19- الذّكرلذّة المحبّين 670.
20- الذّكريشرح الصّدر 835.
21- الذّكرجلاء البصائر و نور السّرائر 1377.
22- الذّكرهداية العقول، و تبصرة النّفوس 1403. گوش شنوا شده، و بعد از دشمنى فروتن يا رامخواهند شد. (يعنى فائده ذكر خدا چنين است).
15- براستى كهبراى ذكر خدا اهلى است، كه آن را عوض از دنيا گرفته‏اند، پس آنان را هيچ تجارت وداد و ستدى از ياد خدا مشغول نساخته، با آن روزهاى زندگانى را بريده، و به وسيلهآن در گوشهاى بى‏خبران ندا در مى‏دهند.
16- ياد آورى وذكر هم نشينى با دوست است.
17- ياد و ذكر(خدا) كليد انس است.
18- ياد خدانور و ترقى و به راه راست رفتن است.
19- ياد خدالذّت محبّان الهى است. (و يا ياد آورى لذت افراد با محبت خواهد بود زيرا دوستپيوسته به ياد دوست مى‏باشد).
20- ياد خداسينه را گشايش مى‏دهد، و تنگى را بر طرف مى‏سازد.
21- ياد خداجلاء و پرداخت بينايى‏ها، و نور باطن‏هاست.
22- ياد خداهدايت‏گر عقلها، و بينايى نفسها خواهد بود.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 550
23- إذا رأيتاللّه يؤنسك بذكره فقد أحبّك 4040.
24- إذا رأيتاللّه يؤنسك بخلقه، و يوحشك من ذكره فقد أبغضك 4041.
25- بذكر اللّهتستنزل الرّحمة 4209.
26- بداوم ذكراللّه تنجاب الغفلة 4269.
27- ثمرةالذّكر استنارة القلوب 4631.
28- خير مااستنجحت به الأمور ذكر اللّه سبحانه 4987.
29- دوامالذّكر ينير القلب و الفكر 5144.
30- ذكر اللّهنور الإيمان 5161.
31- ذكر اللّهمطردة الشّيطان 5162. 23- هرگاه ديدى كه خداوند تو را به ياد خودش انس داده پس درحقيقت تو را دوست دارد.
24- هرگاه ديدىخداوند تو را به مخلوق خود آرامش داده و از ياد خويش رم مى‏دهد پس در حقيقت تو رادشمن داشته است.
25- به سبب ذكرخدا و ياد او رحمت فرود آيد.
26- به وسيلهذكر دايمى خدا غفلت بر طرف مى‏شود.
27- ميوه ذكر وياد خدا نورانى شدن دلهاست.
28- بهترينچيزى كه كارها به وسيله آن بر آورده مى‏شود و يا تو بر مى‏آورى ذكر خداى سبحانهاست.
29- ذكرهميشگى، دل و فكر را نورانى خواهد نمود.
30- ذكر خدانور ايمان است.
31- ياد خداوسيله راندن شيطان است.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 551
32- ذكر اللّهشيمة المتّقين 5163.
33- ذكر اللّهجلاء الصّدور و طمأنينة القلوب 5165.
34- ذكر اللّهقوت النّفوس و مجالسة المحبوب 5166.
35- ذكر اللّهينير البصائر، و يؤنس الضّمائر 5167.
36- ذكر اللّهتستنجح به الأمور و تستنير به السّرائر 5168.
37- ذكر اللّهدواء أعلال النّفوس 5169.
38- ذكر اللّهطارد اللّاواء (الأدواء) و البؤس 5170.
39- ذكر اللّهرأس مال كلّ مؤمن، و ربحه السّلامة من الشّيطان 5171.
40- ذكر اللّهدعامة الإيمان، و عصمة من الشّيطان 5172. 32- ياد خدا شيوه خويشتن داران است.
33- ياد خداجلاء سينه‏ها (و وسيله نفى و تبعيد وسائل بدبختى و ناراحتى‏ها) و آرامش دلهاست(چنانكه خدا فرموده است: أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ).
34- ياد خداقوت نفسها (و غذائى است كه قوام نفس به آن بستگى دارد) و همنشينى محبوب است (يعنىگويا انسان بلا تشبيه با خدا در يك جا نشسته و با او سخن مى‏گويد.
35- ياد خدابينائى‏ها را نور بخش بوده، و ضمير و پنهانى‏ها (قلوب) را انس و آرامش مى‏دهد.
36- ياد خدا بهسبب آن كارها بر آورده شده، و پوشيده‏ها نورانى مى‏گردد.
37- ياد خدادواى بيماريهاى نفس‏هاست.
38- ياد خدادور كننده سختى (و يا دردها) و شدت حاجت است.
39- ياد خداسرمايه هر مؤمن است، و سود آن سلامتى از شيطان خواهد بود.
40- ياد خدااستوانه ايمان، و نگهدارى از شيطان است.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 552
41- ذكر اللّهسجيّة كلّ محسن، و شيمة كلّ مؤمن 5173.
42- ذكر اللّهمسرّة كلّ متّق، و لذّة كلّ موقن 5174.
43- سامع ذكراللّه ذاكر 5579.
44- عليك بذكراللّه فإنّه نور القلب 6103.
45- في الذّكرحياة القلوب 6445.
46- من ذكراللّه ذكره 7758.
47- من ذكراللّه استبصر 7800.
48- من اشتغلبذكر النّاس قطعه اللّه سبحانه عن ذكره 8234.
49- من اشتغلبذكر اللّه طيّب اللّه ذكره 8235.
50- من عمرقلبه بدوام الذّكر حسنت أفعاله في السّرّ و الجهر 8872. 41- ياد خدا خوى و شيوههر نيكوكار، و روش هر مؤمن است.
42- ياد خداشادمانى هر پرهيزگار، و لذّت هر صاحب يقين است.
43- شنونده ذكرخدا ذكر كننده است. (يعنى ثواب او را دارد).
44- بر تو بادبه ذكر خدا زيرا كه آن نور دل است.
45- در يادخداست حيات دلها.
46- هر كه يادخدا كند او را خدا ياد خواهد كرد.
47- هر كه يادخدا كند بينا گردد.
48- هر كه بهياد مردم اشتغال ورزد خداوند سبحان او را از ذكر خود ببرد.
49- هر كه بهذكر خدا مشغول باشد خداوند ياد او را پاكيزه گرداند. (يعنى پاداش نيكو دهد ياخداوند كارى كند كه مردم او را به نيكويى ياد كنند).
50- هر كه دلشرا به دوام ذكر (و ياد خدا) آباد سازد كردار او در پنهانى و آشكار نيكو خواهد شد.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 553
51- من ذكر اللّهسبحانه أحيى اللّه قلبه و نوّر عقله و لبّه 8876.
52- من كثرذكره استنار لبّه 9123.
53- مداومةالذّكر خلصان الأولياء 9757.
54- مداومةالذّكر قوت الأرواح، و مفتاح الصّلاح 9832.
55- لا تذكراللّه سبحانه ساهيا، و لا تنسه لاهيا، و اذكره كاملا، يوافق فيه قلبك لسانك، ويطابق إضمارك إعلانك، و لن تذكره حقيقة الذّكر حتّى تنسى نفسك في ذكرك، و تفقدهافي أمرك 10359.
56- لا هدايةكالذّكر 10460.
57- ذاكر اللّهسبحانه مجالسه 5159. 51- هر كه خدا را ياد نمايد خداوند دلش را زنده كرده، و عقلو خردش را نورانى گرداند.
52- هر كه ذكرش(در دل و در زبان) بسيار باشد عقلش نورانى گردد.
53- مداومت ذكر(و پيوسته متذكر خدا و قيامت بودن نتيجه و نشانه) خالص بودن دوستان (الهى) است.
54- مداومت ذكرقوت و غذاى جانها و كليد صلاح (و شايستگى حال) است.
55- ذكر خداىسبحان مكن در حالت غفلت، و او را فراموش منما در حالت بازى (كه به بازى مشغول شوى)و او را بطور كامل بگونه‏اى كه دل تو زبانت را موافق بوده، و نهان تو آشكارت رامطابق باشد، ذكر كن و او را به حقيقت ذكر ذكر نخواهى كرد تا آنكه نفس خود را درذكرت فراموش كرده، و نيابى آن را در كار خود. (يعنى در آن حال از نفس غافل باشى).
56- هيچ هدايتىمانند ذكر نيست (كه آدمى را به خدا رسانده و راهنمايى مى‏كند).
57- ياد كنندهخداى سبحان همنشين اوست.
ــــــــــــــــــــــــــــ ص 554
58- ذاكر اللّهمؤانسه 5160.
59- ذاكر اللّهمن الفائزين 5164.
60- من ذكّركفقد أنذرك 7983.

الذّنوب و المعاصي و أهلها

1- الذّنوبالداء، و الدّواء الاستغفار، و الشّفاء أن لا تعود 1890.

2- تهوينالذّنب أعظم من ركوب الذّنب 4490.

3- ترك الذّنبشديد، و أشدّ منه ترك الجنّة 4521. 58- ياد كننده خدا انس گيرنده با اوست.(چنانكه دو نفر با هم انس گيرند).

59- ياد كنندهخدا از پيروزمندانست.

60- هر كه (خداو معاد را) به ياد تو آورد پس در حقيقت تو را (از عقوبت گناهان و بدبختى) ترسانيدهاست.

گناهان، گنهكاران 1- گناهان بيماريند، و طلب آمرزش دواى آن، وشفاى از آن به اين است كه به گناه برگشت ننمايى.

2- سهل شمردنگناه از ارتكاب گناه بزرگتر است (ممكن است از اين جهت باشد كه در ارتكاب گناهامكان دارد غلبه شهوت و غفلت او را بر اين كار واداشته، بخلاف آنكه گناه را كوچكبه نظر مى‏آورد و به آن اهميت نداده و سهل مى‏شمارد، چون چنين كسى نسبت به خداىبزرگ قادر متعال توهين نموده و براى او نعوذ باللّه ارزشى قائل نمى‏باشد).

3- ترك گناهسخت است، و سخت‏تر از آن ترك بهشت خواهد بود، (براى اين كه به هيچ وجه عاقل از سربهشت و نعمتهاى ارزنده آن بخاطر لذّت چند لحظه فانى شونده دنيا نخواهد گذشت).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 555

4- تأتيناأشياء نستكثرها إذا جمعناها، و نستقلّها إذا قسمناها 4524.

5- احذرواالذّنوب المورطة، و العيوب المسخطة 2621.

6- إيّاك وانتهاك المحارم، فإنّها شيمة الفسّاق و أولي الفجور، و الغواية 2659.

7- إيّاك والإصرار، فإنّه من أكبر الكبائر و أعظم الجرائم 2676.

8- إيّاك والمجاهرة بالفجور، فإنّها من أشدّ المآثم 2677.

9- إيّاك والمعصية، فإنّ اللّئيم (الشّقيّ) من باع جنّة المأوى بمعصية دنيّة من معاصيالدّنيا 2706. 4- بر ما چيزهايى مى‏آيد كه هر گاه آن را جمع كنيم بسيارشمى‏شماريم، و چون آنها را قسمت كنيم كم به حساب آريم، (ظاهرا مقصود اين است مانبايد گناهان را كم شمرده بى‏تفاوت باشيم، زيرا هر گاه جمع شوند كوهى از گناهبحساب آيد، و ممكن است مذّمت از مال باشد كه وقتى جمع مى‏شود ما خيال مى‏كنيم زياداست ولى وقتى قسمت مى‏شود مى‏دانيم نه تنها زياد نبوده بلكه كم هم خواهد بود، پسنبايد ما بآن دلخوش نماييم).

5- از گناهانىكه به هلاكت اندازنده، و عيوبى كه خشم آورنده‏اند. (يعنى باعث غضب خدا مى‏گردند)دورى نمائيد.

6- بر تو بادبه دورى از ارتكاب معاصى، و مبالغه در دريدن آنها، (يعنى دريدن پرده عصمت) زيرا كهآن خوى فاسقان، و صاحبان فجور و گمراهى است.

7- بر تو بادبه دورى از اصرار بر گناهان، زيرا كه آن از بزرگترين گناهان كبيره، و از عظيم‏ترينجرمهاست.

8- بر تو بادبه دورى از آشكار كردن گناه، زيرا كه آن از سخت‏ترين گناهان است.

9- بر تو بادبه دورى از نافرمانى خدا، زيرا كه بدبخت يا پست مرتبه كسى‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 556

10- إيّاك أنتستسهل ركوب المعاصي، فإنّها تكسوك في الدّنيا ذلّة، و تكسبك في الآخرة سخط اللّه2725.

11- ألا و إنّالخطايا خيل شمس حمل عليها أهلها، و خلعت لجمها فأوردتهم النّار 2770.

12- أكبرالأوزار تزكية الأشرار 2967.

13- أعظم الوزرمنع قبول العذر 3004.

14- أعظمالذّنوب عند اللّه ذنب أصرّ عليه عامله 3131.

15- أشدّالذّنوب عند اللّه سبحانه ذنب استهان به راكبه 3140.

16- أسرعالمعاصي عقوبة أن تبغي على من لا يبغي عليك 3146. است كه جنّة المأوى را به معصيتپستى از معاصى دنيا فروخته باشد.

10- دورى نمااز اين كه سهل شمارى ارتكاب معاصى را، زيرا كه آن خوارى را در دنيا بر تومى‏پوشاند، و در آخرت سخط و غضب خدا را جهت تو كسب خواهد نمود.

11- آگاهباشيد، كه گناهان اسبانى هستند چموش كه بر آنها اهل آن سوار و لجامهاى آنها گسيختهشده، پس گنهكاران را در جهنم فرود آورند.

12- بزرگترينگناهان حكم به خوبى و پاكيزگى بدان است.

13- عظيم‏ترينگناه نپذيرفتن عذر است (چون با بزرگى و بلندى مرتبه منافات دارد).

14- بزرگترينگناهان در نزد خدا گناهى است كه عمل كننده بر آن مصرّ باشد و مكرّر آن را انجامدهد.

15- سخت‏ترينگناهان در نزد خداى سبحان گناهى است كه مرتكب آن آن را خوار شمارد (يعنى آن راكوچك بداند و به آن اهميت ندهد مثلا بگويد: اى كاش گناه من همين باشد و بس).

16- شتابان‏ترين گناهان از نظر كيفر و عقوبت آنست كه بر كسى ستم كنى كه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 557

17- أقبحالمعاصي قطيعة الرّحم و العقوق 3251.

18- أعظمالذّنوب ذنب أصرّ عليه صاحبه 3266.

19- إنّ أسوءالمعاصي مغبّة ألغيّ 3382.

20- إنّ اللّهسبحانه ليبغض الوقح المتجرّئ على المعاصي 3437.

21- إنّ عدوّمحمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم من عصى اللّه و إن قربت قرابته 3452.

22- إنّ حلماللّه تعالى على المعاصي جرّأك، و بهلكة نفسك أغراك 3467.

23- الإصرارشيمة الفّجار 343. او بر تو ستم نمى‏كند، و يا سر بلندى نمائى بر كسى كه نسبت بهتو سر بلندى نمى‏نمايد.

17- زشت‏ترينمعصيت‏ها بريدن از خويشان و بد سلوكى با پدر و مادر است.

18- بزرگترينگناهان گناهى است كه صاحب آن بر آن اصرار ورزد.

19- براستى كهبدترين گناهان از نظر عاقبت، گمراهى است.

20- براستى كهخداى سبحان هر آينه هر بى‏شرم دلير بر ارتكاب گناهان را دشمن مى‏دارد.

21- براستىدشمن محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كسى است كه خدا را نافرمانى كرده، هر چندقرابت و خويشى او با آن حضرت نزديك باشد.

22- براستى كهبردبارى خداى تعالى بر معاصى تو را بر ارتكاب آن جرى ساخته، و به جاى هلاكت نفستتو را بر انگيخته است. (يعنى خدا قادر است تو را به سبب گناهان نابود سازد وانتقام كشد، نكرده و تو دلير شده‏اى، و به كارهايى كه موجب هلاكت خويش است اقداممى‏نمايى، جاى شرم است و حياء).

23- ايستادگى وتكرار گناه خوى و خصلت گنهكارانست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 558

24- الإصراريوجب النّار 434.

25- المعلنبالمعصية مجاهر 525.

26- المعصيةتفريط الفجرة (العجزة) 622.

27- المعصيةتمنع الإجابة 792.

28- الإصرارشرّ الآراء 811.

29- الإصرارأعظم حوبة 880.

30- الإصرارسجيّة الهلكى 898.

31- العقابثمار السّيّئات 920.

32- الإصراريجلب النّقمة 1070. 24- تكرار گناه و ايستادگى در آن موجب آتش خواهد شد.

25- آشكاركننده گناه مجاهر است. (گويا به آواز بلند ندا دهد كه من فرمانبردار خدا نبوده ومخالفم).

26- نافرمانى،تفريط گنهكاران يا افراد ناتوان است. (كه خود را از جلوگيرى گناه ناتوان بينند).

27- نافرمانى وگناه از اجابت دعا جلوگيرى خواهد نمود.

28- نافرمانىمكرّر و ايستادگى بر گناه بدترين انديشه‏هاست.

29- اصرار برگناه به حسب گناه بزرگتر خواهد بود يا بزرگترين گناه است (زيرا ساير گناهان كبيرهرا اگر انجام دهد يك بار انجام مى‏دهد، و در اصرار ايستادگى و پر رويى در مقابلخدا و شرع است كه خود بالاترين هتك به حساب آيد).

30- اصراررويّه تبه كاران است.

31- بدى پاداشو عقاب ميوه‏هاى گناهان است.

32- اصرار برگناه انتقام الهى را مى‏كشاند.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 559

33- المعصيةتجتلب العقوبة 1072.

34- المعاودةإلى الذّنب إصرار 1212.

35- الإصرارأعظم حوبة، و أسرع عقوبة 1495.

36- اجتنابالسّيّئات أولى من اكتساب الحسنات 1522.

37- إن كنتم لامحالة متنزّهين، فتنزّهوا عن معاصي القلوب 3742.

38- إن كنتم لامحالة متطهّرين، فتطهّروا من دنس العيوب و الذّنوب 3743.

39- إن تنزّهواعن المعاصي يحببكم اللّه 3759. 33- گناه و نافرمانى خدا جلب عقوبت مى‏نمايد.

34- عود بهگناه (يعنى دوباره مرتكب آن شدن) اصرار است. (به اين معنى كه از گناهان كبيرهخواهد بود، گر چه گناه صغيره باشد).

35- اصرار برگناه از نظر گناه عظيم‏تر و به حسب عقوبت سريعتر خواهد بود.

36- از گناهانو بديها دورى گزيدن بهتر از كسب كردن كارهاى خوب است.

37- اگر ناچاراز پاكيزگان مى‏باشيد پس از گناهان دلها پاكيزه شويد. (يعنى پاكيزگى ظاهر كفايتنكرده پاكيزگى نفس لازم است، و يا آنكه اگر اراده داريد كه از معاصى پاك باشيد پساز معاصى دلها پاك شويد كه كنايه از ترك جميع معاصى باشد).

38- اگر ناچارمى‏خواهيد پاك باشيد پس از پليدى عيب‏ها و گناهان پاك شويد.

39- اگر ازمعاصى دورى جسته (و پاكيزه دامان باشيد) خداوند شما را دوست دارد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 560

40- إنّك إناجتنبت السّيّئات نلت رفيع الدّرجات 3804.

41- آفةالطّاعة العصيان 3918.

42- إذا قارفتذنبا فكن عليه نادما 4045.

43- بالمعصيةتكون الشّقاء 4251.

44- بالمعصيةتؤصد النّار للغاوين 4305.

45- بئس العملالمعصية 4402.

46- توقّ معاصياللّه تفلح 4465.

47- توقّواالمعاصي، و احبسوا أنفسكم عنها، فإنّ الشّقيّ من أطلق فيها عنانه 4499.

48- تعالىاللّه من قويّ ما أحلمه، و تواضعت من ضعيف ما أجرأك على معاصيه 4537. 40- براستىكه تو اگر از گناهان دورى گزينى به درجات بالا خواهى رسيد.

41- آفتفرمانبردارى و اطاعت (خدا) نافرمانى است.

42- هر گاهمرتكب گناهى شدى پس بر آن پشيمان باش.

43- به واسطهگناه بدبختى و شقاوت تحقق مى‏يابد.

44- به واسطهگناه آتش براى گمراهان بسته و يا پوشانيده مى‏شود. (كنايه از شدت عذاب است چونوقتى در بسته يا سر پوشيده شد حرارت شديدتر خواهد گرديد).

45- بد عملىاست نافرمانى (خداى بزرگ).

46- ازنافرمانيهاى خدا پرهيز كن تا رستگار گردى.

47- از گناهانخود دارى نموده، نفسهاى خويش را از آنها منع فرمائيد، زيرا بدبخت كسى است كه عناننفس خويش را در آنها رها نمايد.

48- بلند استخدا آن قدرتمندى كه چه بردبار كرده است او را و تو از راه‏

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 561

49- حلاوةالمعصية يفسدها أليم العقوبة 4884.

50- حاصلالمعاصي التّلف 4913.

51- ربّ كبيرمن ذنبك تستصغره 5345.

52- راكبالمعصية مثواه النّار 5385.

53- طاعةالمعصية سجيّة الهلكى 6023.

54- عجبت لمنعلم شدّة انتقام اللّه منه و هو مقيم على الإصرار 6259.

55- قرينالمعاصي رهين السّيّئات 6756. ناتوانيت (و از راه تذلّل و پستى مرتبه و موجود شدنتبه امر و فرمان او) فروتنى كرده (و يا از آن دورى كرده به اعتبار پستى مرتبه) چهجرأت داده تو را بر نافرمانيهاى او 49- شيرينى گناه را، عذاب دردناك تباهمى‏سازد.

50- حاصل ونتيجه گناهان تلف و هلاكت اخروى است (زيرا ضرر گناه هم در دنيا محسوس است و هم درآخرت).

51- چه بسابزرگ از گناه خود را كه آن را كوچك شمارى (يعنى نبايد گناه بزرگ خود را كوچكشمرد).

52- سوار گناهو مرتكب شونده معصيت جايگاه او آتش است.

53- فرمانبردنگناه (يعنى نافرمانى خداى سبحان) خوى و خصلت هلاك شدگانست.

54- عجب دارماز كسى كه سختى انتقام خدا را از خود مى‏داند چگونه بر تكرار گناه ايستادگىمى‏كند.

55- همراه وكسى كه با معاصى محشور است در گرو گناهان خواهد بود (تا اگر توبه كرد رستگار شود وگرنه به كيفر خود خواهد رسيد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 562

56- لكلّ سيّئةعقاب 7271.

57- للمجترئعلى المعاصي نقم من عذاب اللّه سبحانه 7343.

58- لو لم ينهاللّه سبحانه عن محاربه لوجب أن يجتنبها العاقل 7595.

59- التّبجّجبالمعاصي أقبح من ركوبها 2045.

60- هل من خلاصأو مناص أو ملاذ أو معاذ أو فرار أو محار 10038.

61- لا تصرّعلى ما يعقّب الإثم 10226 56- براى هر گناهى عقابى است.

57- براى دليرىكننده بر معصيت‏ها عقوبتهايى است از عذاب خداى سبحان.

58- اگر خداىسبحان از حرامهاى خود نهى نمى‏نمود، هر آينه واجب بود كه خردمند از آنها دورى گزيند.

59- به گناهانشادمان بودن، زشت‏تر از ارتكاب گناهانست (زيرا غالبا گناه در اثر غلبه شهوت انجاممى‏گيرد، ولى شادمانى به سبب بى‏باكى و استخفاف به دين تحقق مى‏يابد).

60- (تتمهكلامى است از خطبه 82 مشهور به غرّاء در باره دورى از گناهان) آيا خلاص يا پناهگاه(كه به آنجا بگريزند) يا پناهى (كه به او پناه برند) يا فرار و برگشت و يا محلبرگشتى (از مرگ با عذاب) هست 61- بر آنچه از پى در آيد گناه را اصرار مورز (مرحومعلامه خوانسارى چنين معنى فرموده: يعنى بر جزاى آن و انتقام از صاحب آن ايستادگىمكن بنا بر اين مقصود عفو و بخشش ديگران است).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 563

62- لا تهتكواأستاركم عند من يعلم أسراركم 10239.

63- لا تعرّضلمعاصي اللّه سبحانه، و اعمل بطاعته يكن لك ذخرا 10318.

64- لا تحقّرنّصغائر الآثام، فإنّها الموبقات، و من أحاطت به محقّراته أهلكته 10409. 62- پرده‏هاى (عصمت) خود را پاره نكنيد، در نزد كسى كه اسرار شما را مى‏داند. (يعنى بهارتكاب معاصى در برابر خدا دست نزنيد).

63- متعرضنافرمانيهاى خداى سبحان مشو، و به طاعت و فرمانبردارى او عمل كن تا براى توذخيره‏اى باشد.

64- هرگزكوچك‏هاى گناهان را كوچك مشمار، زيرا كه آنها هلاك كننده‏ها هستند، و هر كهكوچك‏هاى گناهان او او را احاطه نمايد او را به هلاكت خواهند رسانيد.

(پوشيده نماندكه از آيات و روايات هر دو قسم از گناهان صغيره و كبيره) استفاده خواهد شد، وبزرگان دين براى تشخيص آنها موازينى را بيان كرده‏اند چنانكه عده‏اى گويند:گناهانى كه در خصوص ارتكاب آن وعده آتش داده شده كبيره، و غير آن صغيره بوده، و ياآنكه گفته شده: آنچه به عنوان كبائر گفته شده كبيره، و غير آن صغيره مى‏باشد، وبعضى گويند: همه گناهان كبيره‏اند، منتهى بعض آنها نسبت به بعض ديگر بزرگتر خواهدبود، مانند فحش نسبت به زدن، و زدن نسبت به قتل نفس، و بر هر تقدير شكى در تفاوتميان گناهان نيست، چنانكه شبه‏اى هم در اين جهت نمى‏باشد، كه هر شخصى موظف استمحرمات را مطلقا ترك كند، و نبايد هيچ فردى از اقسام آن را كوچك و حقير شمرد، زيرادر معصيت و گناه بايد كسى را در نظر گرفت كه مخالفت او مى‏شود، و آن ذات حضرتاحديّت جلّت عظمته مى‏باشد، و نبايد احدى جرأت گناه را نيز داشته باشد، چون كهارتكاب آن بنده را از خالق جهان دور ساخته، و سبب طرد و سقوط خواهد گرديد، نعوذ

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 564

65- لا يرعويالباقون اجتراما 10595.

66- لا وزرأعظم من الإصرار 10659.

67- لا وزرأعظم من التّبجّج بالفجور 10762.

68- من أصرّعلى ذنبه اجترى على سخط ربّه 8764.

69- من تلذّذبمعاصي اللّه أورثه اللّه ذلّا 8823.

70- من كثرتمعصيته وجبت إهانته 9093.

71- ما زالتعنكم نعمة و لا غضارة عيش إلّا بذنوب اجترحتموها، و ما اللّه بظلّام للعبيد 9629.

72- ما من شي‏ءمن معصية اللّه سبحانه يأتي إلّا في شهوة 9667. باللّه من سخطه و غضبه).

65- تركنمى‏كنند باز ماندگان (كسانى كه از مرگ سالمند) گناهى را. (يعنى عده‏اى را مرگ تركنكند، و زنده‏ها گناه را ترك ننمايند).

66- گناهىعظيم‏تر از اصرار (بر گناه) نيست.

67- نيست گناهىعظيم‏تر از شاد شدن به گناه و بيرون رفتن از فرمان خدا.

68- هر كه برگناه خود اصرار ورزد (يعنى مكرّر آن را انجام دهد) بر خشم پروردگارش دليرى نمودهاست (يعنى از عقوبت الهى باكى ندارد).

69- هر كه بهمعاصى خدا لذّت ببرد خداوند خوارى را دچار او خواهد كرد.

70- هر كهمعصيت او بسيار باشد اهانت و خوار گردانيدن او واجب باشد.

71- از شمانعمتى و يا خوشى زندگانى زائل نگشته مگر به سبب گناهانى كه آنها را كسب كرده‏ايد،و خداوند ببندگانش ستم نخواهد نمود.

72- چيزى ازنافرمانى خداى سبحان نخواهد آمد مگر در ميل و رغبت نفس به آن (پس بايد نفس راتهذيب نمود و با آن مجاهده كرد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 565

73- مداومةالمعاصي تقطع الرّزق 9771.

74- مجاهرةاللّه سبحانه بالمعاصي تعجّل النّقم 9811.

75- نعوذباللّه من سيّئات العقل (العمل) و قبح الزّلل و به نستعين 9975.

76- هيهات ماتناكرتم إلّا لما قبلكم من الخطايا و الذّنوب 10037.

77- كلّ عاصمتأثّم 6844.

78- من عصىاللّه ذلّ قدره 7821.

79- ويح العاصيما أجهله و عن حظّه ما أعدله 10094.

80- ويل لمنبلي بعصيان و حرمان و خذلان 10101. 73- مداومت گناهان روزى را قطع خواهد كرد.

74- آشكارانمودن گناهان (و پنهان نكردن آن) در مقابل خداى سبحان انتقامها را تعجيل خواهدنمود (يعنى خداوند در عقوبت شتاب نمايد چون گنهكار بى‏باك است).

75- به خداپناه مى‏بريم (از بديهاى عمل و يا) از بديهاى عقل و زشتى لغزش (گناه) و از او يارىمى‏طلبيم.

76- چقدر دوراست ناخوش نمى‏داريد (خلافت مرا و يا مرگ و سفر آخرت را) جز براى آنچه پيش شماستاز خطايا و گناهان.

77- هر فرماننبرنده‏اى گنهكار و يا پشيمان است.

78- هر كهنافرمانى خدا كند قدر و مرتبه‏اش خوار گردد.

79- واى برگنهكار چه چيز او را نادان كرده و چه چيز او را از بهره‏اش عدول داده است 80- واىبر كسى كه بنا فرمانى و محروميت و خوارى گرفتار شده باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 566

81- التّهجّمعلى المعاصي يوجب عقاب النّار 2123.

82- اذكروا عندالمعاصي ذهاب اللّذّات، و بقاء التّبعات 2504.

83- اتّقوامعاصي الخلوات فإنّ الشّاهد هو الحاكم 2524.

84- الحذرالحذر أيّها المستمع، و الجدّ الجدّ أيّها العاقل، و لا ينبّئك مثل خبير 2610.

85- عجبت لمنيحتمي الطّعام لأذيّته كيف لا يحتمي الذّنب لأليم عقوبته 6254.

86- المعصيةهمّة الأرجاس 617. 81- بر گناهان داخل شدن موجب مى‏گرداند عقاب آتش را.

82- در وقتانجام گناهان به ياد آوريد رفتن لذّت‏ها و باقى ماندن وزر و بالهاى آنها را. (كهاگر چنين كرديد معصيت ترك خواهد شد).

83- از گناهانپنهانى بپرهيزيد، زيرا كه گواه خود حاكم است. (يعنى در معاصى ظاهر، شاهد خلق ومخلوق است، امكان دارد گنهكار اهميت بيشترى دهد و آن را ترك نمايد، اما در گناهانپنهانى اهميتى ندهد از باب اين كه كسى مطلع نيست، حضرت على- عليه السلام- هشدارمى‏دهد كه از آنها بپرهيزيد كه گواه خود پروردگار مى‏باشد).

84- طلب كندورى را طلب كن دورى را، (يا دورى مطلوب است دورى مطلوب است) آى شنونده، طلب كنكوشش را طلب كن كوشش را، (يا كوشش مطلوب است) اى خردمند و تو را خبر ندهد ماننددانايى. (احتمال مى‏رود مراد از جمله اخير خود حضرت باشد چنانكه محتمل است خداباشد).

85- تعجبمى‏كنم از كسى كه از طعام براى اذيّتش پرهيز مى‏كند چگونه از گناه براى جزاء وعقوبت دردناك باز نمى‏ايستد 86- گناه و نافرمانى همت ناپاكان است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 567

87- بئسالقلادة قلادة الآثام 4391.

88- في كلّسيّئة عقوبة 6464.

89- المذنب علىبصيرة غير مستحقّ للعفو 1516.

90- الإنكارإصرار 180.

91- المذنب عنغير علم بري‏ء من الذّنب 1723.

92- سلاحالمذنب الاستغفار 5562.

93- عاص يقرّبذنبه خير من مطيع يفتخر بعمله 6334.

94- لا تؤيسنّمذنبا فكم عاكف على ذنبه ختم له بالمغفرة، و كم مقبل على عمل هو مفسد له ختم له فيآخر عمره بالنّار 10389. 87- بد طوق و گردن بنديست طوق و گردن بند گناهان.

88- در هر بدىعقوبت و كيفرى است.

89- گنهكارى كهگناهش از روى دانايى باشد مستحق بخشش نيست. (يعنى اگر خداوند او را ببخشد از راهتفضل است).

90- انكار(گناه و يا مجرد اعتراف ننمودن به آن) اصرار (و ايستادگى بر گناه) است.

91- گنهكار ازروى نادانى از گناه برى است.

92- اسلحهگنهكار طلب آمرزش از خدا است.

93- گنهكارى كهبه گناهش اقرار كند بهتر از فرمانبردارى است كه به عمل خود افتخار و مباهاتمى‏نمايد.

94- هرگزگنهكارى را مأيوس مگردان پس بسا رو آورنده بر گناه خود كه براى او به آمرزش ختمگرديده، و بسا رو آورنده بر عملى كه او فاسد كننده آنست كه در آخر عمرش براى او بهآتش ختم گردد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 568

الإذاعة

1- الإذاعةخيانة 114.

2- الإذاعةشيمة الأغيار 1082. فاش كردن 1- فاش كردن خيانت است.

2- فاش كردنخوى و خصلت اغيار است.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 569

باب الراء

الرّؤف

1- نعم المرءالرّؤف (المعروف) 9890.

الرأي و الآراء و المستبدبالرأي

1- اقصر رأيكعلى ما يلزمك تسلم، ودع الخوض فيما لا يعنيك تكرم 2335.

2- امخضواالرّأي مخض السّقاء، ينتج سديد الآراء 2569. مهربان 1- خوب مردى است (مرد)مهربان.

انديشه، خود محورى 1- رأى خود را بر آنچه ضرور باشد بر گمارتا سالم مانى، و خوض را در چيزى كه لازم نيست واگذار تا گرامى گردى، (ممكن استمراد عام بوده، چنانكه امكان دارد مقصود دنيا و آخرت باشد كه بر انسان لازم است درامور اخرويه رأى خود را بكار اندازد زيرا كه آن مهم است).

2- انديشه رابجنبانيد و رأى را به حركت در آوريد، مانند جنبانيدن و حركت دادن مشك و خيك (پر ازماست كه در اثر حركت كره از آن مى‏گيرند)، تا رأى درست و صحيح از آن ظاهر شود.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 570

3- أقرب الآراءمن النّهى أبعدها من الهوى 3022.

4- أملك النّاسلسداد الرّأي كلّ مجرّب 3048.

5- أفضل النّاسرأيا من لا يستغني عن رأي مشير 3152.

6- أفضل الرّأيما لم يفت الفرص، و لم يورث الغصص 3216.

7- إنّ رأيك لايتّسع لكلّ شي‏ء، ففرّغه للمهمّ 3638.

8- الرّأيبتحصين الأسرار 1081.

9- بإصابة(بأصالة) الرّأي يقوى الحزم 4290.

10- خير الآراءأبعدها عن الهوى، و أقربها من السّداد 5011. 3- نزديكترين رأى و انديشه‏ها به عقلدورترين آنهاست از خواهش.

4- مالك‏ترينمردم براى درستى رأى و انديشه هر تجربه كننده‏ايست.

5- افزونترينمردم در رأى، كسى است كه از رأى مشير بى‏نياز نباشد، و پيوسته در امور مشورت كند.

6- افزونترينرأى و انديشه آنست كه فرصت‏ها را از دست نداده، و از عقب نياورد غصّه‏ها را.

7- براستى كهرأى و انديشه تو گنجايش هر چيزى را ندارد، پس آن را براى آنچه مهمّ و لازم استفارغ ساز.

8- رأى و تدبيربه محكم نگاهداشتن اسرار است، (بويژه در موضوع جنگ و اسرار نظامى كه پيشرفت درمخفى بودن آن است).

9- به تدبيردرست (كه بوسيله فكر و تأمل به دست آيد) و يا به محكم بودن رأى (و يا به اصالت رأىكه انسان تابع ديگرى نباشد و استقلال فكرى داشته باشد) دور انديشى قوى گردد.

10- بهترينرأيها دورترين آنهاست از هوا و هوس، و نزديكترين آنهاست به راه درست.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 571

11- خوافيالآراء تكشفها المشاورة 5100.

12- رأي الشّيخأحبّ إليّ من جلد الغلام 5417.

13- رأي الرّجلميزان عقله 5422.

14- رأي العاقلينجي 5424.

15- رأي الجاهليردي 5425.

16- رأي الرّجلعلى قدر تجربته 5426.

17- زلّةالرّأي تأتي على الملك و تؤذن بالهلك 5476.

18- شرّ الآراءما خالف الشّريعة 5674. 11- پوشيده‏ها و پنهانى‏هاى رأيها را مشورت كردن ظاهرخواهد ساخت (كه آيا عمل صلاح است يا نه، آيا طرف مقابل خوش نفس است يا بد باطن،دوست است يا دشمن).

12- رأى وانديشه پير در نزد من از جلادت و قوت جوان محبوب‏تر است، (زيرا گاهى مثلا در معركهجنگ تجربه كار يك نقشه مى‏كشد كه با هزاران نيروى جوان قابل مقايسه نيست).

13- رأى مردميزان و ترازوى عقل اوست (يعنى بدينوسيله آدمى پى به عقل او مى‏برد).

14- انديشه ورأى خردمند، رستگار مى‏گرداند.

15- رأى نادانو بى‏عقل، به هلاكت مى‏اندازد.

16- رأى مرد،به اندازه تجربه اوست.

17- لغزش رأى وانديشه، پادشاهى را هلاك كرده، و اعلام هلاكت مى‏نمايد (بنا بر اين بايد اهتمام واحتياط زياد نمود).

18- بدترينانديشه‏ها آنست كه مخالف شريعت باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 572

19- صلاحالرّأي بنصح المستشير 5795.

20- صوابالرّأي يؤمن الزّلل 5817.

21- صوابالرّأي بالدّول و يذهب بذهابها 5819.

22- صوابالرّأي بإجالة الأفكار 5823.

23- ضلّةالرّأي تفسد المقاصد 5902.

24- على قدرالرّأي تكون العزيمة 6173.

25- قد يزلّالرّأي الفذّ 6646.

26- قد خاطر مناستغنى برأيه 6662.

27- من جهلوجوه الآراء أعيته الحيل 7865. 19- صلاح رأى و درستى آن به خالص بودن مشورت كنندهاست.

20- درستى رأى(آدمى را) از لغزش ايمن مى‏دارد.

21- درستىانديشه به دولت‏هاست، و به رفتن آن مى‏رود و خطا ظاهر مى‏شود (شايد حضرت نوعانديشه‏ها را فرموده باشد كه وقتى دولت برقرار است رأى هم بصواب نزديكتر خواهدبود.

22- درستى رأىبه جولان در آوردن فكرهاست (شايد مراد مشورت باشد و يا خود انسان زياد در كارىانديشه كند).

23- گمراهى رأىو باطل انديشيدن يا فساد مذهب و اعتقاد مقصدها را فاسد مى‏سازد.

24- به اندازهرأى و انديشه (از قوت و ضعف) عزيمت و تصميم خواهد بود.

25- گاهى رأىتنها مى‏لغزد (يعنى بايد در امور مشورت كرد).

26- در حقيقت(خود را) مشرف بر هلاكت ساخته كسى كه به رأى خود بى نياز شده است (يعنى در كارهامشورت نكند و استقلال نشان دهد).

27- هر كهاقسام انديشه‏ها و طرق رأى‏ها را جاهل باشد چاره‏ها او را عاجز

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 573

28- من أضاعالرّأي ارتبك 7909.

29- من أعملالرّأي غنم 7911.

30- من ضعفتآراؤه قويت أعداؤه 8048.

31- من أعجبتهآراؤه غلبته أعداؤه 8165.

32- من اعجببرأيه ملكه (أهلكه) العجز 8218.

33- لا تستبدّبرأيك، فمن استبدّ برأيه هلك 10311.

34- لاتستعملوا الرّأي فيما لا يدركه البصر، و لا تتغلغل فيه الفكر 10347. گرداند(نتواند راه صحيح را به دست آورد، متحير ماند).

28- هر كه رأى(خود) را ضايع كند در گل فرو رود.

29- هر كه رأى(خويش) را بكار اندازد نفع مهم برد.

30- هر كه آراءاو ضعيف باشد دشمنانش قوى باشد.

31- هر كه آراءاو او را خودبين كند (و او را به عجب وادارد) دشمنانش بر او غلبه خواهند كرد (چونمشورت نخواهد كرد و اشتباه زياد خواهد نمود).

32- هر كه بهرأى و انديشه خود عجب آورده شود (خودبين و خود محور باشد) عجز و ناتوانى مالك اوشود (يعنى در كارها ناتوان گردد، و يا او را هلاك گرداند).

33- به رأى وانديشه خود منفرد و مستبد مباش، پس هر كه به رأى خود منفرد باشد هلاك خواهد شد.

34- (تتمهكلامى است از خطبه 86 كه حضرت على- عليه السلام- در آن صفات خدا و پيروى از ائمهو غير آن را بيان داشته است) رأى و انديشه را در آنچه چشم آن را در نمى‏يابد، وفكرتها در آن داخل نمى‏شود بكار نبريد (بلكه در اصول و معارف الهيه به اهل آن(ائمه) مراجعه كنيد).

ــــــــــــــــــــــــــــ ص 574

35- لا رأي لمنلا يطاع 10722.

36- من قنعبرأيه فقد هلك 7769.

37- من استبدّبرأيه خفّت و طأته على أعدائه 8675.

38- من استقبلوجوه الآراء عرف مواقع الخطاء 8819.

39- من استبدّبرأيه خاطر و غرّر 9177.

40- المستبدّمتهوّر في الخطاء و الغلط 1208.

41- قد أخطاءالمستبدّ 6628. 35- (اين جمله در آخر خطبه 27 نهج البلاغه كه در باره جهاد وسرزنش مردم است آمده كه هر وقت شما را بقتال دعوت كردم بهانه آورديد، گرما و سرمارا پيش كشيديد، تا آخر كه فرموده: هنوز من به سنّ بيست سالگى نرسيده كه آماده جنگگرديدم و اكنون زياده از شصت سال از عمرم مى‏گذرد، و ليكن آگاه باشيد كه) رأى وتدبير ندارد كسى كه اطاعت نمى‏شود.

36- هر كه بهرأى و انديشه خود قانع باشد (و با ديگران مشورت نكند) پس در حقيقت هلاك گشته است.