متخصص روی آن كار میكردهاند ، نشان داده است كه از نظر تحقيق و اجتهاد، استعداد پايان ناپذيری دارد . قرآن از اين نظر مانند طبيعت است كه هرچه بينشها وسيعتر و عميقتر میگردد و تحقيقات و مطالعات بيشتر انجاممیگيرد راز جديدتری به دست میآيد . يك مطالعه دقيق درباره مسائل مربوطبه مبدا و معاد ، حقوق ، فقه ، اخلاق ، قصص تاريخی و طبيعيات كه در قرآنآمده است با مقايسه با " بينش " هايی كه در طول چهارده قرن پديد آمدهو كهنه شده تا به امروز رسيده است ، حقيقت را روشن میكند . بينشها هر چه پيشتر رفته و وسيعتر و عميقتر گشته خود را با قرآنمتجانستر يافته است ، و حقا كتابی آسمانی كه در عين حال معجزه باقيهآورنده خويش است بايد چنين باشد . بزرگترين دشمن قرآن جمود و توقف بر بينش مخصوص يك زمان و يك دورهمعين است ، همچنانكه بزرگترين مانع شناخت طبيعت اين بود كه علما فكرمیكردند شناخت طبيعت همان است كه در گذشته به وسيله افرادی از قبيلارسطو و افلاطون و غير هم صورت گرفته است . اينكه قرآن كريم ، و حتی كلمات جامعه خود رسول اكرم ، استعداد كاوش وتحقيق پايان ناپذيری دارند و نبايد نظرها محدود شود ، از اول مورد توجهپيشوای بزرگ اسلام بوده است و آن را به ياران خود گوشزد میفرموده است .رسول اكرم مكرر در كلمات خويش به اين نكته اشاره فرموده است كه قرآنرا به بينش مخصوص يك عصر و زمان محدود نكنيد . فرمود : " ظاهر قرآن زيبا و باطن آن ژرفاست ، آن را حد و نهايتی است و فوقآن حد و نهايتی ديگر است ، شگفتيهای آن پايان نمیيابد |