50- آية الله العظمى حاج آقا سيد محمد محقق داماد
(متولد حدود 1325-متوفى 1388 ه.ق)
آية الله العظمى حاج سيد محمد محقق داماد،مرد دانش و تحقيق،يكى از انجمفروزان فقاهت و يكى از فقيهان نامدار شيعه در قرن چهاردهم هجرى مىباشند كهشاگردان برجسته و رجال علمى تربيت كرده او،امروز نور افكنان اجتماع مىباشند وهمگى به وجود چنين استادفرزانهاى افتخار و شكرگزارى دارند.
ولادت:
ايشان در يك بيت رفيع علمى و ولائى،در احمد آباد يزد،پا به عرصه حياتنهادند.والد عاليقدرش مرحوم حجة الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد جعفرموسوى،يكى ازارادتمندان و شيفتگان مقام شامخ اهل بيت عصمت و طهارت بودند.
بارها به سفر عتبات عاليات تشرف پيدا كرده بودند.در سفر اخير كه با پاى پياده عازمديار دوستبودند،روح خداجويش به ملكوت اعلى پيوست و كودك هنوز از مادرمتولد نگرديدهبود.
بسيار طبيعى است كودكى كه در چنين فضاى ولايى و دوستى اهل بيت(ع)چشم و گوش باز نمايد،چگونه بار خواهد آمد؟او در ممات پدر،تحتحمايت وعنايت مادر پارسا و عفيفهاش تربيت و پرورش مىيافت كه داغ مادر را نيز به زودى بردل گرفت و با كولهبارى از غم و اندوهبه تحصيلات مقدماتى پرداخت.
مدت كوتاهى در اردكان بوده،سپس عازم يزد گرديد و پيش اساتيد نامدارىمانند:مرحوم آقا سيد احمد مدرس،مرحوم حاج سيد يحيى واعظ،مرحوم آقاى سيد حسن باغ گندمى و مرحوم آقا سيد محمد عليرضا حائرى به تحصيل مقدمات علوم وسطوح پرداخت و مقدارى از قوانين را پيش آية الله آقاى حاج شيخ غلامرضا يزدىتلمذ نمود،و با اشارت و صلاحديد وى، شاگرد ساعى و كوشا،عازم حوزه علميه قمگرديد و اين مسافرت همراه بدرقه استاد مهربان وطالب كمال دانشجويش توام بودهاست.
مرحوم محقق به بركت استعداد ذاتى و ذوق و شوق فراوان تحصيلى،در طى نهسال اقامت درقم،به مراتب عاليه علمى نائل آمدند.ضمن تحصيل به تدريس و تعليمنيز پرداختند.
ايشان در سال 1341 ه.ق،يعنى در حدود16 سالگى به دروس حضرات آياتمير سيد على يثربى كاشانى(م 1380 ه.ق)،مرحوم آقا سيد محمد تقى خوانسارى(م1371 ه.ق)،مرحوم حاج ميرزا محمد همدانى(م 1365)و آيات عظام شيخ محموداردكانى،و سيد ابو الحسن رفيعى قزوينى و مرحوم سيد محمد حجت كوهكمرى(1372)و سرانجام درس آية الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرى(قدس سره)راهيافته و تلمذ نموده است،و استعداد درخشان خود را در اين محاضر منور نشان دادهاست،و بيشترين بهره را از محضر مبارك زعيم عاليقدر و مؤسس حوزه علميه قمبردهاند،و در اثر احساس لياقت و استعداد شاگرد، مورد عنايت و توجه خاص استادعاليقدرش قرار گرفته است،و همين عنايتخاص استاد موجب گرديده است كه بهافتخار دامادى و مصاهرت وى نيز نائل آيد،و اين امر بس بود كه عنوان جديدى برعنوان پيشين وى(محقق)افزوده شده،و آن كلمه«داماد»است،كه بهصورت«محققداماد»درآمده است.
حوزه درس فعال:
پس از ارتحال استاد بزرگوار و مؤسس حوزه علميه قم،معظم له تدريس درحوزه علميه قم را شروع و در مدت اندكى،محضر درس وى به صورت مجمع فضلاء و دانشمندان و محل ملاقات انديشمندان اهل درد درآمد،و ايشان از اين فرصتعالىترين بهرهها را برده،و در تمام ايام به تدريس و تربيت پرداختهاند.روزهايى هم كهحوزه تعطيل مىشد،بيتشريف ايشان يك مدرس بزرگ،و يك جايگاه رفعاشكالات و بحث و گفتگوى فقهى درمىآمد.روزهاى جشن و سرور،يا ايام سوگوارىو عزا نيز،بحث و گفتگوى پربركت فقهى و اصولى منقطع نمىگرديد،و روح جوياىكمال وى هرگز از زلال آب شيرين علم سيراب نمىگشت.از اينرو،با اينكه ايشانمرجعيت و رفت و آمد و بيا و برو مردمى ديگر مراجع عظام را نداشتند،و اصولاعلاقهاى نيز به اينقبيل امور،نشاننمىدادند،رشتهها وريشههاى مرجعيت رااز دل كنده و به«غارب»آن افكنده،ومتمحض در علم وتعليم و تربيت گرديدهبودند،و اين امرشوخى نيست، رياضت و مبارزهطولانى مىطلبد...ازاينرو درس ايشان،مجتهد پرور و مركزتلاقى افكار وتضارب انديشههابود.در اثر همين تمحض در علم بود كه جمعى از زبدگان حوزه به محفلگرم و با صفاى وى مىشتافتند.
جمع كثيرى كه نام بردن اسامى برخى از آنان مىتواند نمونه بس اندك از بيشترينهاباشد.افرادى مانند:
1-مرحوم آية الله حاج شيخ مرتضى حائرى يزدى(درس كفايه)
2-استاد شهيد،آية الله مرتضى مطهرى(اعلى الله مقامه الشريف)
3-شهيد دكتر سيد محمد حسينى بهشتى
4-شهيد شيخ عبد الرحيم ربانى شيرازى
5-شهيد امام موسى صدر(رهبر شيعيان لبنان)
6-شهيد آية الله حاج آقا مصطفى خمينى
7-شهيد دكتر محمد مفتح
8-شهيد حاج شيخ على قدوسى
9-آية الله حاج شيخ حسينعلى منتظرى
10-آية الله حاج شيخ على مشكينى
11-آية الله سيد عبد الكريم موسوى اردبيلى
12-آية الله استاد حاج شيخ ناصر مكارم شيرازى
13-آية الله حاج سيد موسى شبيرى زنجانى
14-آية الله حاج سيد مهدى روحانى
15-آية الله حاج ميرزا على احمدى زنجانى
16-آية الله سيد كرامت الله شيرازى
17-آية الله حاج سيد ابو الفضل مير محمدى
18-آية الله شيخ احمد آذرى قمى
19-آية الله حاج سيد فخر الدين طاهرى شيرازى
20-آية الله حاج سيد نور الدين شيرازى
21-آية الله حاج شيخ حسين نورى همدانى
22-آية الله حاج شيخ عباس ايزدى نجف آبادى
23-آية الله حاج سيد جلال طاهرى اصفهانى
24-آية الله حاج سيد محمد ابطحى كاشانى
25-آية الله حاج سيد عبد الرسول شريعتمدارى
26-آية الله حاج سيد محمد حسين تهرانى(لالهزارى)
27-آية الله حاج شيخ عبد الله جوادى آملى
28-آية الله حاج سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى
29-آية الله حاج شيخ محمد تقى ستوده اراكى
30-آية الله حاج شيخ حسين مظاهرى اصفهانى
31-آية الله حاج شيخ محمد مؤمن قمى
32-آية الله حاج سيد محمد حسينى كاشانى
33-آية الله حاج سيد على محقق يزدى
34-آية الله حاج شيخ محمد على ذاكرى شيرازى
35-آية الله حاج شيخ حسن شريعتمدارى...
و جمعى ديگر از بزرگان و معاريف حوزه.
خصوصيات و روحيات:
مرحوم آية الله محقق داماد،فرد زاهد و پارسا و بسيار صريح اللهجه،خوش مجلس و شيرين سخن بودند.هرگز به مقامات صورى و مناسب ظاهرى اهميتنمىدادند.از تواضع و ادب خاصى برخوردار بودند.او در ايام ماه رمضان در مسجدبازار قم به وعظ و ارشاد مىپرداختند،وسخنان وى تاثير عميقى در دل شنوندگان باقىمىگذاشت.
آثار و تاليفات:
از آثار عمده ايشان،حواشى بر العروة الوثقى مرحوم يزدى،به قلم خودشمىباشد.ولى تقريرات دروس فقه و اصول ايشان توسط جمعى از فضلاى جلسهدرس ايشان تحرير و تاليف،وبه مرحله چاپ رسيده است.
1-مباحثحج،صلوة،صوم،اعتكاف،خمس و قسمت عمده زكات توسطحضرت آية الله جوادى آملى تقرير و تحرير به چاپ رفته است.دوره كتاب الحج درسه جلد چاپ و نشر و كتاب صلوةنيز...
2-استاد بزرگوار آية الله مكارم شيرازى دوره درس اصول ايشان را نوشتهاند.
3-آية الله طاهرى اصفهانى،مبحث طهارت و دوره اصول ايشان را تقرير وتحرير نمودهاند.
4-آية الله شيخ محمد مؤمن،بحث صلوة ايشان را تقرير و تحرير نمودهاند.
5-آية الله جوادى آملى بحثحج ايشان را تقرير و تحرير نمودهاند.
فرزندان و اخلاف:
از آن بزرگوار،فرزندان شايسته به جا ماندهاند كه از ميان آنان:
حضرت آية الله حاج سيد على محقق داماد،از اساتيد حوزه علميه و عضومحترم جامعهمدرسين مىباشد.
و ديگر،حضرت حجة الاسلام و المسلمين،جناب سيد مصطفى محقق داماد،عضو هياتعلمى دانشگاه،و عزيز ديگرى در يكى از مسئوليتهاى كشورى انجاموظيفه مىنمايند.
تاريخ وفات:
مرحوم آية الله العظمى محقق داماد،پس از عمرى تلاش و كوشش در راه انجاموظيفه الهى،و پس از تربيت جمعى از شاگردان مجتهد و شايسته،روز چهارشنبه 2 ذى الحجة الحرام سال 1388 ه.ق بر اثر سكته قلبى،پس از 75 روز بيمارى دار فانى راوداع گفت،و در مقبرهاى از مقابر سمتشرقى صحن مطهر حضرت معصومه(س)باتجليل و تشييع كم سابقه مدفونگرديد.روحش شاد! (1)
پىنوشت:
1- منابع و مآخذ:مقاله فاضل محترم،آقاى بيدهندى،مجله نور علم،شماره 5،دوره دوم،ص96تا103- آثار الحجة،ج 2،ص 62- گنجينه،ج 2،ص 142.
| | |
50- آية الله العظمى حاج آقا سيد محمد محقق داماد
(متولد حدود 1325-متوفى 1388 ه.ق)
آية الله العظمى حاج سيد محمد محقق داماد،مرد دانش و تحقيق،يكى از انجمفروزان فقاهت و يكى از فقيهان نامدار شيعه در قرن چهاردهم هجرى مىباشند كهشاگردان برجسته و رجال علمى تربيت كرده او،امروز نور افكنان اجتماع مىباشند وهمگى به وجود چنين استادفرزانهاى افتخار و شكرگزارى دارند.
ولادت:
ايشان در يك بيت رفيع علمى و ولائى،در احمد آباد يزد،پا به عرصه حياتنهادند.والد عاليقدرش مرحوم حجة الاسلام و المسلمين آقاى حاج سيد جعفرموسوى،يكى ازارادتمندان و شيفتگان مقام شامخ اهل بيت عصمت و طهارت بودند.
بارها به سفر عتبات عاليات تشرف پيدا كرده بودند.در سفر اخير كه با پاى پياده عازمديار دوستبودند،روح خداجويش به ملكوت اعلى پيوست و كودك هنوز از مادرمتولد نگرديدهبود.
بسيار طبيعى است كودكى كه در چنين فضاى ولايى و دوستى اهل بيت(ع)چشم و گوش باز نمايد،چگونه بار خواهد آمد؟او در ممات پدر،تحتحمايت وعنايت مادر پارسا و عفيفهاش تربيت و پرورش مىيافت كه داغ مادر را نيز به زودى بردل گرفت و با كولهبارى از غم و اندوهبه تحصيلات مقدماتى پرداخت.
مدت كوتاهى در اردكان بوده،سپس عازم يزد گرديد و پيش اساتيد نامدارىمانند:مرحوم آقا سيد احمد مدرس،مرحوم حاج سيد يحيى واعظ،مرحوم آقاى سيد حسن باغ گندمى و مرحوم آقا سيد محمد عليرضا حائرى به تحصيل مقدمات علوم وسطوح پرداخت و مقدارى از قوانين را پيش آية الله آقاى حاج شيخ غلامرضا يزدىتلمذ نمود،و با اشارت و صلاحديد وى، شاگرد ساعى و كوشا،عازم حوزه علميه قمگرديد و اين مسافرت همراه بدرقه استاد مهربان وطالب كمال دانشجويش توام بودهاست.
مرحوم محقق به بركت استعداد ذاتى و ذوق و شوق فراوان تحصيلى،در طى نهسال اقامت درقم،به مراتب عاليه علمى نائل آمدند.ضمن تحصيل به تدريس و تعليمنيز پرداختند.
ايشان در سال 1341 ه.ق،يعنى در حدود16 سالگى به دروس حضرات آياتمير سيد على يثربى كاشانى(م 1380 ه.ق)،مرحوم آقا سيد محمد تقى خوانسارى(م1371 ه.ق)،مرحوم حاج ميرزا محمد همدانى(م 1365)و آيات عظام شيخ محموداردكانى،و سيد ابو الحسن رفيعى قزوينى و مرحوم سيد محمد حجت كوهكمرى(1372)و سرانجام درس آية الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرى(قدس سره)راهيافته و تلمذ نموده است،و استعداد درخشان خود را در اين محاضر منور نشان دادهاست،و بيشترين بهره را از محضر مبارك زعيم عاليقدر و مؤسس حوزه علميه قمبردهاند،و در اثر احساس لياقت و استعداد شاگرد، مورد عنايت و توجه خاص استادعاليقدرش قرار گرفته است،و همين عنايتخاص استاد موجب گرديده است كه بهافتخار دامادى و مصاهرت وى نيز نائل آيد،و اين امر بس بود كه عنوان جديدى برعنوان پيشين وى(محقق)افزوده شده،و آن كلمه«داماد»است،كه بهصورت«محققداماد»درآمده است.
حوزه درس فعال:
پس از ارتحال استاد بزرگوار و مؤسس حوزه علميه قم،معظم له تدريس درحوزه علميه قم را شروع و در مدت اندكى،محضر درس وى به صورت مجمع فضلاء و دانشمندان و محل ملاقات انديشمندان اهل درد درآمد،و ايشان از اين فرصتعالىترين بهرهها را برده،و در تمام ايام به تدريس و تربيت پرداختهاند.روزهايى هم كهحوزه تعطيل مىشد،بيتشريف ايشان يك مدرس بزرگ،و يك جايگاه رفعاشكالات و بحث و گفتگوى فقهى درمىآمد.روزهاى جشن و سرور،يا ايام سوگوارىو عزا نيز،بحث و گفتگوى پربركت فقهى و اصولى منقطع نمىگرديد،و روح جوياىكمال وى هرگز از زلال آب شيرين علم سيراب نمىگشت.از اينرو،با اينكه ايشانمرجعيت و رفت و آمد و بيا و برو مردمى ديگر مراجع عظام را نداشتند،و اصولاعلاقهاى نيز به اينقبيل امور،نشاننمىدادند،رشتهها وريشههاى مرجعيت رااز دل كنده و به«غارب»آن افكنده،ومتمحض در علم وتعليم و تربيت گرديدهبودند،و اين امرشوخى نيست، رياضت و مبارزهطولانى مىطلبد...ازاينرو درس ايشان،مجتهد پرور و مركزتلاقى افكار وتضارب انديشههابود.در اثر همين تمحض در علم بود كه جمعى از زبدگان حوزه به محفلگرم و با صفاى وى مىشتافتند.
جمع كثيرى كه نام بردن اسامى برخى از آنان مىتواند نمونه بس اندك از بيشترينهاباشد.افرادى مانند:
1-مرحوم آية الله حاج شيخ مرتضى حائرى يزدى(درس كفايه)
2-استاد شهيد،آية الله مرتضى مطهرى(اعلى الله مقامه الشريف)
3-شهيد دكتر سيد محمد حسينى بهشتى
4-شهيد شيخ عبد الرحيم ربانى شيرازى
5-شهيد امام موسى صدر(رهبر شيعيان لبنان)
6-شهيد آية الله حاج آقا مصطفى خمينى
7-شهيد دكتر محمد مفتح
8-شهيد حاج شيخ على قدوسى
9-آية الله حاج شيخ حسينعلى منتظرى
10-آية الله حاج شيخ على مشكينى
11-آية الله سيد عبد الكريم موسوى اردبيلى
12-آية الله استاد حاج شيخ ناصر مكارم شيرازى
13-آية الله حاج سيد موسى شبيرى زنجانى
14-آية الله حاج سيد مهدى روحانى
15-آية الله حاج ميرزا على احمدى زنجانى
16-آية الله سيد كرامت الله شيرازى
17-آية الله حاج سيد ابو الفضل مير محمدى
18-آية الله شيخ احمد آذرى قمى
19-آية الله حاج سيد فخر الدين طاهرى شيرازى
20-آية الله حاج سيد نور الدين شيرازى
21-آية الله حاج شيخ حسين نورى همدانى
22-آية الله حاج شيخ عباس ايزدى نجف آبادى
23-آية الله حاج سيد جلال طاهرى اصفهانى
24-آية الله حاج سيد محمد ابطحى كاشانى
25-آية الله حاج سيد عبد الرسول شريعتمدارى
26-آية الله حاج سيد محمد حسين تهرانى(لالهزارى)
27-آية الله حاج شيخ عبد الله جوادى آملى
28-آية الله حاج سيد محمد حسن مرتضوى لنگرودى
29-آية الله حاج شيخ محمد تقى ستوده اراكى
30-آية الله حاج شيخ حسين مظاهرى اصفهانى
31-آية الله حاج شيخ محمد مؤمن قمى
32-آية الله حاج سيد محمد حسينى كاشانى
33-آية الله حاج سيد على محقق يزدى
34-آية الله حاج شيخ محمد على ذاكرى شيرازى
35-آية الله حاج شيخ حسن شريعتمدارى...
و جمعى ديگر از بزرگان و معاريف حوزه.
خصوصيات و روحيات:
مرحوم آية الله محقق داماد،فرد زاهد و پارسا و بسيار صريح اللهجه،خوش مجلس و شيرين سخن بودند.هرگز به مقامات صورى و مناسب ظاهرى اهميتنمىدادند.از تواضع و ادب خاصى برخوردار بودند.او در ايام ماه رمضان در مسجدبازار قم به وعظ و ارشاد مىپرداختند،وسخنان وى تاثير عميقى در دل شنوندگان باقىمىگذاشت.
آثار و تاليفات:
از آثار عمده ايشان،حواشى بر العروة الوثقى مرحوم يزدى،به قلم خودشمىباشد.ولى تقريرات دروس فقه و اصول ايشان توسط جمعى از فضلاى جلسهدرس ايشان تحرير و تاليف،وبه مرحله چاپ رسيده است.
1-مباحثحج،صلوة،صوم،اعتكاف،خمس و قسمت عمده زكات توسطحضرت آية الله جوادى آملى تقرير و تحرير به چاپ رفته است.دوره كتاب الحج درسه جلد چاپ و نشر و كتاب صلوةنيز...
2-استاد بزرگوار آية الله مكارم شيرازى دوره درس اصول ايشان را نوشتهاند.
3-آية الله طاهرى اصفهانى،مبحث طهارت و دوره اصول ايشان را تقرير وتحرير نمودهاند.
4-آية الله شيخ محمد مؤمن،بحث صلوة ايشان را تقرير و تحرير نمودهاند.
5-آية الله جوادى آملى بحثحج ايشان را تقرير و تحرير نمودهاند.
فرزندان و اخلاف:
از آن بزرگوار،فرزندان شايسته به جا ماندهاند كه از ميان آنان:
حضرت آية الله حاج سيد على محقق داماد،از اساتيد حوزه علميه و عضومحترم جامعهمدرسين مىباشد.
و ديگر،حضرت حجة الاسلام و المسلمين،جناب سيد مصطفى محقق داماد،عضو هياتعلمى دانشگاه،و عزيز ديگرى در يكى از مسئوليتهاى كشورى انجاموظيفه مىنمايند.
تاريخ وفات:
مرحوم آية الله العظمى محقق داماد،پس از عمرى تلاش و كوشش در راه انجاموظيفه الهى،و پس از تربيت جمعى از شاگردان مجتهد و شايسته،روز چهارشنبه 2 ذى الحجة الحرام سال 1388 ه.ق بر اثر سكته قلبى،پس از 75 روز بيمارى دار فانى راوداع گفت،و در مقبرهاى از مقابر سمتشرقى صحن مطهر حضرت معصومه(س)باتجليل و تشييع كم سابقه مدفونگرديد.روحش شاد! (1)
پىنوشت:
1- منابع و مآخذ:مقاله فاضل محترم،آقاى بيدهندى،مجله نور علم،شماره 5،دوره دوم،ص96تا103- آثار الحجة،ج 2،ص 62- گنجينه،ج 2،ص 142.
| | |
