50- آية الله العظمى حاج آقا سيد محمد محقق داماد

(متولد حدود 1325-متوفى 1388 ه.ق)

آية الله العظمى حاج سيد محمد محقق داماد،مرد دانش و تحقيق،يكى از انجم‏فروزان فقاهت و يكى از فقيهان نامدار شيعه در قرن چهاردهم هجرى مى‏باشند كه‏شاگردان برجسته و رجال علمى تربيت كرده او،امروز نور افكنان اجتماع مى‏باشند وهمگى به وجود چنين استادفرزانه‏اى افتخار و شكرگزارى دارند.

ولادت:

ايشان در يك بيت رفيع علمى و ولائى،در احمد آباد يزد،پا به عرصه حيات‏نهادند.والد عاليقدرش مرحوم حجة الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد جعفرموسوى،يكى ازارادتمندان و شيفتگان مقام شامخ اهل بيت عصمت و طهارت بودند.

بارها به سفر عتبات عاليات تشرف پيدا كرده بودند.در سفر اخير كه با پاى پياده عازم‏ديار دوست‏بودند،روح خداجويش به ملكوت اعلى پيوست و كودك هنوز از مادرمتولد نگرديدهبود.

بسيار طبيعى است كودكى كه در چنين فضاى ولايى و دوستى اهل بيت(ع)چشم و گوش باز نمايد،چگونه بار خواهد آمد؟او در ممات پدر،تحت‏حمايت وعنايت مادر پارسا و عفيفه‏اش تربيت و پرورش مى‏يافت كه داغ مادر را نيز به زودى بردل گرفت و با كوله‏بارى از غم و اندوهبه تحصيلات مقدماتى پرداخت.

مدت كوتاهى در اردكان بوده،سپس عازم يزد گرديد و پيش اساتيد نامدارى‏مانند:مرحوم آقا سيد احمد مدرس،مرحوم حاج سيد يحيى واعظ،مرحوم آقاى سيد حسن باغ گندمى و مرحوم آقا سيد محمد عليرضا حائرى به تحصيل مقدمات علوم وسطوح پرداخت و مقدارى از قوانين را پيش آية الله آقاى حاج شيخ غلامرضا يزدى‏تلمذ نمود،و با اشارت و صلاحديد وى، شاگرد ساعى و كوشا،عازم حوزه علميه قم‏گرديد و اين مسافرت همراه بدرقه استاد مهربان وطالب كمال دانشجويش توام بوده‏است.

مرحوم محقق به بركت استعداد ذاتى و ذوق و شوق فراوان تحصيلى،در طى نه‏سال اقامت درقم،به مراتب عاليه علمى نائل آمدند.ضمن تحصيل به تدريس و تعليم‏نيز پرداختند.

ايشان در سال 1341 ه.ق،يعنى در حدود16 سالگى به دروس حضرات آيات‏مير سيد على يثربى كاشانى(م 1380 ه.ق)،مرحوم آقا سيد محمد تقى خوانسارى(م‏1371 ه.ق)،مرحوم حاج ميرزا محمد همدانى(م 1365)و آيات عظام شيخ محموداردكانى،و سيد ابو الحسن رفيعى قزوينى و مرحوم سيد محمد حجت كوهكمرى(1372)و سرانجام درس آية الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرى(قدس سره)راه‏يافته و تلمذ نموده است،و استعداد درخشان خود را در اين محاضر منور نشان داده‏است،و بيشترين بهره را از محضر مبارك زعيم عاليقدر و مؤسس حوزه علميه قم‏برده‏اند،و در اثر احساس لياقت و استعداد شاگرد، مورد عنايت و توجه خاص استادعاليقدرش قرار گرفته است،و همين عنايت‏خاص استاد موجب گرديده است كه به‏افتخار دامادى و مصاهرت وى نيز نائل آيد،و اين امر بس بود كه عنوان جديدى برعنوان پيشين وى(محقق)افزوده شده،و آن كلمه‏«داماد»است،كه بهصورت‏«محقق‏داماد»درآمده است.

حوزه درس فعال:

پس از ارتحال استاد بزرگوار و مؤسس حوزه علميه قم،معظم له تدريس درحوزه علميه قم را شروع و در مدت اندكى،محضر درس وى به صورت مجمع فضلاء و دانشمندان و محل ملاقات انديشمندان اهل درد درآمد،و ايشان از اين فرصت‏عالى‏ترين بهره‏ها را برده،و در تمام ايام به تدريس و تربيت پرداخته‏اند.روزهايى هم كه‏حوزه تعطيل مى‏شد،بيت‏شريف ايشان يك مدرس بزرگ،و يك جايگاه رفع‏اشكالات و بحث و گفتگوى فقهى درمى‏آمد.روزهاى جشن و سرور،يا ايام سوگوارى‏و عزا نيز،بحث و گفتگوى پربركت فقهى و اصولى منقطع نمى‏گرديد،و روح جوياى‏كمال وى هرگز از زلال آب شيرين علم سيراب نمى‏گشت.از اينرو،با اينكه ايشان‏مرجعيت و رفت و آمد و بيا و برو مردمى ديگر مراجع عظام را نداشتند،و اصولاعلاقه‏اى نيز به اين‏قبيل امور،نشان‏نمى‏دادند،رشته‏ها وريشه‏هاى مرجعيت رااز دل كنده و به‏«غارب‏»آن افكنده،ومتمحض در علم وتعليم و تربيت گرديده‏بودند،و اين امرشوخى نيست، رياضت و مبارزه‏طولانى مى‏طلبد...ازاينرو درس ايشان،مجتهد پرور و مركزتلاقى افكار وتضارب انديشه‏هابود.در اثر همين تمحض در علم بود كه جمعى از زبدگان حوزه به محفلگرم و با صفاى وى مى‏شتافتند.

جمع كثيرى كه نام بردن اسامى برخى از آنان مى‏تواند نمونه بس اندك از بيشترينهاباشد.افرادى مانند:

1-مرحوم آية الله حاج شيخ مرتضى حائرى يزدى(درس كفايه)

2-استاد شهيد،آية الله مرتضى مطهرى(اعلى الله مقامه الشريف)

3-شهيد دكتر سيد محمد حسينى بهشتى

4-شهيد شيخ عبد الرحيم ربانى شيرازى

5-شهيد امام موسى صدر(رهبر شيعيان لبنان)

6-شهيد آية الله حاج آقا مصطفى خمينى

7-شهيد دكتر محمد مفتح

8-شهيد حاج شيخ على قدوسى

9-آية الله حاج شيخ حسينعلى منتظرى

10-آية الله حاج شيخ على مشكينى

11-آية الله سيد عبد الكريم موسوى اردبيلى

12-آية الله استاد حاج شيخ ناصر مكارم شيرازى

13-آية الله حاج سيد موسى شبيرى زنجانى

14-آية الله حاج سيد مهدى روحانى

15-آية الله حاج ميرزا على احمدى زنجانى

16-آية الله سيد كرامت الله شيرازى

17-آية الله حاج سيد ابو الفضل مير محمدى

18-آية الله شيخ احمد آذرى قمى

19-آية الله حاج سيد فخر الدين طاهرى شيرازى

20-آية الله حاج سيد نور الدين شيرازى

21-آية الله حاج شيخ حسين نورى همدانى

22-آية الله حاج شيخ عباس ايزدى نجف آبادى

23-آية الله حاج سيد جلال طاهرى اصفهانى

24-آية الله حاج سيد محمد ابطحى كاشانى

25-آية الله حاج سيد عبد الرسول شريعتمدارى

26-آية الله حاج سيد محمد حسين تهرانى(لاله‏زارى)

27-آية الله حاج شيخ عبد الله جوادى آملى

28-آية الله حاج سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى

29-آية الله حاج شيخ محمد تقى ستوده اراكى

30-آية الله حاج شيخ حسين مظاهرى اصفهانى

31-آية الله حاج شيخ محمد مؤمن قمى

32-آية الله حاج سيد محمد حسينى كاشانى

33-آية الله حاج سيد على محقق يزدى

34-آية الله حاج شيخ محمد على ذاكرى شيرازى

35-آية الله حاج شيخ حسن شريعتمدارى...

و جمعى ديگر از بزرگان و معاريف حوزه.

خصوصيات و روحيات:

مرحوم آية الله محقق داماد،فرد زاهد و پارسا و بسيار صريح اللهجه،خوش مجلس و شيرين سخن بودند.هرگز به مقامات صورى و مناسب ظاهرى اهميت‏نمى‏دادند.از تواضع و ادب خاصى برخوردار بودند.او در ايام ماه رمضان در مسجدبازار قم به وعظ و ارشاد مى‏پرداختند،وسخنان وى تاثير عميقى در دل شنوندگان باقى‏مى‏گذاشت.

آثار و تاليفات:

از آثار عمده ايشان،حواشى بر العروة الوثقى مرحوم يزدى،به قلم خودش‏مى‏باشد.ولى تقريرات دروس فقه و اصول ايشان توسط جمعى از فضلاى جلسه‏درس ايشان تحرير و تاليف،وبه مرحله چاپ رسيده است.

1-مباحث‏حج،صلوة،صوم،اعتكاف،خمس و قسمت عمده زكات توسطحضرت آية الله جوادى آملى تقرير و تحرير به چاپ رفته است.دوره كتاب الحج درسه جلد چاپ و نشر و كتاب صلوةنيز...

2-استاد بزرگوار آية الله مكارم شيرازى دوره درس اصول ايشان را نوشته‏اند.

3-آية الله طاهرى اصفهانى،مبحث طهارت و دوره اصول ايشان را تقرير وتحرير نموده‏اند.

4-آية الله شيخ محمد مؤمن،بحث صلوة ايشان را تقرير و تحرير نموده‏اند.

5-آية الله جوادى آملى بحث‏حج ايشان را تقرير و تحرير نموده‏اند.

فرزندان و اخلاف:

از آن بزرگوار،فرزندان شايسته به جا مانده‏اند كه از ميان آنان:

حضرت آية الله حاج سيد على محقق داماد،از اساتيد حوزه علميه و عضومحترم جامعهمدرسين مى‏باشد.

و ديگر،حضرت حجة الاسلام و المسلمين،جناب سيد مصطفى محقق داماد،عضو هياتعلمى دانشگاه،و عزيز ديگرى در يكى از مسئوليتهاى كشورى انجام‏وظيفه مى‏نمايند.

تاريخ وفات:

مرحوم آية الله العظمى محقق داماد،پس از عمرى تلاش و كوشش در راه انجام‏وظيفه الهى،و پس از تربيت جمعى از شاگردان مجتهد و شايسته،روز چهارشنبه 2 ذى الحجة الحرام سال 1388 ه.ق بر اثر سكته قلبى،پس از 75 روز بيمارى دار فانى راوداع گفت،و در مقبره‏اى از مقابر سمت‏شرقى صحن مطهر حضرت معصومه(س)باتجليل و تشييع كم سابقه مدفونگرديد.روحش شاد! ⁽¹⁾

پى‏نوشت:

1- منابع و مآخذ:مقاله فاضل محترم،آقاى بيدهندى،مجله نور علم،شماره 5،دوره دوم،ص‏96تا103- آثار الحجة،ج 2،ص 62- گنجينه،ج 2،ص 142.