44-آية الله العظمى حاج ميرزا محمد فيض قمى
(متولد1293-متوفى 1370 ه.ق)
آية الله العظمى حاج آقا ميرزا محمد فيض،فرزند اديب نامى ميرزا على اكبرفيض(قدس سره)يكى از اعاظم فقهاء و از اكابر علماى طراز اول در قرن چهاردهمهجرى مىباشد.
گرچه مرحوم آية الله فيض از نظر مرجعيت عامه و تقليد عمومى مردم،در حدديگر فقهاى بزرگ ياد شده در اين كتاب نبودهاند،ولى از آنجايى كه آن مرد بزرگ الهىو فيض آثار،در احياء و ابقاء حوزه علميه قم نقش اساسى و حق بزرگى بر جامعه علمىو اسلامى ما دارند،به عنوان اداء بخشى از حقوق شرعى وى،به شرح حال مختصرىاز آن مرد علم و فضيلت مىپردازيم. باشد كه شرح حال تفصيلى او را در ذيل كتاب«علماى معاصرين مرحوم خيابانى»آورده باشيم.
مرحوم حاج ملا على واعظ خيابانى در كتاب علماى معاصرين در شان ايشانمىنويسد:
«حضرت آية الله آقا ميرزا محمد فيض قمى يكى از اعاظم علماى طراز اول وداراى شاخصيتتامه و مقبوليت عامه و مرجعيت كاملهاند.
تولد ايشان در سال1293 ه.ق در قم رخ داده است.آنگاه مقدمات و سطوح رادر قم تحصيل،و سپس براى تكميل تحصيلات عاليه به تهران مهاجرت نموده و ازمحضر آية الله آقاى حاج ميرزا حسن آشتيانى صاحب حاشيه بر رسائل تحصيل فقه واصول و نزد آية الله ميرزا محمود قمى و آقاى آقا شيخ على رشتى تحصيل حكمت وعرفان نموده است،و در سال1317 ه.ق به نجف اشرف عزيمت و از محاضر درس آيات عظام:آية الله آخوند خراسانى،و آية الله سيد محمد كاظم يزدى استفادهها نمودهاست.پس از بهرهگيرى كافى از دروس فوق،جهتسير دقايق افكار حضرت آية اللهميرزا محمد تقى شيرازى(ميرزاى دوم)به سامراء هجرت نمودهاند. ضمن تحصيل ازمحضر مبارك ايشان،در شمار اعاظم تلامذه آن بزرگوار درآمدهاند،و يكى از مدرسيننامى آن حوزه قرار گرفتهاند.به همين جهت فوق العاده مورد توجه و نايتخاصاستاد بزرگوار خود واقع شدهاند.در همان زمان در احتياطات مطلق،خود برخى ازمقلدين خويش را به ايشان ارجاع فرمودهاند.پس از مراجعتبه قم هم هر كس ازاهالى قم و ساوه واطراف آن،كه ازحضرت آية اللهشيرازى سؤالمىنمودند،كهاحتياطات مطلق شمارا بهكدام يك ازعلماء مراجعه نمائيم؟
معظمله ايشان رامعرفى مىفرمودند.
آية الله فيضپس از تكميلمعلومات و فوز بهمقام عالى اجتهاد،درسال1333 ه.ق به قممراجعت فرموده و ازمسئولين و بزرگان آن بلده طيبه به شمار آمدند.ايشان جهت ترتيب طلاب علوم دينى كمر همتبست ومدرسه فيضيه را كه بسيارى از حجرات آن انبار علاف، بقال و كسبه شده بود،از يدغاصبين و متصرفين انتزاع،و مسكن طلاب علوم دينى نمود و خود در آن مدرسه بهتدريس اشتغال ورزيد و براى توسعه اداره علميه آن،خود را نيازمند معاونت و كمكديد،تا بالاخره در سال 1340 ه.ق از آية الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرىيزدى(ره)كه تا آن وقت در شهر اراك متوقف بودند،درخواست مهاجرت فرمود،وايشان نيز با تمهيدات فراوان وارد قم شد و براى مزيد تجليل ايشان،مسجد بالاسر را كهمحل نماز ايشان بود،به آية الله حائرى واگذار،و خود هم چند ايامى به ايشان اقتداءورزيدند،و روز به روز در تقويت و رونق بخشيدن به حوزه علميه قم كوشيد،به حدىكه آن را تاحد همسويى و رقابتبا حوزه علميه نجف رساندند،و از سال 1355 ه.قكه آية الله حائرى رحلت نمود،با عزمىراسخ و با اعانتساير اعاظم دانشمندان قم،حوزه علميه قم را حفظ نمودند...» (1)
اصرار در مهاجرت:
گويند اين مرد بزرگ به آية الله حائرى كه جهت زيارت قبر شريف حضرتمعصومه(ع)آمده بود،و تصميمى بر اقامت نداشتند،عرض كردند:مگر اين قمىهانباشند كه وقتى دعبل خزاعى،جبه اعطايى امام رضا(ع)را كه به قم آورد،و به هرقيمتبالايى كه گفتند حاضر بهفروش نبود،ولى در خارج شهر عدهاى از جوانان ازچنگش درآوردند؟
مرحوم آية الله حائرى فرمودند بودند:او جبه امام را داشت،به من چه ارتباطپيدا مىكند؟ايشان گفته بودند:شما هم علم امام(ع)را داريد.
شاگردان:
حوزه پربركت و پرفيض ايشان فارغ التحصيلات متعددى را تحويل جامعه دادكه به محضارائه نمونه اسامى،چند تن از فضلاى زير را ذكر مىكنيم:
1-مرحوم آية الله ميرزا مصطفى صادقى(متوفى 1358 ه.ق)
2-آية الله حاج سيد مرتضى فقيه
3-آية الله حاج شيخ احمد فقيهى
4-آية الله حاج شيخ عباس مستقيم
5-آية الله حاج شيخ عباس حائرى اصفهانى
6-مرحوم شيخ ابو القاسم نحوى
7-مرحوم حاج شيخ على پائين شهرى
8-مرحوم حاج محمد باقر قمى فرزند حاج شيخ ابو القاسم كبير قمى
ترويجبراى خدا:
گويند معظم له از آية الله بروجردى رحمة الله عليه كه پس از مؤسس بزرگوار،پرچمدار و زعيم حوزه بود،بسيار ترويج و تبليغ مىنمود.برخى به ايشان اعتراضمىكنند و مىگويند شما كه خود صاحب فتوى و مرجع تقليد هستيد،براى چه از آقاىبروجردى ترويج مىكنيد؟ در جواب مىفرمايند:اگر كار براى خدا است،ما بايد ازكسى كه فعلا علمدار است،و حوزه راحفظ مىكند ترويج كنيم،و اگر براىغير خداست،من اهلش نيستم.
تاليفات:
تاليفات مرحوم فيض عبارت است از:
1-كتاب الفيض در طهارت آب قليل و عدم تنجيس متنجس(مطبوع)
2-حاشية بر العروة الوثقى
3-مناسك حج
4-حاشيه وسيلة النجاة
5-شرحى بر منظومه مرحوم سيد بحر العلوم در فقه
6-ذخيرة العباد و چند اثر ديگر
اخلاف شايسته:
از آن مرحوم علاوه بر آثار علمى و تاليفى،چند خلف صالح بر جاى مانده استكه هر كدام درشغل و موقعيتخود منشا خدمات اسلامى و انسانى بوده و هستند:
1-مرحوم ميرزا عباس فيض،صاحب تاليفات عديده،از جمله:گنجينه آثار قم،قم و روحانيت،انجم فروزان،بدر فروزان،تاريخ كاظمين و تاريخ پاكستان،و آثارديگر.
2-حجة الاسلام و المسلمين حاج آقا مهدى فيض،يكى از ائمه جماعت مسجدامام حسنعسكرى(ع)و داراى تاليفات چند كه هنوز به طبع نرسيدهاند.
3-دكتر عليرضا فيض،استاد دانشگاه تهران،نويسنده مبادى فقه و اصول،ترجمه لمعه دمشقيه،حقوق جزاى عمومى اسلام،مقارنه و تطبيق در حقوق جزاىعمومى اسلام،حقوقجزاى خصوصى،و آثار و تاليفات ديگر.
در ضمن ايشان حقاستادى بر حقير دارند،چون در دانشكده الهيات و معارف اسلامى،چندترم با ايشاندرس داشتهام.
4-ميرزا محمد تقى معروف به آقا ميرزا.
5-حاج حسين آقا.
مرحوم فيض چهار داماد داشتند كه تنها حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخعباس مستقيماز ميان آنان در كسوت روحانيتبود.
وفات:
ايشان پس از عمرى تلاش و كوشش در راه خدا،در دهه آخر جمادى الاولىسال 1370 ه.ق،در حال نماز وقتى دستها را به دعا برداشته بود،و«الهى عاملنابفضلك»را مىگفت،دار فانى را وداعگفت.آية الله بروجردى بر پيكر او نماز خواند ودر ايوان طلايى صحن عتيق مدفون گرديد.
عزادارى سراسرى در كشور اقامه شد.از جمله در تهران از سوى دربار درمسجد شاه 15 اسفند1329 ه.ش مجلس ترحيمى برگزار گرديد.در اين مجلسترحيم وقتى حاج على رزم آرا نخست وزير وقتبراى شركت وارد صحن مسجد شدهبود،نزديك حوض ناگهان هدفگلولههاى تير فدائيان اسلام قرار گرفت و مقتولگرديد. (2)
پىنوشتها:
1- علماى معاصرى،ص187 و 188،تاليف ملا على واعظ خيابانى(ره)
2- در مورد شناخت تفصيلى شخصيت ايشان مىتوان به:آثار الحجة،ج 1،ص139- علماى معاصرين،ص 288- گنجينه دانشمندان،ج 1،ص 341- آئينه دانشوران،ص 352- لغت نامه دهخدا،ج 25،ص 365- انجم فروزان،ص 138- مجله نور علم،شماره6 دوره دورم،ص 100 تا 110مقاله فاضل محترم آقاىباقر بيدهندى مراجعه نمود.
| | |
44-آية الله العظمى حاج ميرزا محمد فيض قمى
(متولد1293-متوفى 1370 ه.ق)
آية الله العظمى حاج آقا ميرزا محمد فيض،فرزند اديب نامى ميرزا على اكبرفيض(قدس سره)يكى از اعاظم فقهاء و از اكابر علماى طراز اول در قرن چهاردهمهجرى مىباشد.
گرچه مرحوم آية الله فيض از نظر مرجعيت عامه و تقليد عمومى مردم،در حدديگر فقهاى بزرگ ياد شده در اين كتاب نبودهاند،ولى از آنجايى كه آن مرد بزرگ الهىو فيض آثار،در احياء و ابقاء حوزه علميه قم نقش اساسى و حق بزرگى بر جامعه علمىو اسلامى ما دارند،به عنوان اداء بخشى از حقوق شرعى وى،به شرح حال مختصرىاز آن مرد علم و فضيلت مىپردازيم. باشد كه شرح حال تفصيلى او را در ذيل كتاب«علماى معاصرين مرحوم خيابانى»آورده باشيم.
مرحوم حاج ملا على واعظ خيابانى در كتاب علماى معاصرين در شان ايشانمىنويسد:
«حضرت آية الله آقا ميرزا محمد فيض قمى يكى از اعاظم علماى طراز اول وداراى شاخصيتتامه و مقبوليت عامه و مرجعيت كاملهاند.
تولد ايشان در سال1293 ه.ق در قم رخ داده است.آنگاه مقدمات و سطوح رادر قم تحصيل،و سپس براى تكميل تحصيلات عاليه به تهران مهاجرت نموده و ازمحضر آية الله آقاى حاج ميرزا حسن آشتيانى صاحب حاشيه بر رسائل تحصيل فقه واصول و نزد آية الله ميرزا محمود قمى و آقاى آقا شيخ على رشتى تحصيل حكمت وعرفان نموده است،و در سال1317 ه.ق به نجف اشرف عزيمت و از محاضر درس آيات عظام:آية الله آخوند خراسانى،و آية الله سيد محمد كاظم يزدى استفادهها نمودهاست.پس از بهرهگيرى كافى از دروس فوق،جهتسير دقايق افكار حضرت آية اللهميرزا محمد تقى شيرازى(ميرزاى دوم)به سامراء هجرت نمودهاند. ضمن تحصيل ازمحضر مبارك ايشان،در شمار اعاظم تلامذه آن بزرگوار درآمدهاند،و يكى از مدرسيننامى آن حوزه قرار گرفتهاند.به همين جهت فوق العاده مورد توجه و نايتخاصاستاد بزرگوار خود واقع شدهاند.در همان زمان در احتياطات مطلق،خود برخى ازمقلدين خويش را به ايشان ارجاع فرمودهاند.پس از مراجعتبه قم هم هر كس ازاهالى قم و ساوه واطراف آن،كه ازحضرت آية اللهشيرازى سؤالمىنمودند،كهاحتياطات مطلق شمارا بهكدام يك ازعلماء مراجعه نمائيم؟
معظمله ايشان رامعرفى مىفرمودند.
آية الله فيضپس از تكميلمعلومات و فوز بهمقام عالى اجتهاد،درسال1333 ه.ق به قممراجعت فرموده و ازمسئولين و بزرگان آن بلده طيبه به شمار آمدند.ايشان جهت ترتيب طلاب علوم دينى كمر همتبست ومدرسه فيضيه را كه بسيارى از حجرات آن انبار علاف، بقال و كسبه شده بود،از يدغاصبين و متصرفين انتزاع،و مسكن طلاب علوم دينى نمود و خود در آن مدرسه بهتدريس اشتغال ورزيد و براى توسعه اداره علميه آن،خود را نيازمند معاونت و كمكديد،تا بالاخره در سال 1340 ه.ق از آية الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرىيزدى(ره)كه تا آن وقت در شهر اراك متوقف بودند،درخواست مهاجرت فرمود،وايشان نيز با تمهيدات فراوان وارد قم شد و براى مزيد تجليل ايشان،مسجد بالاسر را كهمحل نماز ايشان بود،به آية الله حائرى واگذار،و خود هم چند ايامى به ايشان اقتداءورزيدند،و روز به روز در تقويت و رونق بخشيدن به حوزه علميه قم كوشيد،به حدىكه آن را تاحد همسويى و رقابتبا حوزه علميه نجف رساندند،و از سال 1355 ه.قكه آية الله حائرى رحلت نمود،با عزمىراسخ و با اعانتساير اعاظم دانشمندان قم،حوزه علميه قم را حفظ نمودند...» (1)
اصرار در مهاجرت:
گويند اين مرد بزرگ به آية الله حائرى كه جهت زيارت قبر شريف حضرتمعصومه(ع)آمده بود،و تصميمى بر اقامت نداشتند،عرض كردند:مگر اين قمىهانباشند كه وقتى دعبل خزاعى،جبه اعطايى امام رضا(ع)را كه به قم آورد،و به هرقيمتبالايى كه گفتند حاضر بهفروش نبود،ولى در خارج شهر عدهاى از جوانان ازچنگش درآوردند؟
مرحوم آية الله حائرى فرمودند بودند:او جبه امام را داشت،به من چه ارتباطپيدا مىكند؟ايشان گفته بودند:شما هم علم امام(ع)را داريد.
شاگردان:
حوزه پربركت و پرفيض ايشان فارغ التحصيلات متعددى را تحويل جامعه دادكه به محضارائه نمونه اسامى،چند تن از فضلاى زير را ذكر مىكنيم:
1-مرحوم آية الله ميرزا مصطفى صادقى(متوفى 1358 ه.ق)
2-آية الله حاج سيد مرتضى فقيه
3-آية الله حاج شيخ احمد فقيهى
4-آية الله حاج شيخ عباس مستقيم
5-آية الله حاج شيخ عباس حائرى اصفهانى
6-مرحوم شيخ ابو القاسم نحوى
7-مرحوم حاج شيخ على پائين شهرى
8-مرحوم حاج محمد باقر قمى فرزند حاج شيخ ابو القاسم كبير قمى
ترويجبراى خدا:
گويند معظم له از آية الله بروجردى رحمة الله عليه كه پس از مؤسس بزرگوار،پرچمدار و زعيم حوزه بود،بسيار ترويج و تبليغ مىنمود.برخى به ايشان اعتراضمىكنند و مىگويند شما كه خود صاحب فتوى و مرجع تقليد هستيد،براى چه از آقاىبروجردى ترويج مىكنيد؟ در جواب مىفرمايند:اگر كار براى خدا است،ما بايد ازكسى كه فعلا علمدار است،و حوزه راحفظ مىكند ترويج كنيم،و اگر براىغير خداست،من اهلش نيستم.
تاليفات:
تاليفات مرحوم فيض عبارت است از:
1-كتاب الفيض در طهارت آب قليل و عدم تنجيس متنجس(مطبوع)
2-حاشية بر العروة الوثقى
3-مناسك حج
4-حاشيه وسيلة النجاة
5-شرحى بر منظومه مرحوم سيد بحر العلوم در فقه
6-ذخيرة العباد و چند اثر ديگر
اخلاف شايسته:
از آن مرحوم علاوه بر آثار علمى و تاليفى،چند خلف صالح بر جاى مانده استكه هر كدام درشغل و موقعيتخود منشا خدمات اسلامى و انسانى بوده و هستند:
1-مرحوم ميرزا عباس فيض،صاحب تاليفات عديده،از جمله:گنجينه آثار قم،قم و روحانيت،انجم فروزان،بدر فروزان،تاريخ كاظمين و تاريخ پاكستان،و آثارديگر.
2-حجة الاسلام و المسلمين حاج آقا مهدى فيض،يكى از ائمه جماعت مسجدامام حسنعسكرى(ع)و داراى تاليفات چند كه هنوز به طبع نرسيدهاند.
3-دكتر عليرضا فيض،استاد دانشگاه تهران،نويسنده مبادى فقه و اصول،ترجمه لمعه دمشقيه،حقوق جزاى عمومى اسلام،مقارنه و تطبيق در حقوق جزاىعمومى اسلام،حقوقجزاى خصوصى،و آثار و تاليفات ديگر.
در ضمن ايشان حقاستادى بر حقير دارند،چون در دانشكده الهيات و معارف اسلامى،چندترم با ايشاندرس داشتهام.
4-ميرزا محمد تقى معروف به آقا ميرزا.
5-حاج حسين آقا.
مرحوم فيض چهار داماد داشتند كه تنها حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخعباس مستقيماز ميان آنان در كسوت روحانيتبود.
وفات:
ايشان پس از عمرى تلاش و كوشش در راه خدا،در دهه آخر جمادى الاولىسال 1370 ه.ق،در حال نماز وقتى دستها را به دعا برداشته بود،و«الهى عاملنابفضلك»را مىگفت،دار فانى را وداعگفت.آية الله بروجردى بر پيكر او نماز خواند ودر ايوان طلايى صحن عتيق مدفون گرديد.
عزادارى سراسرى در كشور اقامه شد.از جمله در تهران از سوى دربار درمسجد شاه 15 اسفند1329 ه.ش مجلس ترحيمى برگزار گرديد.در اين مجلسترحيم وقتى حاج على رزم آرا نخست وزير وقتبراى شركت وارد صحن مسجد شدهبود،نزديك حوض ناگهان هدفگلولههاى تير فدائيان اسلام قرار گرفت و مقتولگرديد. (2)
پىنوشتها:
1- علماى معاصرى،ص187 و 188،تاليف ملا على واعظ خيابانى(ره)
2- در مورد شناخت تفصيلى شخصيت ايشان مىتوان به:آثار الحجة،ج 1،ص139- علماى معاصرين،ص 288- گنجينه دانشمندان،ج 1،ص 341- آئينه دانشوران،ص 352- لغت نامه دهخدا،ج 25،ص 365- انجم فروزان،ص 138- مجله نور علم،شماره6 دوره دورم،ص 100 تا 110مقاله فاضل محترم آقاىباقر بيدهندى مراجعه نمود.
| | |
