کتابخانه الکترونيکي انهار

59ـ طلا كردن آن جناب كلوخ را: و قضيّه آن چنان است كه مردى منافق از مؤ منىمـالى طـلب داشـت و از او طلبكارى مى كرد، اميرالمؤ منين عليه السّلام براى او دعائى كردآنگاه او را امر كرد تا سنگى و كلوخى از زمين برگيرد و به حضرت دهد، چون آن حضرتآن حـَجـَر و مـدر را گـرفـت در دست او طلاى احمر شد و به آن مرد عطا كرد، پس آن مرد دينخـويـش را از آن ادا كـرد و زياده از صد هزار درهم براى او به جاى ماند. (شيخ عباس قمىرحمه اللّه ). (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/362
60ـ ر.ك : (مناقب آل ابى طالب ) 2/353 ـ 372 .
61ـ ر.ك : ماءخذ پيشين 2/372 ـ 375 .
62ـ مـسـجـد ردّ شـمـس چـون در جـنـب حـلّه واقـع شـده واهـل حـلّه نـيـز هـمـيـشـه چـون غـالبـا از امـامـيـّه و مـخـلصـيـناهل بيت بوده اند، آن مسجد را هميشه معمور و آباد داشته اند بخلاف مسجد جمجمه كه در كنارافتاده و از عبور و مرور شيعه دور است لهذا متروك و مهجور شده اندك اندك اسمش هم از ميانرفـت بـا آنـكـه جـمـعى از بزرگان علماء مانند ابن شهر آشوب و قطب راوندى و ابن حمزهطـوسـى و غـيـر هـم ، ايـن مـسـجـد شـريـف را در بـاب مـعـجـزات وفضائل اميرالمؤ منين عليه السّلام ذكر كرده اند و شيخ ما علاّمه نورى طاب ثراه در اواخرعـمر خويش وقتى به جهت استكشاف امر اين مسجد شريف به جانب حلّه سفر كرد و به زحمتشديدى در قريه جمجمه كه نزديك حلّه واقع است و در آنجا قبر امامزاده معروف به عمرانفـرزنـد امـيرالمؤ منين عليه السّلام واقع است موضع مسجد جمجمه را در باغ آخر قريه ازطـرف شـرق پـيـدا نـمـود، و پـيـرمـردان قـريـه از پـيـرمـردان سـابـقنـقـل كـرده انـد كـه قـبـّه آن مـسـجـد را درك كـرده بـودنـد و از مـسـلّمـاتاهل آنجا بوده كه اگر كسى از آجر اساس آن قبّه كه فعلاً معلوم است برداشته و جزء خانهيـا چـاه آب خـود نـمـوده هر دو خراب شده لهذا كسى را جرئت برداشتن آجر آن نيست و اساسبـنـاء مـسـجـد آن مـعـلوم گـشـت بـعـد از آنـكـه خـاكـهـاى آنـجـا را برداشته اند لكن تا بهحـال كـسـى در صـدد تـعـمـيـر آن بـرنـيـامـده امـيـد مـى رود كـه بـعـضـى ازاهل ثروت كه پيوسته در ترويج دين و تشييد مبانى شرع همراهى دارند عِرق غيرت دينىو عـصـبـيـت مذهبى او را محرّك شود تنها يا به اعانت و شراكت راغبين در خير اقدام نموده اينخـانه خراب خداوند را آباد و مُصَلاى اميرالمؤ منين عليه السّلام را معمور و كلمات محو شدهآن كـلّه پـوسـيـده را زنـده و مـعـجزه اميرالمؤ منين عليه السّلام را پاينده و جماعت شيعيان رامـفـتـخـر و سـرافـراز نـمـايند و از زراعت بانضارت اِنَّما يَعْمُرُ مَس اجِدَ اللّهِ توشه براىآخرت خويش بردارند. و سالهاى سال اسم خود را باقى و خود را زنده بدارند:

نمرد آنكه ماند پس از وى به جاى

پل و بركه و خان و مهمان سراى

63ـ (تـحـيـّة الزّائر) مـحـدّث نـورى ص 209، چـاپسـال 1327 ه‍ ق ، تـهـران ، (هـديـة الزّائريـن ) مـحـدّث قـمـى ص 50، چـاپسال 1343ه‍ ق ، تبريز.
64ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/372 ـ 373 .
65ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/373 .
66ـ حـديث تعذيب حارث چنان است : كه ثَعْلَبى روايت كرده است كه از سفيانبن عيينه پرسيدند از تفسير قوله تعالى سَاَلَ س آئِلٌ كه در حق كدام كس وارد شده ؟ گفتكـه سـؤ ال كـردى مـرا از چـيـزى كـه پـيـش از تـو كـسـى سـؤال نـكـرده ، پـدرم مرا خبر داد كه جناب جعفر صادق عليه السّلام از پدرش روايت كرده كهچون حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله به غدير خم وارد شدند ندا كرد مردم را و چونمـردم جـمـع شـدند دست على بن ابى طالب عليه السّلام را گرفت و گفت : مَنْ كُنْتُ مَوْلا هفـَعَلِىٌ مَوْلاهُ اين امر شايع شد و خبر به شهرها رسيد، حارث بن نعمان فِهْرى سوار برنـاقـه شـد آمـد بـه سـوى حـضرت رسول صلى اللّه عليه و آله در ابطح به آن حضرترسـيد، پس از شتر خويش فرود آمد و او را عقال بست و به خدمت آن حضرت رسيد در وقتىكـه آن جـنـاب در مـيـان صـحـابه جاى داشت پس گفت : يا محمد صلى اللّه عليه و آله ! امركـردى مـا را از جـانـب خـدا كـه شـهـادت بـه وحـدانـيـّت خـدا و رسـالت تـو دهـيـم پـسقـبـول كـرديـم آن را از تـو، و امـر كـردى مـا را كـه پـنـج نـمـاز بـگـزاريـمقـبـول كـرديـم و امـر كـردى كـه زكـات بـدهـيـم قـبـول كـرديـم و امـر كردى كه حج بكنيمقـبـول كـرديـم ، پـس بـه ايـنها اكتفا نكردى و راضى نشدى تا آنكه گرفتى دو بازوىپسر عَمَّت را و بلند كردى او را و بر ما زيادتى دادى او را و گفتى هر كه من مولاى اويمپـس عـلى مـولاى او اسـت پس آيا اين امر از جانب تو است يا از جانب خداوند عزوجلّ؟ حضرتفـرمـود كـه سـوگند ياد مى كنم به حقّ آن خدائى كه بجز او خداى به حقّى نيست كه اينيـعـنـى تـفـضـيـل على عليه السّلام بر شما از جانب حق تعالى است . پس حارث به سوىراحـله خـويـش روانـه شد در حالتى كه مى گفت : بار الها! اگر آنچه محمّد مى گويد حقاسـت پـس بـبـاران مـا را سـنـگ از آسـمـان يا بياور ما را عذاب دردناك ؛ هنوز به راحله خودنـرسـيـده بـود كـه حـق تـعـالى او را هـدف سنگى نمود آن سنگ بر فَرقْش فرود آمد و ازدُبـُرش بـيـرون شـد و او را بـكـشـت . پـس حـق تـعـالىنازل فرمود: سَاَلَ س آئِلٌ بِعَذابٍ و اقِعٍ لِلْك افِرينَ لَيْسَ لَهُ د افِعٌ.
و جماعتى بسيار از اساطين ائمّه سُنيّه در كتب خود اين حديث را ايراد كرده اند و جيكانى نيزاين حديث را از حذيفة اليمان ايراد كرده است و (اَبْطَح ) در اين روايت ابطح مكّه مراد نيست؛ چـه آنـكـه ابـطـح مـنـحـصـر در ابـطـح مـكّه نيست بلكه به معنى وادى پهنى است كه جاىسـيـل و مـحـلّ سـنـگـريزه هاى باريك باشد، و به همين ملاحظه ابطح مكّه را بطحا و ابطحگـويـنـد نه آنكه از اَعلام شخصيّه باشد، و ائمّه علم لغت به اين معنى تصريح نموده اندبـعـلاوه اطـلاقـات عـلماء و اشعار عرب عربآء استعمال ابطح را در اين معنى و در وجه هفتمشـعـر ابـن الصـّيـفـى كـه شـاهـد بر اين مدّعى است مذكور شد؛ پس اعتراض ابن تيميّه راوقـعـى نـبـاشـد و هـمچنين ساير خرافات او در قدح اين روايت به اينكه سوره س ائِلٌ مكيّةاسـت و جـوابـش آنـكـه در ايـنـجـا حـمـل بـر تـعـدّد نـزول اسـت چـنـانـكـه ايـناحـتـمـال را عـلماء اهل سنّت در بسيارى از مواضع ذكر مى كنند، سيوطى در (كتاب اتقان )گفته :
(النـّوع الح ادى عـشـر م ا تـكـرّر نـزولهُ صـَرَحَ جـَم اعـةُ مـن المتقدّمين والْمُتاخِرين بانّ مِنَالقرآن م ا تَكَرّر نُزُولهُ)
سـپـس سـيـوطـى از ابـن الحـصـان مـواضع بسيار نقل كرده كه سوره و آيات قرآنى در آنتـكـرار يـافـتـه و امـّا اسـتدلال ابن تيميّه بر نفى تعذيب حارث به آيه مباركه ( م ا كانَاللّهُ لِيـُعـَذِّبَهُمْ وَاَنْتَ فيهِم ) سوره انفال ، آيه 33 جوابش آنكه نفى تعذيب على الاطلاقمراد نيست و حق تعالى از پس اين آيه فرمود. (وَم آلَهُم اَلاّ يُعَذِّبَهُمُ اللّهُ...) فخر رازى درتفسير گفته : (وَكانَ الْمَعْنى انّه يُعَذَبُهُم اِذا خَرَجَ الرَّسُولُ مِنْ بَيْنِهِمْ ثُمَ اخْتَلَفوا فىه ذا الْعَذ اب فَق الَ بَعْضُهُمْ لَحِقَهُمْ ه ذا الْعَذابُ الْمُتَوعّد بِه يَوْمَ بَدْر وَقيلَ بَلْ يَوْمَ فَتحمكّة الخ . (تفسير فخر رازى ) 15/159
و تـمـثـيـل تـعـذيـب حـارث بـه تـعـذيـب اصـحـاب فـيـل مـحـض تـخـديـع وتـسويل است چه يك كس را بر جماعتى قياس نتوان كرد و همچنين امرى را كه دواعى يا خفاءو كـتـمـان اسـت در آن بـه امـرى كـه تـوفـّر دواعـى اسـت بـرنـقـل آن و ايـن جـواب مـجـمـلى اسـت از خـرافـات (مـنـهـاج السـّنـيـة ) وتفصيل در (فيض قدير) است . (شيخ عباس قمى رحمه اللّه )
(1و 2)- (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/391 .
68ـ سوره صف (61)، آيه 8.
69ـ قـالَ السـيـّدُ مـحـمـّد اشـرف مـؤ لّف(فـضـائل السـّادات ) و فـى كـتـاب (سـيادة الاشراف لبعض الاعلام من الاشراف ) و ممّايـرغـم انـف الحـسود ما اشتهر انّه لمّا قتل الحسين عليه السّلام كان فى بنى اميّه اثنى عشرالف ولد مـهـورهـم مـن الذَّهـَب والفـِضَّة و لم يـكن للحسين عليه السّلام الاّ ابنه على عليهالسـّلام و الان قَلَّ ان يوجد بلدٌ او قريةٌ ولا يوجد فيها جَمّ غفير و جمع كثير من الحُسينيّن ولم يـبـق مـن بـنـى امـيّة من ينستفخ النّار بل فنواعن بكرة اَبيهم و بذاك ردّ اللّه تعالى علىعمرو بن العاص بقوله جلّ شاءنه (اِنَّ ش انِئَكَ هُوَ الاَبْتَر) حيث عابه صلى اللّه عليه وآله عمرو بن العاص باءنّه ابتر منقطع النّسل انتهى .
سـبـط ابـن جـوزى در (تـذكـره ) نـقل نموده كه واقدى گفته : منصُور عبّاسى بيست تن ازفرزندان امام حسين عليه السّلام را در سردابى حبس كرد در زير زمين كه پيوسته تاريكبـود و شـب روز معلوم نبود و در آن سرداب چاهى و مبالى نبود كه بتوان قضاء حاجت نمودلاجـرم سـادات حـَسـَنـى در همان محبس بول و غايط مى نمودند پس رايحه آنها منتشر شد وبـر ايـشـان سـخت مى گذشت و پيوسته قدمهاى ايشان وَرَم مى كرد و بر ايشان به نهايتسـخـتـى امـر مـى گـذشـت و اگـر كـسى از ايشان مى مرد مدفون نمى گشت و آنها كه زندهبـودنـد او را مـى نـگـريـسـتـنـد و مـى گـريستند تا تمام هلاك شدند و به روايت طبرى ازتشنگى مردند؛ اءلا لَعْنَةُ اللّهِ عَلَى الْقَوْمِ الظّالِمينَ. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه ).
70ـ ر.ك : (بحارالانوار) 42/20 .
71ـ اين شماره ها ترتيب خلفاى بنى عباس است (مصحّح ).
72ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/310 ـ 311.
73ـ (نهج البلاغه ) ترجمه شهيدى ص 42، خطبه 47.
74ـ ر.ك ؛ (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/306 ـ 308.
75ـ ماءخذ پيشين
76ـ (نهج البلاغه ) ترجمه شهيدى ص 16، خطبه 13.
77ـ (بحارالانوار) 33/157 .
78ـ (الجمل ) شيخ مفيد ص 390.
79ـ (الجمل ) شيخ مفيد ص 384.
80ـ (شـواهـد النـبـوّة ) جـامـى ص 167 ـ 168، (حـليـة الاوليـاء) ابونُعيم5/26، (اُسـد الغـابه ) 2/307، (مناقب ابن مغازلى ) ص 20 ـ 26، (اءنساب الاشراف) 2/357، (تـاريـخ ابـن كـثـيـر) 7/384، ذيـل حـوادثسـال چـهـل ه‍ ق . هـمچنين مراجعه شود به (فيض القدير) كه در چهارصد و شصت صفحهتوسط دفتر تبليغات اسلامى قم چاپ شده است .
81ـ سوره تحريم (66)، آيه 4.
82ـ ر.ك : (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/94 ـ 108.
83ـ ر.ك : (مناقب ) ابن شهر آشوب 2/192 ـ 216 .
84ـ قـائل ايـن اشـعـار (ابـن شـهـر آشوب ) است . (مناقب ) ابن شهر آشوب2/175، تـحـقـيـق : دكـتـر بـقاعى .
85ـ اشاره است به حديث نبوى صلى اللّهعليه و آله و سلّم : علىُّ خَيْرُ الْبَشَر مَنْ اَبى فَقَدْ كَفَرَ. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه )
86ـ اشـاره اسـت بـه غـزوه بـدر و ايـن جـنگى بود كه دين اسلام به آن قوّتگرفت و لشكر اسلام سيصد و سيزده تن بودند موافق عدد جيش . (محدّث قمى رحمه اللّه )
87ـ رد قولبـعـضـى حـكـمـاء اسـت كـه گـويـنـد خـرق آسـمـان يـعـنـى پـاره شـدنمُحال است .
88ـ اشـاره است به آنكه اميرالمؤ منين عليه السّلام پا بر دوش پيغمبر صلىاللّه عـليـه و آله و سـلّم گـذاشـت و بـر بـام كعبه رفته بتها را بر زمين افكند و شكست .(محدث قمى رحمه اللّه ).
89ـ اشـاره اسـت بـه آنـكه اميرعليه السّلام در ركوع نماز انگشتر خود را بهسائل داد حق تعالى در شاءنش فرستاد (اِنَّم ا وَليُّكُمُ اللّهُ وَرَسولُهُ...) (محدث قمى رحمهاللّه ).
90ـ اشـاره اسـت بـه آنـكـه چـون آيـه (وَانـْذِرْ عـَشـيـرَتـَكَ الاَقـْرَبـيـنَ)نـازل شـد حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم خـويـشـان خـود را كـهچـهـل نفر بودند از آل عبدالمطّلب جمع فرمود و ايشان را به اندك طعامى و شيرى سير وسيراب فرمود و فرمود به ايشان كه كيست با من برادرى كند و اعانت من نمايد تا بعد ازمـن خـليفه و وصى من باشد سه دفعه اين را فرمود و جز على عليه السّلام هيچ كس جوابنداد و قبول نكرد. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه ).
91ـ اشـاره اسـت بـه حـديث اَنْتَ مِنّى بِمَنْزلَةِ ه ارُونَ مِنْ مُوسى اِلا اَنَّهُ لا نَبِىَّبَعْدي (قمى رحمه اللّه ).
92ـ اشاره به آيه (اَنْفُسَن ا) است در مباهله (محدث قمى رحمه اللّه ).
93ـ اشـاره اسـت بـه آيـه (اَنـْتَ مـُنـْذِرٌ وَلِكـُلِّ قـَوْمٍ ه ادٍ) كـه عـلمـاءنقل كرده اند كه مراد از هادى ، على عليه السّلام است . (قمى رحمه اللّه )
94ـ اشـاره اسـت بـه حـديـث ثـقـليـن كـه شـيـعـه و سـنـىنـقـل كـرده انـد كه حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود كه اى مردمان من مىگـذارم در ميان شما دو چيز نفيس و سنگين را كه قرآن و عترت آن حضرت است كه از هم جدانشوند اگر چنانچه پيروى ثقلين كنيد هرگز گمراه نخواهيد شد. (قمى رحمه اللّه )
95ـ اشـاره اسـت بـه حـديـث شـريـف : مَثَلُ اَهْلَ بَيْتي كَسَفينَةِ نُوح مَنْ رَكبَه انَجى وَمَنْ تَخَلَفَه ا غَرَقَ. (قمى رحمه اللّه )
96ـ آيـه تـطـهـيـر (اِنَّم ا يـُريـدُ اللّهُ لِيـُذْهـِبَ عـَنـْكـُم الرِجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ ويـُطـَهِّرَكـُمْ تـَطـْهـيـرا) اسـت كـه در شـاءن امـيـرالمـؤ مـنـيـن و فـاطمه و حسنين عليهماالسّلامنازل شده (قمى رحمه اللّه ).
97ـ اشـاره اسـت بـه فـرمـايـش رسـول خـدا صـلى اللّه عـليـه و آله و سلّم كهفـرمـودفـردا عـَلَم را مـى دهـم بـه كـسـى كـه دوسـت دارد خـدا ورسـول را و دوسـت دارنـد خـدا و رسول او را اوست كرّار غير فرّار چون روز شد على عليهالسـّلام را طـلبـيد، گفتند: درد چشم دارد و امر فرمود او را آوردند آب دهان به چشمش افكندفى الفور خوب گشت آنگاه عَلَم را به آن حضرت داد. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه ).
98ـ اشاره است به حديث شريف (الْحَقّ مَعَ عَلىّ وَعَلِىّ مَعَ الْحَقِّ) (قمى رحمهاللّه ).
99ـ اشاره است به حديث نبوى صلى اللّه عليه و آله و سلّم : اگر درختان قلمشـود و دريـا مـداد گـردد و جـنـّيـان حـسـاب كـنـنـده و اِنـس نـويـسـنـده بـاشـنـدفـضـائل عـلى بـن ابـى طـالب عـليه السّلام را احصا نمى توانند كنند. (شيخ عباس قمىرحمه اللّه )
100ـ ر.ك : (مناقب ) ابن شهر آشوب 3/354 ـ 356 .
101ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 3/355 ـ 356.
102ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 3/356 .
103ـ (مروج الذهب ) مسعودى 2/418 .
104ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 3/356؛ با مختصر تفاوت .
105ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 3/356 .
106ـ و موافق روايت شيخ مفيد و مسعودى : ابن ملجم و شبيب و مجاشع بن وردان ،شمشيرهاى خود را حمايل كردند و مقابل باب سُدّه در كمين اميرالمؤ منين عليه السّلام نشستندهـمـيـن كـه آن حـضـرت داخـل مـسـجـد شـد و صـداى نـازنـيـنـش بـلنـد شـد ي ا اَيُّهـَا النـّاسـُالصَّل وةُ،كـه شـمـشيرها را بلند كردند و بر آن جناب حمله كردند و گفتند: الْحُكُم للّهِ لالَكَ،پس شمشير شَبيب ملعون به در گرفت و به آن حضرت نخورد ولكن شمشير ابن ملجمبـر فـرق مـبـارك آن جناب رسيد و بشكافت و وَرْدان فرار كرد، اميرالمؤ منين عليه السّلامفـرمـود: لا يـَفـُوتَنَّكُمْ الرَّجُل ، پس مردم بر ابن ملجم حمله كردند و بر او سنگ ريزه مىزدنـد و فرياد مى كشيدند كه او را بگيريد. پس مردى از هَمْدان ساق پاى او را مضروب ومـغيرة بن نوفل حارث بن عبدالمطّلب ضربتى بر صورت او زد كه به روى افتاد، پساو را گرفتند و به نزد امام حسن عليه السّلام بردند و شبيب خود را در ميان مردم افكند كهكـسـى او را نـشـنـاسـد و نـجـات يـافـت و فـرار كـرد تـا بـهمـنـزل خـويـش رسـيـد؛ عـبـداللّه بـن بـَجـْرَه كـه يـكـى از فـرزنـدان پـدرش بـود بـر اوداخل شد ديد كه شبيب وحشتناك است سينه باز مى كند، مگر چه واقع شده ؟ حكايت را براىاو نقل كرد، عبداللّه به منزل خويش رفت و شمشير خود را آورد و بر شبيب ضربتى زد و اورا بكشت . معلوم باشد كه آنچه از روايات مستفاد مى شود آن است كه آن نمازى كه حضرتاميرعليه السّلام در آن ضربت زده شده نافله فجر بود. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه )
ر.ك : (ارشاد شيخ مفيد) 1/20؛ (مروج المذهب ) 2/412
107ـ سوره طه (20)، آيه 55 .
108ـ (جـلاء العـيـون ) عـلامـه مـجـلسـى ص 336 ـ 346، (بـحـارالانـوار)42/276 ـ 288 .
109ـ و از (فـضـايـل ) شـاذان بـنجـبـرئيل قمى نقل است كه اصبغ بن نباته گفت كه چون حضرت اميرالمؤ منين عليه السّلامرا ضـربـت زدنـد بـه هـمـان ضـربتى كه از دنيا رحلت فرمود، مردمان جمع شدند بر دَرِدارالا مـاره و قصد داشتند كشتن ابن ملجم را، پس امام حسن عليه السّلام بيرون آمد و فرمود:مـعاشر الناس ! پدرم وصيّت فرمود به من كه امر ابن ملجم را تاءخير بيندازم تا وفاتاو، پـس هـرگاه فوت فرمود او را بكشم و الا پدرم خودش مى داند با او، شما برويد خدارحـمـت كـنـد شـمـا را؛ پـس مـردم رفتند و من نرفتم . پس ديگر باره حضرت امام حسن عليهالسـّلام بـيـرون آمـد و فـرمـود: اى اصـبـغ ! آيـا نـشـنـيـدىقـول مـرا از قـول امـيـرالمـؤ مـنـيـن عـليـه السـّلام ؟ گـفـتـم : بـلى وليـكـن چـون ديـدمحـال او را دوسـت داشـتـم نـظـرى بـر آن حـضـرت كـنـم پـس از او حـديثى بشنوم پس اجازهدخـول بـراى مـن بـگـيـر رَحـِمـَكَ اللّهُ. پـس حـضـرتداخـل خـانـه شـد و طـولى نـكـشـيـد كـه بـيـرون آمـد و فـرمـود كـهداخـل شـو؛ پـس داخـل خـانه شدم ديدم كه اميرالمؤ منين عليه السّلام را دستمالى بر سرشبـسـتـه انـد كـه زردى صـورتش بر زردى آن دستمال غلبه كرده و از شدّت آن ضربت وزيادتى زهر يك ران خود را بر مى دارد و يكى ديگر را مى گذارد، پس فرمود به من : اىاصـبـغ ! آيـا نـشـنـيـدى قـول حـسـن عـليـه السـّلام را ازقـول مـن ؟ گـفـتـم : بـلى ، يـا امـيرالمؤ منين وليكن ديدم ترا به آن حالت دوست داشتم كهنظرى به شما افكنم و حديثى از شما بشنوم . فرمود به من : بنشين ! پس نمى بينم تراكـه ديـگـر حـديـثـى از مـن بـشـنـوى بـعـد از امروز: بدان اى اصبغ كه من رفتم به عيادتحـضـرت رسـول صـلى اللّه عليه و آله همچنان كه تو الا ن به عيادت من آمدى پس فرمودبـه مـن اى ابـوالحـسن ! بيرون برو و در ميان مردم ندا كن الصّلوة جامعة پس برو بالاىمنبر و از مقام من يك پله پائين تر بنشين و بگو به مردم :
اَلا مـَنْ عـَقَّ و الِدَيـْهِ فَلَعْنَةُ اللّهِ عَلَيْهِ، اَلا مَنْ اَبِقَ مَو الي ه فلعنة اللّه عَلَيه ، اَلا مَنْ ظَلَمَاَجـيـرا اُجـْرَتَهُ فَلَعْنَةُ اللّهِ عَلَيْهِ؛ يعنى هركه جفا كند با والدين خود، پس لعنت خدا بر اوبـاد و هر كه بگريزد از مولاى خود، پس لعنت خدا بر او باد، پس هركه ظلم كند اجيرى رامزد او را، پس لعنت خدا بر او باد. پس من به جا آوردم آنچه امر فرموده بود به من حبيب منرسول خدا صلى اللّه عليه و آله پس برخاست كسى از پائين مسجد و گفت : يا ابا الحسن! تـكـلّم كـردى بـه سـه كـلمه موجز پس شرح كن آنها را پس من جواب نگفتم او را تا خدمتپيغمبر صلى اللّه عليه و آله برسيدم و گفتم به او آنچه آن مرد گفت ؛ اصبغ گفت : پسحـضـرت گرفت دست مرا و فرمود: بگشا دست خود را! پس من گشودم دست خويش را پس آنحـضـرت گـرفـت يـكى از انگشتان دست مرا و فرمود: اى اصبغ ! همچنان كه من انگشت دستتـرا گـرفتم حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله نيز يكى از انگشتان مرا گرفت پسفـرمـود: اى ابوالحسن ! من و تو دو پدران اين امّت هستيم هر كه ما را جفا كند، پس لعنت خدابر او؛ من و تو مولاى اين امّت هستيم هر كه از ما بگريزد، بر او باد لعنت خدا؛ من و تو دواجير اين امت هستيم هركه ظلم كند اجرت ما را، پس لعنت خدا بر او پس فرمود: آمين ، من گفتم :آمـيـن ! اصـبـغ گـفـت : پس بى هوش شد آن حضرت پس به هوش آمد و فرمود: اى اصبغ !هـنوز نشسته اى ؟ گفتم : بلى اى مولاى من . فرمود: آيا زياد كنم براى تو حديثى ديگر؟گـفـتـم : بـلى ز ادَكَ اللّهُ مـِنْ مـَزيـد اتِ الْخـَيـْر. فـرمـود: اى اصـبـغ ! مـلاقـات كـرد مـرارسول خدا صلى اللّه عليه و آله در بعض راههاى مدينه و من غم دار بودم به نحوى كه غمدر صورت من ظاهر بود، فرمود به من اى ابوالحسن ! مى بينم ترا كه در غم مى باشى ،آيـا مـى خـواهـى كـه حـديـث كـنم ترا به حديثى كه ديگر غم دار نشوى بعد از آن هرگز؟گـفتم : بلى . فرمود: هرگاه روز قيامت شود حق تعالى نصب فرمايد منبرى را كه بلندىداشته باشد بر منبرهاى پيغمبران و شهيدان پس امر فرمايد حق تعالى ترا كه بالاى آنمنبر بر آئى بيك پله پايين تر از من پس امر فرمايد دو ملكى را كه بنشينند پائين تر ازتـو به يك پلّه ، پس چون بالاى آن منبر قرار گرفتيم باقى نمانند خلق اوّلين و آخرينمـگـر آنـكـه حاضر شوند، پس ندا كند آن مَلَكى كه پائين تر از تو نشسته به يك پله :مـعـاشـر النـاس ! هـركـه مـرا مـى شـنـاسـد كه مى شناسد و هر كه مرا نمى شناسد پس منبـشـنـاسـانـم خـود را بـه او، مـنـم رضـوان خـازن بـهـشـت ، هـمـانـا خداوند به مَنّ و كرم وفـضـل و جـلال خـود امر فرمود مرا كه بدهم كليدهاى بهشت را به محمد صلى اللّه عليه وآله و مـحـمد صلى اللّه عليه و آله امر فرمود مرا كه بدهم آنها را به على بن ابى طالبعليه السّلام پس شماها را شاهد مى گيرم در اين باب پس برمى خيزد آن ملكى كه پائينتـر از آن مـلك اسـت بـه يـك مـرتـبـه و نـدا مـى كـنـد بـه نـحـوى كـه مـى شـنـونـداهـل مـوقـف : مـعـاشـر النـاس ! هـركـه مـرا مـى شـناسد مى شناسد و هركه نمى شناسد پسبـشـنـاسـانـم خـودم را بـه او ، مـنـم مـالك خـازن جـهـنـّم ، هـمـانـا حـق تـعـالى بـه مـنّ وفـضـل و كـرم و جـلال خـود امـر فـرمـود مرا كه بدهم كليدهاى جهنّم را به محمد صلى اللّهعـليـه و آله و مـحـمـد صـلى اللّه عـليه و آله امر فرمود كه بدهم آنها را به على بن ابىطـالب عـليـه السّلام ، پس شما را شاهد مى گيرم در اين باب ، اميرالمؤ منين عليه السّلامفـرمـود: پـس مـى گـيـرم مـن كليدهاى بهشت و دوزخ را، پس پيغمبر صلى اللّه عليه و آلهفـرمـود: يـا عـلى ! مـى گـيـرى بـالاى دامـن مـرا و اهـل بيت تو مى گيرند بالاى دامن ترا وشـيـعيان تو مى گيرند بالاى دامن اهل بيت تو را؛ اميرالمؤ منين عليه السّلام فرمود: پس مندسـتـهـاى خـود را بـر هـم زدم و گـفـتـم بـه سـوى بـهـشـت مـى رويـم يـارسـول اللّه ؟ فرمود: بلى به پروردگار كعبه قَسَم ! اصبغ گفت : پس شنيدم از مولاىخـود ايـن دو حـديـث را، پس وفات فرمود آن حضرت عليه السّلام . (شيخ عباس قمى رحمهاللّه )
110ـ (امالى شيخ مفيد) ص 351 ، مجلس 42، حديث سوم .
111ـ (ارشاد شيخ مفيد) 1/21 .
112ـ (مقاتل الطالبيين ) ابوالفرج اصفهانى ص 23 .
113ـ (بحارالانوار) 42/290، (جلاء العيون ) مجلسى ص 347 .
114ـ ر. ك : (ارشاد شيخ مفيد) 1/21.
115ـ (بحارالانوار) 42/290 .
116ـ وَق الَ الْمـسـعـودى فـى (مـُرُوجِ الذّهـب ): (ثـُمَّ دَعـَىَ الْحَسَنَ وَالْحُسَيْنَعليهماالسّلام فَق الَ لَهُم ا: اءوصيكُم ا بتَقْوَى اللّهِ وَحْدَهُ وَلا تَبْغِيَا الدُّنْيا وَ اِنْ بَغَتكُم انـْه ا قـُولا الْحـَقَّ وَارْحَمَا الْيَتيمَ وَاَعينَا الضَعيفَ وكُون ا لِلظّالِم خَصْما وَلِلْمَظْلُومِ عَوْنا وَلاتـَاْخـُذْ كـُم ا فِى اللّهِ لَوْمَةُ لا ئِمٍ، ثُمّ نَظَرَ اِلى ابْنِ الْحَنَفِيَّة فَق الَ: هَلْ سَمِعْتَ م ا قَلْتُبـهِ اَخـَوَيـْكَ؟ ق الَ: نـَعـَمْ. ق الَ اوصيكُمْ بِمِثْلِهِ..). (شيخ عباس قمى رحمه اللّه ) (مروجالذهب ) 2/
117ـ (امـالى شـيـخ مـفـيـد) ص 220، مـجـلس 26، حـديـثاول ، (امالى شيخ طوسى ) ص 7، مجلس اول ، حديث 8.
118ـ (بحارالانوار) 42/291.
119ـ (فـرحـة الغـرى ) ص 100، حـديـث 51، تـحـقـيـق :ال شبيب الموسوى .
120ـ سوره صافات (37)، آيه 61 .
121ـ سوره نحل (16)، آيه 128.
122ـ (بحارالانوار) 42/292 .
123ـ (جلاء العيون ) علامه مجلسى ص 363 ـ 364 .
124ـ (وقـايـع الايـّام ) (حـوادث واعـمال ماه رمضان ) علامه حاج على خيابانى ص 592؛ (ناسخ التواريخ ) 5/641، چاپامير كبير.
125ـ (ناسخ التواريخ ) 5/642، رحلى ، چاپ امير كبير.
126ـ (الكـافى ) كلينى 1/454، باب (مولد اميرالمؤ منين عليه السّلام )،حديث چهارم ، (كمال الدين ) ابن بابويه 2/387 .
127ـ (هـديـّة الزائريـن ) ص 194،فصل چهارم ، چاپ تبريز، سال 1343 ه‍ ق
128ـ بعد از اين در احوال حضرت امام حسن عليه السّلام ذكر مى شود خطبه آنحـضـرت بـه طور اَطْوَل و در آن خطبه شريفه است كه هفتصد درهم از آن حضرت باقيماندكه مى خواست خادمى براى اهل خود بخرد. الخ (محدّث قمى رحمه اللّه ).