مشخص اصلی سرمايه‏داری

به عقيده ما مشخص اصلی سرمايه‏داری كه آن را موضوع جديدی از لحاظ فقه و
اجتهاد قرار می‏دهد ، دخالت ماشين است . ماشينيزم صرفا توسعه آلت و
ابزار توليد نيست كه انسان ابزار بهتری برای كاری كه بايد بكند پيدا
كرده است ، بلكه تكنيك و صنعت جديد ماشين ، علاوه بر بهتر كردن ابزارها
، ماشين را جانشين انسان كرده است .
ماشين مظهر فكر و اراده و نيروی انسان بما هو انسان است ، مظهر تكامل‏
اجتماع بشری است ، تجسم تمدن تاريخی بشری است ، حاصل تلاشهای عظيم فكری‏
چند هزار ساله بشری است . ماشين ، جانشين انسان است نه آلت و ابزار
انسان ، يك انسان مصنوعی است . ماشين به جای انسان نخ می‏ريسد و پارچه‏
می‏بافد . ماشين شخم می‏زند و درو می‏كند . ماشين جوراب می‏بافد . ماشين‏
می‏نويسد . ماشين می‏دوزد . ماشين الك می‏كند . ماشين كارهايی كه انسان با
شعور مستقيم خود انجام می‏داد ، انجام می‏دهد . ماشينيزم اين طور نيست كه‏
ابزار دستی انسان را تكميل كرده باشد ، مثل اين كه بيل بهتر و ظرف بهتر
و كارد و چاقوی بهتر يا قيچی بهتر در اختيار انسان قرار دهد ، حتی اين‏
طور نيست كه به جای قوه و بازوی انسان ، قوه‏ای از طبيعت استخدام كرده‏
باشد و كارش فقط اين باشد كه مثلا ابزاری را كه انسان با دست خود بايد
حركت دهد يا فشار دهد ، ماشين حركت می‏دهد و فشار می‏دهد ، نه ، بالاتر از
اين است ، ماشين تمام كارهای انسان را دقيق‏تر و با راندمان بيشتر و

136