میتوان تاريخ حاضر را تحت فرمان در آورد و به سود سعادت خود و مردمحاضر از آن بهرهگيری كرد . اينك يك آيه به عنوان نمونه : « قد خلت من قبلكم سنن فسيروا فی الارض فانظروا كيف كان عاقبهالمكذبين »( 1 ) . پيش از شما سنتها و قانونهائی عملا به وقوع پيوسته است پس در زمين وآثار تاريخی گذشتگان گردش و كاوش كنيد و ببينيد پايان كار كسانی كهحقايقی را كه از طريق وحی به آنها عرضه داشتيم دروغ پنداشتند به كجاانجاميد . . 3 ضمير انسان قرآن ضمير انسانی را به عنوان يك منبع معرفت ويژه نام میبرد از نظرقرآن ، سراسر خلقت آيات الهی و علائم و نشانههايی برای كشف حقيقت استقرآن از جهان خارج انسان به " آفاق " و از جهان درون انسان به " انفس" تعبير میكند ( 2 ) و از اين راه اهميت ويژه ضمير انسانی را گوشزدمینمايد اصطلاح " آفاق و انفس " در ادبيات اسلامی از همين جا پديد آمدهاست . " كانت " فيلسوف آلمانی جملهای دارد كه شهرت جهانی دارد و همانجمله بر لوح قبرش حك شده است میگويد : دو چيز است كه اعجاب انسان را سخت بر میانگيزد : يكی آسمانپرستارهای كه بالای سرما قرار گرفته است و ديگر وجدان و ضميری كه در درونما قرار دارد .پاورقی : . 1 آل عمران : . 137 . 2 سنريهم آياتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی يتبين لهم انه الحق سوره فصلت : . 53 |
