برخى از اخلاق حميده مانند سخاوت و حياو غيرت و صبر در بعضى از مردم سرشتهشده و فطرى و ذاتى آنها است و صفات نيك ديگرى در همين اشخاص يا اشخاص ديگربنحو اقتضا و عاريه قرار دارد كه اگر انسان روى آنها تمرين كند و خود رابسختى بهآنها وا دارد بتدريج ممكن است همان اخلاق و صفات مانند دستهاول ملكه راسخه آنها گردند كه نتوانند از آن تجاوز كنند و دست بردارند، و پيداست كهاز نظر واقع و حقيقت بدون ملاحظه دار تكليف دستهاول بهتر است وهر كس آنها را طالبتر، ولى از نظر عالم تكليف و ثواب و عقاب وفضيلت با دسته دوم است ، زيرا آنها با تحمل رنج ومشقت بدستهاول رسيده اند و تحمل رنج مشقت نزد خدا بى ثواب و پاداش نباشد.
وَ عَنْهُ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَلِيِّ بْنِأَبِي عَلِيٍّ اللَّهَبِيِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيُعْطِى الْعَبْدَ مِنَالثَّوَابِ عَلَى حُسْنِ الْخُلُقِ كَمَا يُعْطِى الْمُجَاهِدَ فِى سَبِيلِ اللَّهِ يَغْدُو عَلَيْهِ وَ يَرُوحُ
اصولكافى ج : 3 ص : 159 رواية :12
| امام صادق (ع ) فرمود: خداى تبارك و تعالى ثوابى را كه بر حسن خلق بنده ميدهد مانندثواب كسى است كه هر صبح و شام در راه خدا جهاد كند.
| |
عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْحَجَّالِ عَنْ أَبِى عُثْمَانَ الْقَابُوسِيِّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعَارَ أَعْدَاءَهُ أَخْلَاقاً مِنْ أَخْلَاقِ أَوْلِيَائِهِ لِيَعِيشَ أَوْلِيَاؤُهُ مَعَ أَعْدَائِهِفِى دَوْلَاتِهِمْ
وَ فِى رِوَايَةٍ أُخْرَى وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمَا تَرَكُوا وَلِيّاً لِلَّهِ إِلَّا قَتَلُوهُ
اصول كافى ج : 3 ص : 159 رواية :13
| امام صادق (ع ) فرمود: خداى تبارك و تعالى پاره اى از اخلاق دوستانش را بدشمنانشعاريه ميدهد تا دوستانش بتوانند در زمان دولت دشمنانش زندگى كنند.
| |
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِكَامِلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا خَالَطْتَ النَّاسَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تُخَالِطَ أَحَداً مِنَالنَّاسِ إِلَّا كَانَتْ يَدُكَ الْعُلْيَا عَلَيْهِ فَافْعَلْ فَإِنَّ الْعَبْدَ يَكُونُ فِيهِ بَعْضُ التَّقْصِيرِمِنَ الْعِبَادَةِ وَ يَكُونُ لَهُ حُسْنُ خُلُقٍ فَيُبَلِّغُهُ اللَّهُ بِ [ حُسْنِ ] خُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ
اصول كافى ج : 3 ص : 159 رواية :14
| امام صادق (ع ) فرمود: هرگاه با مردم آميزش كنى ، اگر توانى كه دستت بالاتر از آنكهبا او آميزش كرده اى باشد بكن (يعنى در عطا و احسان و ساير آداب معاشرت از او جلوباش ) زيرا گاهى بنده در عبادت كوتاهى و تقصير ميكند، ولى حسن خلق دارد و خدا بسببحسن خلقش او را بدرجه روزه دارى كه بعبادت بپاخيزد ميرساند.
| |
15 - عِدَّةٌ مِن اءَصْحابِنا، عَنْ اءحمَدَ بْن اءبِى عَبْدِاللّه ، عَنْ اءَبيهِ، عَنْ حَمادِبْن عيسى ، عَنْحَريزِ بْنِ عَبْدِاللّهِ ، عَنْ بَحرٍ اَلسَّقاءِ قالَ:قال لِى اءبو عَبْداللّه (ع ): يا بَحْرُ! حُسْنُ الْخُلُقِ يُسْرٌ ؛ ثُمَّ قالَ: اءَلا اُخبِرُكَ بِحَديثِ ماهُوَ فى يَدَىْ اءَحَدٍ مِنْ اءَهْلِ الْمَدينَةِ؟ قُلْتُ: بِلى ، قالَ: بَيْنا رَسولَ اللّه (ص ) ذاتَ يَومٍجالسٌ فى الْمَسْجِدِ اءِذْجاءَتْ جارِيَةٌ لِبَعْضِ الْاءَنصارِ وَ هُوَ قائِمٌ، فَاءَخَذَتْ بِطَرَفِثَوبِهِ، فَقامَ لَها النَبىُّ (ص ) فَلَمْ تَقُلْ شَيْئا وَ لَميَقُل لَها النَبىُّ (ص ) شَيئا حَتّى فَعَلَتْ ذلِكَ ثَلاثَ مَرّاتٍ، فَقامَ لَها النَّبىُّ فىالرّابِعَةِ وَ هىَ خَلْفَهُ، فَاءَخَذَتْ هُدْبَةً مِنْ ثَوْبِهِ ثُمَّ رَجَعَتْ فَقالَ لَها النّاسُ: فَعَلَ اللّهُبِكَ وَ فَعَلَ، حَبَسْتِ رَسُولَ اللّهِ (ص ) ثَلاثَ مَرّاتٍ، لا تَقولينَ لَهُ شَيئا وَلا هُوَ يَقُولُلَكِ شَيئا، ما كانَت حاجَتُكِ اءِلَيْهِ؟ قالَتْ: اءِنَّ لَنا مَريضا فَاءَرْسَلَنى اءَهلِى لاخُذَ هُدْبَةً مِنْثَوْبِهِ، [لِ]يَستَشْفى بِها، فَلَمّا اءَرَدْتُ اءَخْدَها رَآنى فَقامَ فَاستَحْيَيْتُ مِنهُ اءَنْ آخُذَها وَهُوَ يَرانى وَاءَكْرَهُ اءَنْ اءَستَاءمِرَهُ فِى اءَخْذِها فَاءخَذتُها.
اصول كافى ج : 3 ص : 159 رواية :15
| بحر سقا گويد: امام صادق (ع ) بمن فرمود: اى بحر خوشخلقى مايه آسانى امور است(شادى ميبخشد) سپس فرمود: آيا داستانى را كه همهاهل مدينه ميدانند برايت نقل نكنم ؟ عرضكردم : چرا، فرمود:
روزى رسولخدا (ص ) در مسجد نشسته بود كه كنيز يكى از انصار آمد و خود او هم ايستادهبود، كنيز گوشه جامه پيغمبر را گرفت ، پيغمبر (ص ) بخاطر آن زن برخاست ، ولىاو چيزى نگفت ، پيغمبر (ص ) هم باو چيزى نفرمود، تا سه بار اينكار كرد، پيغمبر درمرتبه چهارم برخاست و كنيز پشت سرش بود، آنگاه كنيز رشته اى از جامه حضرتبرگرفت و برگشت .
مردم باو گفتند خدا: ترا چنين و چنان كند كه رسولخدا (ص ) سه بار نگهداشتى و چيزىباو نگفتى ، كه او هم بتو چيزى نفرمود: از پيغمبر چه ميخواستى ؟
كنيز گفت : ما بيمارى داريم ، اهل خانه مرا فرستادند كه رشته اى از جامه پيغمبربرگيرم تا بيمار از آن شفا جويد، و چون خواستم رشته را برگيرم ، مرا ديد وبرخاست ، من از او شرم كردم كه رشته را برگيرم در حاليكه مرا ميبيند، و نميخواستم درگرفتن رشته با او مشورت كنم ، تا (در مرتبه چهارم ) برگرفتم .
| |
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَبِيبٍ الْخَثْعَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَفَاضِلُكُمْ أَحْسَنُكُمْ أَخْلَاقاً الْمُوَطَّئُونَ أَكْنَافاً الَّذِينَ يَأْلَفُونَ وَيُؤْلَفُونَ وَ تُوَطَّأُ رِحَالُهُمْ
اصول كافى ج : 3 ص : 160 رواية :16
| رسولخدا (ص ) فرمود: با فضيلت ترين شما كسانى باشند كه اخلاقشان نيكوترباشد و همنشين نواز باشند، آنها با مردم انس گيرند و مردم با آنها انس گيرند و روىفرششان نشينند.
| |
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِمَيْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع الْمُؤْمِنُ مَأْلُوفٌ وَ لَا خَيْرَفِيمَنْ لَا يَأْلَفُ وَ لَا يُؤْلَفُ
اصول كافى ج : 3 ص : 161 رواية :17
| امير المؤ منين (ع ) فرمود: مؤ من الفت گير است و كسيكه الفت نگيرد و با او الفت نگيرندخير ندارد.
| |
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ ع قَالَ إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ يَبْلُغُ بِصَاحِبِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ
اصول كافى ج : 3 ص : 161 رواية :18
| امام صادق (ع ) فرمود: حسن خلق صاحبش را بدرجه روزه دارى كه بعبادت ما خيزدميرساند.
| |
* باب : باب خوشروئى * بَابُ حُسْنِ الْبِشْرِ
|
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَسَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا بَنِى عَبْدِ الْمُطَّلِبِ إِنَّكُمْ لَنْتَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ فَالْقَوْهُمْ بِطَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حُسْنِ الْبِشْرِ
وَ رَوَاهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَى عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَّا أَنَّهُ قَالَيَا بَنِى هَاشِمٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 161 رواية :1
| رسولخدا (ص ) فرمود: اى پسرا عبدالمطلب : شما نتوانيد بااموال خود بهمه مردم گشايش دهيد، پس با چهره باز و خوشروئى با آنها برخورد كنيد.
و در روايت ديگر (بجاى پسران عبدالمطلب ) پسران هاشم فرموده .
| |
عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثٌ مَنْ أَتَىاللَّهَ بِوَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ الْإِنْفَاقُ مِنْ إِقْتَارٍ وَ الْبِشْرُ لِجَمِيعِ الْعَالَمِ وَالْإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 161 رواية :2
| امام صادق (ع ) فرمود: سه چيز است كه هر كه يكى از آنها را نزد خدا برد، خدابهشت رابراى او واجب كند: انفاق در حال تنگدستى و خوشروئى براى همه مردم و انصاف دادن ازخود (يعنى حق را بگويد اگرچه بر زيان او باشد).
| |
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْأَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ص رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِى فَكَانَ فِيمَاأَوْصَاهُ أَنْ قَالَ الْقَ أَخَاكَ بِوَجْهٍ مُنْبَسِطٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 161 رواية :3
| امام صادق (ع ) فرمود: مردى خدمت رسولخدا صلى الله عليه و آله آمد و عرضكرد: يارسول الله مرا سفارشى كن ، از جمله سفارشات پيغمبر باو اين بود كه برادرت را باچهره باز ملاقات كن .
| |
عَنْهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا حَدُّ حُسْنِالْخُلُقِ قَالَ تُلِينُ جَنَاحَكَ وَ تُطِيبُ كَلَامَكَ وَ تَلْقَى أَخَاكَ بِبِشْرٍ حَسَنٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 162 رواية :4
| يكى از اصحاب گويد بامام صادق (ع ) عرضكرد: اندازه حسن خلق چيست ؟ فرمود: اينكهفروتنى كنى و خوش سخن باشى و برادرت را با خوشروئى برخورد كنى .
| |
عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِيٍّ عَنْ فُضَيْلٍ قَالَ صَنَائِعُ الْمَعْرُوفِ وَ حُسْنُ الْبِشْرِيَكْسِبَانِ الْمَحَبَّةَ وَ يُدْخِلَانِ الْجَنَّةَ وَ الْبُخْلُ وَ عُبُوسُ الْوَجْهِ يُبْعِدَانِ مِنَ اللَّهِ وَ يُدْخِلَانِالنَّارَ
اصول كافى ج : 3 ص : 162 رواية :5
| فضيل (از امام باقر يا امام صادق (ع ) نقل كند كه فرمود: احسانهاى نيكو و خوشروئى ،جلب محبت كنند و ببهشت در آورند، و بخل و ترشروئى ، از خدا دور كنند و بدوزخ درآورند.
| |
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صحُسْنُ الْبِشْرِ يَذْهَبُ بِالسَّخِيمَةِ
بَابُ الصِّدْقِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ
اصول كافى ج : 3 ص : 162 رواية :6
| رسولخدا (ص ) فرمود: خوشروئى كينه دل را ميبرد.
| |
* باب : راستگوئى و اداء امانت * باب الصدق و اداء الامانه
|
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِيالْعَلَاءِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَأَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ
اصول كافى ج : 3 ص : 162 رواية :1
| امام صادق (ع ) فرمود: خداى عزوجل هيچ پيغمبرى را مبعوث نفرمود جز با راستگوئى واداء امانت به نيكوكار و بدكردا.
| |
شرح :
مراد اينستكه هر پيغمبرى راستگو و امانت دار بوده و يا آنكه اين دو صفت در برنامهشريعت او بوده كه بايد تبليغ كند و بمردم بگويد.
عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ وَ غَيْرِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَاتَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِيَامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّى لَوْتَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَكِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ
اصول كافى ج : 3 ص : 162 رواية :2
| امام صادق (ع ) فرمود: بروزه و نماز مردم گول نخوريد، زيرا بسا انسان بنماز و روزهشيفته ميشود تا آنجا كه اگر ترك كند بهراس افتد، ولى آنها را براستگوئى واداء امانتبيازمائيد.
| |
 | اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد سوم | | 
|
