اخلاق و تربيت به طور كلی و اجمال بيفكنيم :
برخی كوته نظران می‏پندارند كه اخلاق و تربيت اسلامی با رشد طبيعی‏
استعدادها مباين است و بر اساس جلوگيری و منع آنها بنا شده است ،
اينان تعبيرات اسلامی را در زمينه تهذيب و اصلاح نفس بهانه و مستمسك‏
قرار داده‏اند ، در قرآن كريم پس از چندين سوگند ، به صورت مؤكدی‏
می‏فرمايد : " قد افلح من زكيها "يعنی به حقيقت رستگار شد آن كس كه‏
نفس خويش را پاكيزه كرد .
از اين جمله فهميده می‏شود كه اولا قرآن كريم آلوده شدن ضمير انسان را
ممكن می‏شمارد ، و ثانيا پاكيزه كردن ضمير را از آن آلودگيها در اختيار
خود شخص می‏داند و ثالثا آنرا لازم و واجب می‏شمارد و سعادت و رستگاری را
در گرو آن می‏داند .
اين سه مطلب هيچ كدام قابل انكار نيست ، هيچ مكتب و روشی نيست كه‏
نوعی آلودگی را در روان و ضمير انسان ممكن نشمارد و به پاكيزه كردن روان‏
از آن آلودگی توصيه نكند ، ضمير انسان مانند تركيبات بدنی او اختلال پذير
است انسان آن اندازه كه از ناحيه شخص خود در اثر آلودگيها و اختلالات‏
روحی آزار می‏بيند از ناحيه طبيعت يا انسانهای ديگر آزار نمی‏بيند لهذا

53