أوأن يكون زمان أطول من انسى).

27- من جانشينرسول خدايم در ميان شما، و بر پا دارنده شما بر حدود و اطراف و شرايط دينتان و شمارا به سوى جنة المأوى (نام بهشت خاصى كه جايگاه شهداء است و يا منزل خاصان الهى)خواننده‏ام.

28- به راستىكه من بر حجتى روشن از جانب پروردگارم، و بينائى از دين، و يقين از كارم مى‏باشم.(يعنى من گتره ادعاى امامت نكرده‏ام، قرآن و پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّمگواه من است، و من با بينائى در دين با يقين بر شما امام خواهم بود).