کتابخانه الکترونيکي انهار

901- سنن ابوداود، ج 3، ص 66، باب فى النهى عن النهبى .
902- صحيح مسلم ، كتاب النكاح ، ص 1032.
903- تفسير ابن كثير، در تفسير آيه فما استمتعتم ...
904- كشاف زمخشرى ، ج 1، ص 519.
905- به موجب برآورد ابن رشد در كتاب بداية المجتهد ج 2، ص 63 اين تعداد پنجنوبت بوده است .
906- تفسير قرطبى ، ج 5، ص 130-131.
907- زادالمعاد، ج 2، ص 204.
908- شرح ترمذى ، ج 5، ص 48-51.
909- مصادر اين خبر در ابتداى عمره تمتع آمده است . همچنين به زادالمعاد ج 2، ص205 مراجعه شود.
910- مصادر اين خبر در پيش آمده است .
911- تقريب التقريب و التيسير لمعرفة سنن البشير النذير، تاءليف حافظ محىالدين نواوى ، ص ‍ 631-616 كه سيوطى (م 911 ق ) آن را به شرح كشيده و نامش راتدريب الراوى فى شرح النواوى نهاده است . چاپ دوم ، 1392 منشورات المكتبة العلميةبالمدينة ، ج 1، ص 281-283.
912- تدريب الراوى ، ج 1، ص 282؛ البرهان فى علوم القرآن ، تاليف زركشى ،ص 432.
913- تهذيب التهذيب ، ج 10، ص 480 و 486.
914- آنچه را از ميسره آورده ايم ، همه را از تدريب الراوى سيوطى ج 1، ص 283 و289 و نيز از شرح حالش در ميزان الاعتدال و لسان الميزان ج 6، ص 138-140 گرفتهايم .
915- تدريب الراوى ، ج 1، ص 288 و 289.
916- تدريب الراوى ، ج 1، ص 283.
917- اينها را ابن حجر به همين ترتيب در فتح البارى ج 11، ص 73 آورده است .
918- ابو محمد، يحيى بن اكثم مروزى ، از فرزندان اكثم بن صيفى تميمى اسيدىاست كه او را متوكل عباسى به قاضى القضاتى و وزارت خويش برگزيده بود. يحيىمتهم به همجنس بازى و كار زشت قوم لوط بود. شاعرى درباره اش چنين گفته است :

متى تصلح الدنيا و يصلح اهلها

و قاضى قضاة المسلمين يلوط؟

و ديگرى درباره اش گفته است :

قاض يرى الحد فى الزنا و لا

يرى على من يلوط من باءس !

يحيى بن اكثم در بازگشتنش از حج به عراق ، بهسال 242 هجرى در ربذه جان داده است . وفيات الاعيان ، ج 5، ص 197-213.
919-سوره مامون ، آيه 1-7.
920- نساء، 24.
921- مائده ، 87.
922- به بحث درباره جبهه گيرى قدرت حاكمه درطول سيزده قرن ، در جلد اول همين كتاب مراجعه شود.
923- المدخل الى علم اصول الفقه ، تاليف محمد دواليبى ، استاذ علماصول فقه و قانون رومانى در دانشكده حقوق ، دارنده دكتراى حقوق از دانشگاه پاريس ،مجاز در علوم اسلامى از دانشكده الشرعيه حلب ، چاپ دار العلم للملايين بيروت ، 1385ق /1965م .
924- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 14-17 كه فشرده آن را آورديم .
925- المدخل ، ص 30.
926- المدخل ، ص 53.
927- مقدمه دارمى ، ج 1، ص 60؛ مسند احمد، ج 5، ص 230 و 276.
928- صحيح بخارى ، ج 2، ص 178، باب اجر الحاكم از كتاب الاحكام ؛ صحيحمسلم ، كتاب الاقضيه ، باب بيان الحاكم ، ح 15، ص 1242؛ سنن ابن ماجه ، ح 2314،كتاب الاحكام ، باب الحاكم يجتهد فيصيب ؛ مسند احمد، ج 2، ص 187 و ج 4، ص 198 و204 و در صفحه 205 آمده كه اگر درست قضاوت كردى ده حسنه خواهى داشت .
929- نامه منسوب به عمر و شرح آن در كتاب الاعلام الموقعين ، ج 1، ص 85-86آمده است .
930- الاحكام ابن حزم ، چاپ قاهره ، ج 5، ص 773-775.
931- الاحكام ، ج 5، ص 775.
932- الاحكام ابن حزم ، ج 5، ص 771.
933- الاحكام ، ج 5، ص 1003؛ اعلام الموقعين ، ج 1، ص 85-86.
934- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 55.
935- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 55.
936- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 91-95، باب انواع الاجتهاد.
937- الاحكام باصول الاحكام ابن حزم ، چاپ قاهره ، ج 1، ص 40-41.
938- المدخل ، ص 301، باب هشتم .
939- المدخل ، ص 304-305، باب هشتم .
940- المدخل ، ص 317.
941- المدخل ، ص 319.
942- اعلام الموقعين ابن قيم جوزيه 3، 30-36.
943- المدخل ص 5، 334.
944- تاريخ خطيب بغدادى ، شرح حال ابو حنيفه ، ج 13، و تمامى اين حديث در ص387 و 390 آن آمده ، بدون اين عبارت و مگر دين بجز راى نيكو مى باشد؟ و نيز شرححال ابو حنيفه در كتاب المجروحين ، ج 3، ص 65 تاليف حبان البستى (م 354 ق ).
945- احاديث ابواسحاق در ص 387 آمده است كه ما يكى از آنها را به خاطر اينكه درآن ابو حنيفه دشنام و ناسزا داده بود، رها كرديم .
946- خبر حماد در تاريخ بغداد (ج 13، ص 390 - 391) و كتاب المجروحين (ج 3،ص 70) آمده است .
947- تاريخ بغداد، ج 13، ص 390.
948- حديث يوسف بن ساباط در تاريخ بغداد ج 3، ص 390 آمده است .
949- حديث بشر در تاريخ بغداد ج 13، ص 388 و روايت حماد و ايوب به طورمفصل در المجروحين ج 3، ص 67 و نيز حديث بشر در، ج 3، ص 70 آن آمده است .
950- حديث عبدالصمد در تاريخ بغداد ج 13، ص 388 آمده است .
951- تاريخ بغداد، ج 13، ص 338.
952- تاريخ بغداد، ج 13، ص 388-389.
953- صحيح بخارى ، كتاب الجهاد، باب سهم الفرس ، ج 2، ص 99؛ المغازى ،باب غزوه خيبر، ج 3، ص 36؛ صحيح مسلم ، كتاب الجهاد، باب كيفية قسمته الغنيمة بينالحاضرين ، ح 57؛ ابوداود، كتاب الجهاد، باب 143 و 147؛ ترمذى ، السير، باب 6 و8؛ موطا مالك ، كتاب الجهاد، ص 21؛ مسند احمد، ج 2، ص 2 و 62 و 80 و ج 4، ص 138.
954- بداية المجتهد، ج 2، ص 411.
955- صحيح بخارى ، كتاب الحج ، باب 51؛ صحيح مسلم ، ح 205؛ ترمذى ، ص64، كتاب المناسك ؛ سنن ابن ماجه ، باب اشعار البدن ، ص 96؛ دارمى ، باب 68؛ مسنداحمد، ج 1، ص 216 و 254 و 280 و 339 و 334 و 347 و 372.
956- المحلى ابن حزم ، ج 7، ص 111.
957- صحيح بخارى ، كتاب البيوع ، باب 19، 22، 42، 43، 44، 46، 47؛صحيح مسلم ، ح 43، 46، 47؛ سنن ابوداود، باب 51؛ ترمذى ، ص 63؛ نسائى ، ص 4،ص 7، 9؛ دارمى ، باب 15؛ موطا، ص 79؛ ابن ماجه ، كتاب التجارات ، ص 17؛ مسنداحمد، ج 2، ص 4، و 9 و 52 و 54 و 73 و 135 و 311 و ج 3، ص 402 و 425 و 434 وج 5، ص 12 و 17 و 21 و 22 و 23.
958- بداية المجتهد، ج 2، ص 226، كتاب بيع الخيار.
959- اين روايات را ابن حزم در المحلى ، ج 8، ص 351-351 مساله 1417 آوردهاست .
960- صحيح بخارى ، كتاب الحج ، باب 21، صحيح مسلم ، ح 1-5؛ ترمذى ، ص19؛ نسائى ، ص ‍ 52-53، 55، 57-59، 61 - 63؛ موطا، ص 8-9؛ المناسك ابن ماجه ،ص 19-20؛ دارمى ، ص 9؛ مسند احمد، ج 1، ص 215 و 225 و 228 و 279 و 285 و337 و ج 2، ص 3 و 4 و 8 و 29 و 32 و 34 و 41 و 47 و 50 و 54 و 66 و 73 و 74 و81 و 111 و 119 و ج 3، ص 323 و 395.
961- شرح مفصل آن را در المحلى ج 7، ص 81 مطالعه كنيد.
962- صحيح بخارى ، كتاب الخصومات 1 و الوصايا، ص 5 والديات ، ص 4، 12؛صحيح مسلم ، كتاب القسامة ، ص 17 و كتاب الديات ؛ سنن ابوداود، ص 1؛ ابن ماجه ، ص24؛ دارمى ، باب 4؛ مسند احمد، ج 3، ص 193 و 262 و 269.
963- بداية المجتهد، ج 2، ص 437.
964- المحلى ، ج 10، ص 360 به بعد.
965- صحيح بخارى ، كتاب العلوم ، باب 32؛ سنن ابوداود، باب 28؛ ترمذى ،باب 59؛ دارمى ، باب 26 و كتاب الصيام ؛ ابن ماجه ، ص 18؛ مسند احمد، ج 2، ص 364و ج 3، ص 465 و 474 و 480 و ج 4، ص 123 و 124 و 125 و ج 5، ص 210، 276،277، 280، 282، 283 و ج 6، ص 12، 157، 258.
966- بداية المجتهد، ج 1، ص 300؛ المحلى ابن حزم ، ج 6، ص 204-205، مساله753.
967- سنن ترمذى ، كتاب الدعاء، باب 85؛ نسائى ، الزكاة ، باب 1؛ ابن ماجه ،الطهارة ، ص 5؛ دارمى ، الوضوء، باب 2؛ مسند احمد، ج 5، ص 365. ضمنا بايدبگوييم ما مصادر احاديثى را كه در اين مورد آورده ايم ، از كتاب المعجم المفهرس لالفاظالحديث نقل كرده ايم .
968- صحيح بخارى ، كتاب الجهاد، باب 64 و الهبه 15 والشهادات 15 و 30؛المغازى ، ص 34 و تفسير سوره 34/6؛ صحيح مسلم ، كتاب التوبه ، ح 56؛ سننابوداود، كتاب النكاح ، باب فى القسم بين النساء؛ دارمى ، كتاب النكاح ، ص 26؛ مسنداحمد، ج 6، ص 117 و 157 و 195 و 269 اين مطلبى است كه از ام المؤ منين عايشه آمده وما هر قدر جستجو كرديم ، نديديم كه پيامبر خدا (ص ) به غير از حج و عمره زنانش را باخود برده باشد.
969- به بخشهاى المدخل الى علم اصول الفقه دواليبى مراجعه شود.
970- المحلى ، ج 11، ص 251-257 مساله 2213، المستاءجرة للزنا!
971- تاريخ بغداد، ج 13، ص 335.
972- خطط المقريزى ، ج 4، ص 161.
973- رجال كشى ، ص 238 در نامگذارى فقها، شماره 431.
974- رجال كشى ، ص 375، شماره 705.
975- رجال كشى ، ص 556 شماره 1050؛ خاتمهالوسائل ، چاپ امير بهادر، ج 3، ص 538؛ الاصول الاصلية ، تاليف فيض ، ص56-57.
976- به سلسله اسناد مشايخ حديث در مكتباهل بيت در جلد سوم همين كتاب مراجعه شود.
977- بحار الانوار، ج 107، ص 215-216.
978- بحار الانوار، ج 107، ص 222-225.
979- بحار الانوار، ص 105، ص 29.
980- كافى ، ج 1، ص 58، تاليف ابوجعفر محمد بن يعقوب كلينى (م 328 يا329 ق )، چاپ تهران ، 1375؛ الوافى ، ج 1، ص 59، تاليف محمد بن مرتضى مشهوربه ملا محسن فيض كاشانى (م 1091 ق ) چاپ 1324 ق .
981- بصائر الدرجات ، ص 301، تاليف محمد بن حسن الصفار (م 290 ق ) چاپ1285 ق .
982- شرح اين حديث در مرآة العقول محمد باقر مجلسى آمده است .
983- ابوالقاسم فضيل بن يسار، از اصحاب امام باقر و امام صادق - عليهماالسلام - بوده است . او اصلا كوفى است كه به بصرهمنتقل شده است . قاموس الرجال ، ج 7، ص 343.
984- بصائر الدرجات ، ص 299، ح 2.
985- بصائر الدرجات ، ص 301، ح 9.
986- ابو محمد سماعة بن مهران ، فروشنده كرم ابريشم ، كوفى و از راويان حديثامام صادق (ع ) بوده و كتابى داشته است . قاموسالرجال ، ج 5، ص 3.
987- بصائر الدرجات ، ص 301، ح 1.
988- داود بن فرقد، ابويزيد اسدى كوفى ، از امام صادق و كاظم - عليهماالسلام- روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 4، ص 56.
989- بصائر الدرجات ، ص 299.
990- جابر جعفى ، فرزند يزيد بن حرث ، از امام باقر و صادق - عليهما السلام -حديث كرده و در سال 128 هجرى درگذشته است .
991- بصائر الدرجات ، ص 299، حديثاول و در 300 حديثهاى 4 و 6.
992- محمد بن شريح ، ابوعبدالله حضرمى از امام صادق روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 8، ص 213.
993- بصائر الدرجات ، ص 300-301، ح 5، 7، 10.
994- بصائر الدرجات ، ص 290، باب فى اميرالمؤ منين (ع ) ان النبى علمه العلم؛ وسائل ، چاپ سال 1323-1324 ق ، ج 3، ص 391، ح 19؛ مستدركالوسائل ، چاپ سال 1321 ق ، ج 3، ص 192، ح 28، بهنقل از تفسير عياشى .
995- ابوحمزه يا ابوالحسن حمران بن اعين شيبانى ، تابعى ثقه است و از امامباقر و صادق - عليهماالسلام - روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 4، ص 413.
996- دو نفر به ابوبصير معروفند: يكى يحيى بن ابى القاسم ، كنيه اشابومحمد از اصحاب امام باقر و صادق (ع ) بوده كه مطلقا به او ابوبصير گويند،ديگرى ابو يحيى ليث بن بخترى مرادى است كه به او ابوبصير اصغر گويند. او ازامام باقر و صادق روايت كرده است . در مورد اين دو كنيه به قاموسالرجال رجوع شود.
997- حماد بن عثمان فزارى از امامانى چون صادق و كاظم و رضا - عليهم السلام -روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 3، ص 397.
998- بصائر الدرجات ، ص 290-292، حديث مهران ، شماره 6، 7، 11 و حديثابوبصير، شماره 8 و حديث ابوالاعز، شماره 10 و حديث حماد، شماره 12 و در حديثشماره 6 حمران آمده است كه پيغمبر در طائف با على نجوا كرده است .
999- ابو محمد يعقوب شعيب بن ميثم مولى بنى اسد، از امام باقر و صادق -عليهماالسلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 363.
1000- بصائر الدرجات ، ص 290-291، ح 3 و 9.
1001- محمدالحلبى ، ابو جعفر بن على بن ابى شعبه ، از امام صادق (ع ) روايتكرده و در زمان حضرتش از دنيا رفته است . قاموسالرجال ، ج 8، ص 276.
1002- بصائر الدرجات ، ص 292، ح 13.
1003- سليم بن قيس ، ابوصادق الهلال العامرى از اصحاب اميرالمؤ منين على (ع )بوده و امامان را تا حضرت سجاد درك كرده و داراى كتابى بوده است . قاموسالرجال ، ج 4، ص 445.
1004- بصائر الدرجات ، ص 198، ح 3.
1005- طبقات ابن سعد، در شرح حال اميرالمومنين على (ع )، ج 2، ص 2، ح 101،چاپ اروپا. حديث او را احمد بن حنبل در فضائل اميرالمومنين آورده است .
1006- زيد بن على بن الحسين در زمان حكومت هشام بن عبدالملك با شعار رضاآل محمد خروج كرد و دو شب گذشته از صفرسال 120 كشته شد. قاموس الرجال ، ج 4، ص 259.
1007- بصائر الدرجات ، ص 197، ح 4.
1008- سه روايت فوق در سنن نسائى ، ج 1، ص 178، باب التنحنح فى الصلاة؛ و روايت سوم در سنن ابن ماجه ، ح 3708، باب استيذان ، كتاب الادب ؛ و روايتاول در مسند احمد، ج 1، ص 58، ح 647؛ روايت دوم در ج 1، ص 107، ح 845 كه چنين آمدهاست : هر بامداد به خدمت پيغمبر خدا (ص ) مى رسيدم ، اگر آرام سرفه مى كرد وارد مىشدم ، و اگر سكوت مى نمود، بر مى گشتم . و سومى در ج 1، ص 80، شماره 608 آمدهاست . بخارى آغاز حديث را حذف كرده ، ولى پايانش را در شرححال نجى در تاريخش ، ج 4، ص 2، ح 121 آورده است .
1009- امالى شيخ ابوجعفر محمد بن حسن طوسى (م 460 ق )، چاپ نعمان نجف ،1384، ج 2، ص ‍ 56؛ بصائر الدرجات ، ص 167 ازابوطفيل ، از ابوجعفر (ع )؛ ينابيع المودة ، تاليف شيخ سليمان حنفى (م 1294 ق )، ص20 كه ما به نسخه اى كه در دارالخلافه عثمانى درسال 1302 هجرى چاپ شده بود مراجعه كرده ايم .
1010- ابوارا كه از زمان امام (ع ) تا زمان حكومت زياد بن ابيه در كوفه ساكنبوده است . قاموس ‍ الرجال ، ج 10، ص 7. مسكن در كنار نهردجيل عراق بوده است .
1011- بصائر الدرجات ، ص 149 و نزديك به آن در ص 159، ح 15.
1012- بصائر الدرجات ، ص 144.
1013- بصائرالدرجات ، ص 147.
1014- بصائرالدرجات ، ص 143.
1015- ابوجعفر اوقص ، محمد بن مسلم بن رباح ، آسيابان ثقفى بود و از امام باقر(ع ) روايت كرده است . او كتابى دارد به نام الاربعمائة مسالة فى ابوابالحلال والحرام . وى در سال 150 ق درگذشت . قاموسالرجال ، ج 8، ص 378.
1016- بصائر الدرجات ، ص 143.
1017- بصائر الدرجات ، ص 164.
1018- بصائرالدرجات ، ص 146.
1019- عبدالله بن ميمون القداح ، مكى و از امام صادق (ع ) روايت كرده است . ابننديم او را از فقهاى شيعه به حساب آورده است . قاموسالرجال ، ج 6، ص 158.
1020- بصائرالدرجات ، ص 164 و 148.
1021- بصائرالدرجات ، ص 147.
1022- بصائر الدرجات ، ص 148.
1023- بصائرالدرجات ، ص 145.
1024- عبدالله بن سنان بن طريف ، خازن منصور و مهدى و هادى و رشيد عباسى بودهاست . او كوفى ثقه بوده و از امام صادق ، و گفته اند از امام كاظم (ع )، روايت كرده وكتابهاى مختلفى نيز نوشته است . قاموس الرجال ، ج 5، ص 275.
1025- بصائرالدرجات ، ص 147 و 143.
1026- منصور بن حازم ، كوفى اسدى است و از امام صادق (ع ) روايت كرده است .قاموس الرجال ، ج 9، ص 127.
1027- بصائر الدرجات ، ص 154 و در 146 درآخر حديث مطالبى اضافه دارد.
1028- بصائر الدرجات ، ص 159 و در 148 با جزئى اختلاف در لفظ.
1029- بصائر الدرجات ، ص 144.
1030- عبدالرحمان بن ابى عبدالله ، بصرى واهل كوفه و از روايان امام صادق (ع ) بود. قاموسالرجال ، ج 5، ص 275.
1031- بصائرالدرجات ، ص 145.
1032- محمد بن عبدالملك ، يا انصارى كوفى است كه در بغداد فرود آمده و ياابوجعفر واسطى دقيقى است . قاموس الرجال ، ج 8، ص 257.
1033- بصائر الدرجات ، ص 144.
1034- ابوالربيع ، سليمان بن خالد كوفى هلالى ، از اما باقر و صادق (ع )روايت كرده و در زمان امام صادق (ع ) از دنيا رفته است . قاموسالرجال ، ج 4، ص 463.
1035- بصائرالدرجات ، ص 144.
1036- بصائر الدرجات ، ص 148؛ اصول كافى ، ج 1، ص 59؛ وافى ، ج 1،ص 61.
1037- عبدالله بن ايوب از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 5، ص 391.
1038- بصائر الدرجات ، ص 166.
1039- محمد بن حكيم از امام كاظم (ع ) روايت كرده است ، قاموسالرجال ، ج 8، ص 151.
1040- بصائر الدرجات ، ص 150 و در ص 146 با اضافاتى اندك .
1041- بكربن كرب الصيرفى كوفى است و از امام صادق (ع ) روايت كرده است .قاموس الرجال ، ج 2، ص 225.
1042- بصائرالدرجات ، ص 149، ح 14 و ص 154، ح 7 و ص 142، ح 1 بااختلاف در لفظ؛ اصول كافى ، ج 1، ص 241، ح 60؛ الوافى ، ج 2، ص 135.
1043- اصولكافى ، ج 1، ص 239، ح 1؛ بصائر الدرجات ، ص 151-152؛ الوافى ، ج 2، ص135. آنچه در فوق آورديم ، اصل آن حديثى است بلند كه ما مقصود خود را از آن گرفتهايم .
1044- بصائر الدرجات ، ص 142-143.
1045- بصائر الدرجات ، ص 143.
1046- على بن رئاب ، آسيابان كوفى بود و از امام صادق (ع ) روايت كرده است .قاموس الرجال ، ج 6، ص 489.
1047- بصائر الدرجات ، ص 142 و 149.
1048- ابن شبرمه ، عبدالله بن شبرمه ، شاعر كوفى بود و از طرف منصوردوانيقى ديوان قضاى سواد كوفه را بر عهده داشت و درسال 144 هجرى درگذشته است . الكنى و الالقاب ، ج 1، ص 313.
1049- بصائرالدرجات ، ص 145-146 و 148.
1050- ابو شيبه اسدى از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 10، ص 99.
1051- اصول كافى ، ج 1، ص 57، ح 14؛ بصائر الدرجات ، ص 146 و149-150؛ الوافى ، ج 1، ص 58.
1052- ابومريم ، آزاد كرده امام صادق (ع ) بود و از آن حضرت روايت كرده است .قاموس الرجال ، ج 10، ص 185.
1053- بصائر الدرجات ، ص 160.
1054- بصائر الدرجات ، ص 156 كه مقدار مطلوب خود را از آننقل كرده ايم .
1055- عبدالله بن الحسن بن الحسن بن على بن ابى طالب (ع )، مادرش فاطمه دخترامام حسين (ع ) بود. منصور دوانيقى او برادرانش را درسال 142 زندانى كرد و در سال 144 به مدينه برد و در زندان به انواع مختلف بكشتو برخى را نيز زنده به گور كرد! عبدالله را نيز خانه بر سرش خراب نمود، محمد،معروف به نفس زكيه ، بر منصور خروج كرد و درسال 145 كشته شد. ابراهيم ، برادرش ، نيز كه در بصره خروج كرده بود، همانسال كشته شد. تاريخ طبرى ، حوادث سال 142-145.
1056- بصائرالدرجات ، ص 157-158.
1057- بصائر الدرجات ، ص 51 و 161.
1058- على بن سعيد، بصرى و راوى احاديث امام صادق (ع ) بوده است . قاموسالرجال ، ج 7، ص 2.
1059- بصائر الدرجات ، ص 153.
1060- بصائر الدرجات ، ص 151.
1061- بصائر الدرجات ، ص 145 و 159.
1062- بصائرالدرجات ، ص 155.
1063- بصائر الدرجات ، ص 155.
1064- بصائرالدرجات ، ص 157 و در ص 158 فشرده آن آمده است .
1065- معلى بن خنيس ، مدنى و از راويان احاديث امام صادق (ع ) است . قاموسالرجال ، ج 9، ص 56.
1066- بصائر الدرجات ، ص 167 و در ص 158 فشرده آن .
1067- بصائر الدرجات ، ص 156 و 160.
1068- عنبسة بن مصعب عجلى ، كوفى و از راويان احاديث امام باقر و صادق (ع )بوده است . قاموس ‍ الرجال ، ج 7، ص 242.
1069- بصائر الدرجات ، ص 154. و در ادامه حديث مطالبى آمده كه ما را از بحثىكه در پيش داريم و نيازمند به شرح و بيان بوده و اينجامجال آن نيست و باز مى دارد. اما طالبين را به خاطر اهميتش به مطالعه آن سفارش مى كنيم. و در ص 161 همين حديث به طور فشرده آمده است .
1070- حماد بن زيد، كوفى و از روايان امام صادق (ع ) بود. قاموسالرجال ، ج 3، ص 394.
1071- اصول كافى ، ج 1، ص 240، ح 2.
1072- اصول كافى ، ج 1، ص 241، ح 5؛ بصائر الدرجات ، ص 153؛ الوافى، ج 2، ص 135.
1073- حسين بن ابى العلاء، ابو على خفاف اعور، راوى احاديث امام صادق (ع ) وداراى كتاب بوده است . قاموس الرجال ، ج 3، ص 262.
1074- اصول كافى ، ج 1، ص 240، ح 3؛ بصائر الدرجات ، ص 150-151؛ارشاد شيخ مفيد، ص 257 با اختلافى در لفظ.
1075- ابوحمزه ثمالى ، ثابت بن ابى صفيه و ينار، كتابى داشته و از امامانىچون امام زين العابدين و امام باقر و امام صادق عليه السلام روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 2، ص 270 و ج 10، ص 53.
1076- بصائر الدرجات ، ص 159.
1077- بصائر الدرجات ، ص 154.
1078- اصول كافى ، ج 1، ص 264 باب جهات علوم امامان (ع ) و شرح آن در مراةالعقول ج 3 ص 136.
1079- سه حديث فوق . در اصول كافى ، ج 1، ص 270-271 باب ان الائمةمحدثون مفهمون .
1080- روايت عياشه در صحيح مسلم ، بابفضايل الصحابة ، ح 2؛ مسند احمد، ج 6،ص 55؛ و روايت ابوهريره در صحيح بخارى ،ج 2، ص 173 و 196 و مسند طيالسى ، ح 2348 آمده است .
1081- بصائر الدرجات ، ص 162.
1082- بصائرالدرجات ، ص 163، ح 4 و ص 166، ح 16 و ص 168، ح 23.
1083- كافى والوافى ، ج 2، ص 79.
1084- غيبة شيخ طوسى ، چاپ تبريز، 1323 ق ؛ مناقب ابن شهر آشوب ، ج 4، ص172؛ بحار الانوار، ج 46، ص 18، ح 3. ما سخن مجلسى را آورده ايم .
1085- ابوبكر حضرمى ، عبدالله بن محمد، راوى احاديث امام صادق (ع ) مى باشد.قاموس الرجال ، ج 16، ص 15.
1086- اصول كافى ، ج 1، ص 304؛ اعلام الورى ، ص 152؛ بحارالانوار، ج 46،ص 16؛ مناقب ابن شهر آشوب ، ج 4، ص 172.
1087- اصول كافى ، ج 1، ص 303، ح 3؛ اعلام الورى ، ص 152؛ بحارالانوار،ج 46، ص 18، ح 5؛ بصائر الدرجات ، ص 148 و 149 و 163 و 164 و 168.
1088- عيسى بن عبدالله بن محمد بن عمر بن على بن ابى طالب (ع ) را هاشمى مىگفتند. او از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 7، ص 275-276.
1089- اصول كافى ، ج 1، ص 305، ح 2؛ اعلام الوارى ، ص 260؛ بصائرالدرجات ، باب 1، ص 44؛ بحارالانوار، ج 46، ص 229، ح 1؛ الوافى ، ج 2، ص 83.
1090- اصول كافى ، ج 1، ص 305، ح 1؛ الوافى ، ج 2، ص 82؛ بصائرالدرجات ، باب 4، ج 4، ص 165؛ اعلام الورى ، ص 260؛ بحارالانوار مجلسى ، ج 46،ص 229.
1091- زراره ، ابوالحسن ، نامش عبدربه بن اعين مولى بنى شيبان كوفى است و ازامام صادق (ع ) روايت كرده و در سال 150 هجرى درگذشته است . قاموسالرجال ، ج 4، ص 154.
1092- بصائر الدرجات ، ص 158 و 180 و 181 و 186.
1093- بصائر الدرجات ، ص 158.
1094- عنبسة بن بجاد عابد، مولى بنى اسد بود وشغل قضاوت داشت و از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 7، ص 242.
1095- بصائر الدرجات ، ص 165-166 با اندكى تغيير.
1096- كافى ، كتاب الحجة ، ج 1، ص 340؛ الوافى ، ج 2، ص 133؛ بصائرالدرجات ، ص 177 و 186 و 188.
1097- كافى ، ج 1 ص 341؛ بصائر الدرجات ، ص 177 و 184؛ الوافى ، ج 2،ص 133.
1098- مفضل بن عمر جعفى كوفى ، از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 9، ص 93.
1099- غيبت نعمانى ، ص 177؛ بحارالانوار، ج 48، ص 22، ح 34.
1100- على بن يقطين مولى بن اسد بود و كتابهايى داشت . او درسال 182 هجرى درگذشت و از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 7، ص 83.
1101- روايت على بن يقطين را سه سند است : در بصائر الدرجات ، ص 164، ح 7و 8 و 9؛ در ارشاد، ص 285 كه به جاى نحلته كتبى ، نحلته كنيتى آمده ؛ در وافى ، ج 2، ص 82.
1102- نعيم قابوسى ، گويا نعيم بن قابوس ، برادر نصر بن قابوس باشدكه بعدها نامش به ميان خواهد آمد. او از ثقات راويان از امام كاظم (ع ) است . قاموسالرجال ، ج 9، ص 225.
1103- اصول كافى ، ج 1، ص 311-312، ح 2؛ ارشاد شيخ مفيد، ص 285-286؛غيبت شيخ طوسى ، ص 28؛ الوافى ، ج 2، ص 83.
1104- نصر بن قابوس لخمى كوفى از امام صادق و كاظم - عليهما السلام - روايتكرده است . قاموس ‍ الرجال ، ج 9، ص 195.
1105- رجال كشى ، ص 382؛ بحار، ج 49، ص 27، ح 46.
1106- فضيل بن سكره ، ابومحمد اسدى ، از امام صادق روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 7، ص ‍ 337.
1107- اصول كافى ، ج 1، ص 242، ح 8؛ بصائر الدرجات ، ص 169، ح 3؛الوافى ، ج 2، ص 136.
1108- وليد بن صبيح كوفى اسدى از امام صادق روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 9، ص 254.
1109- بصائرالدرجات ، ص 161 و 170، ح 32، همانند آن .
1110- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 5.
1111- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 2، و نزديك به آن در كتابهاى كافى ووافى .
1112- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 4.
1113- ابوالقاسم عيص بن قاسم بجلى ، خواهر زاده سليمان بن خالد و راوىاحاديث امام صادق و كاظم - عليهما السلام - مى باشد. قاموسالرجال ، ج 7، ص 274؛ كافى و الوافى ، ج 1، ص 57. 1114- بصائرالدرجات، ص 169، ح 6.
1115- كافى ، ص 168-169، ح 11.
1116- مقاتل الطالبيين ، ص 208؛ ارشاد شيخ مفيد، ص 260.
1117- بريد بن معاويه ، ابوالقاسم عجلى (م 150 ق ) از امام باقر و صادق -عليهما السلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 2، ص 164.
1118- اصول كافى ، ج 1، ص 242، ح 8؛ وافى ، ج 2، ص 136.
1119- ابراهيم بن محمد، نواده عبدالله بن عباس ، ملقب به امام ، مردم را بهطرفدارى عباسيان فرا مى خواند. مروان حمار، آخرين پادشاه اموى ، او را در حران بهزندان انداخت و در سال 132 بكشت . تاريخ ابن اثير، ج 5 ا ص 158؛ مروج الذهب ، ج 3،ص 244.
1120- ابوجعفر منصور دوانيقى ، برادر ابراهيم امام ، پس از مرگ سفاح درسال 136 هجرى به خلافت نشست و در سال 158 هجرى در راه مكه درگذشت و در مكه بهخاك سپرده شد. مروج الذهب مسعودى .
1121- محمد بن عبدالله ، نواده عثمان ، معروف به ديباج ، منضور دوانيقى درسال 142 هجرى در حران او را بكشت و سرش را به خراسان فرستاد.
1122- و در روايتى آمده است كه عبدالله بن الحسن در برابر اصرار آنها بهحضور امام صادق (ع ) در آن جمع گفت : جعفر را مى خواهيم چكار كنيم ، او كه بيايد كار وتصميمتان را به هم مى زند!
1123- مقاتل الطالبيين ، ص 206-208؛ ارشاد شيخ مفيد، ص 259-260.
1124- مقاتلالطالبيين ، ص 253-256.
1125- طبرى ، ج 9، ص 230 و چاپ اروپا، ج 3، ص 254؛مقاتل الطالبيين ، ص 248.
1126- مقاتل الطالبيين ، ص 272.
1127- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 230 كه آن را به طور اختصار آورده است .
1128- شرح حالفضيل بن يسار در اختيار معرفة الرجال كشى ، چاپ دانشگاه مشهد، ص 214 آمده است .
1129- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 228؛مقاتل الطالبيين ، ص 274.
1130- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 259؛مقاتل الطالبيين ، ص 346.
1131- مقاتل الطالبيين ، ص 347؛ تاريخ ابن اثير، ج 5، ص 230.
1132- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 227؛مقاتل الطالبيين ، ص 272:
1133- مقاتل الطالبيين ، ص 347.
1134- بصائر الدرجات ، ص 170، باب نادر. ما از اين حديث مقدار مورد نياز خود راانتخاب و نقل كرده ايم .
1135- كشف الغمة فى معرفة الائمه ، چاپ نجف ، 1385 ق تاليف ابوالحسن على بنعيسى بن ابى - الفتح اربلى .
1136- سوره ص آيه 26.
1137- سوره حجر آيه 92 و 93.
1138- انعم / 57.
1139- كشف الغمه ، ج 3، ص 123-124. ما اين دو نامه را عينا و بدون تلخيص - برخلاف ديگر موارد كتاب كه روش ما خلاصه آورى بود از آن روى آورديم گه در هر دونامه ، صراحت نوشتار و گواهى گواهان بر صدق محتوا دلالت دارند، چيزى كه اگرخلاصه مى آورديم چنين نتيجه اى مشهود نبود.
1140- الفخرى ، ص 178، چاپ محمد على صبيح و اولاده ، قاهره ، تاليف ابنطقطقى ، ابو جعفر محمد بن تاج الدين ، ابوالحسن ، على طباطبائى ، نقيب علويين عراق . اوكتابش را در سال 701 ق در موصل به رشته تحرير آورده و به والى آنجا، فخر الدينعيسى ، اهدا كرده است . دائرة المعارف الاسلامية ، ج 1، ص 217-218. به اظهار نظرهيوارد و الكنى و الالقاب قمى ، ج 1، ص 331 و مآثر الاناقة فى معالم الخلافةقلقشندى (م 821 ق ) تحقيق عبدالستار فرج احمد،سال 1964م ، ج 2، ص 325-330 و صبح الاعشى ، چاپ دار الكتب مراجعه شود.
1141- بحار الانوار مجلسى ، چاپ كمپانى ، ج 12، ص 42 و چاپ جديد تهران ، ج49، ص 148-153.
1142- مقصد دوم از نوع دوم از فصل دوم از مرصد سوم از موقف سوم ، ص 276،چاپ بولاق ، 1266 ق .
1143- مفتاح السعادة ، ج 2، ص 420-421، چاپاول ، 1328-1329، حيدر آباد دكن . كشف الظنون از آننقل كرده است .
1144- كشف الظنون ، ج 2، ص 591.
1145- كشف الظنون ، ج 2، ص 592.
1146- مقدمه ابن خلدون ، ج 1، ص 595-596،فصل 53، فى ابتداء الدول و الامم و فيه الكلام ...والكشف عن مسمى الجفر.
1147- مقدمه ابن خلدون ، ج 1، ص 600-601 چاپ دارالكتاب اللبنانى ، 1956م .
1148- ابوالعلاء المعرى ، احمد بن عبدالله بن سليمان ، در معره نعمان درگذشتشرح حالش در الكنى والالقاب ، ج 3 (ص 161-162). والبيان در شرححال عبدالمؤ من بن على القيسى ، زير شماره 381 از وفيات الاعيان ابن خلكان (ج 2، ص405) آمده است .
1149- ابان بن تغلب بن رباح ، ابو سعيد البكرى ، از امامان سجاد و صادق -عليهم السلام - روايت كرده و به مردمى كه او را در روايتش از امام صادق (ع ) سرزنش مىكردند، گفته است : چرا در روايت از مردى مرا ملامت مى كنيد كه از او مساءله اى را نپرسيدم، مگر اينكه در پاسخم گفت كه رسول خدا (ص ) چنين فرموده است . ابان درسال 141 ق درگذشت . قاموس الرجال ، ج 1، ص 73.
1150- فروع كافى ، ج 7، ص 40، ح 1، باب من اوصى بشى ء من ماله ؛ من لايحضره الفقيه ، ج 4، ص ‍ 151؛ معانى الاخبار،ص 217 كه هر دو تاليف شيخ صدوقمى باشند؛ تهذيب شيخ طوسى ، ج 9، ص ‍ 211، ح 835؛وسائل ، ج 13، ص 450، ح 1، باب حكم من اوصى بشى ء.
1151- خصال ، ص 124؛ عقاب الاعمال ، ص 261 كه هر دو تاليف شيخ صدوق مىباشند؛ وسائل ، ج 16، ص 119.
1152- استفاده از مال پدر و فرزند در فروع كافى ، ج 4، ص 135-136؛استبصار، ج 3، ص 48؛ وسائل ، ج 12، ص 194-195 و ج 14، ص 544.
1153- حكم تدليس عيب زن در تهذيب ، ج 7، ص 432؛وسائل ، ج 14، ص 597.
1154- سوگند به دروغ در فروع كافى ، ج 7، ص 346؛ عقابالاعمال صدوق ، ص 270-271؛ خصال ، ص 124؛وسائل ، ج 16، ص 122.
1155- صيد محرم در فروع كافى ، ج 4، ص 390، ح 9.
1156- حسن ظن به خدا در اصول كافى ، ج 2، ص 71-72؛وسائل ، ج 11، ص 181، ح 20353.
1157- حكم بريدن زبان شخص لال در فروع كافى ، ج 7، ص 318؛ من لا يحضر،ج 4، ص 111؛ تهذيب ، ج 10، ص 270.
1158- حكم احياى زمين در فروع كافى ، ج 5، ص 279؛ تهذيب ، ج 7، ص 153؛وسائل ، ج 17، ص ‍ 329، ح 3223.
1159- اثر منع زكات در فروع كافى ، ج 3، ص 505، ح 17؛وسائل ، ج 6، ص 13-14.
1160- ديه دندان در كافى ، ج 7، ص 329؛ من لايحضر، ج 4، ص 104؛ تهذيب ،ج 10، ص 254؛ استبصار، ج 4، ص 288؛ وسائل ، ج 19، ص 262، ح 35715.
1161- روايت فرزند ميثم در مجالس شيخ طوسى ، چاپ نجف ، ص 258؛وسائل ، ج 11، ص 444، ح 21299.
1162- روايت نوشتن عهدنامه در كافى ، ج 2، ص 666؛ فروع كافى ، ج 1، ص336 و ج 4، ص 30-31 در كتاب جهاد؛ وسائل ، ج 8، ص 487، ح 15842 و ج 11، ص50.
1163- استبصار، ج 3، ص 64؛ وسائل ، ج 7، ص 184، ح 13352.
1164- وقت فضيلت ظهر در استبصار، ج 1، ص 251؛ تهذيب ، ج 2، ص 23؛وسائل ، ج 3، ص 105، ح 4752 و 107 و 14764.
1165- گزاردن نماز جمعه با مخالفان در تهذيب ، ج 3، ص 28؛وسائل ، ج 5، ص 44، ح 19550.
1166- پس مانده غذاى گربه در فروع كافى ، ج 1، ص 9، ح 4؛ تهذيب ، ج 1،ص 227؛ وسائل ، ج 1،ص 164، ح 580.
1167- مرگ محرم در سه حديث و در فروع كافى ، ج 4، ص 368، ح 3؛وسائل ، ج 2، ص 696-697، ح 2759 و 2761 و 2766.
1168- پوشيدن لباده در فروع كافى ، ج 4، ص 304، ح 7 و 8؛ من لا يحضر، ج2، ص 1117؛ علل الشرايع ، ج 2، ص 94؛وسائل ، ج 9، ص 116، ح 16822 و 16823.
1169- كفاره شكار مرغ قطا به وسيله محرم در فروع كافى ، ج 4، ص 390؛تهذيب ، ج 5، ص 44، ح 1190 و 1191.
1170- فروع كافى ، ج 4، ص 390؛ استبصار، ج 2، ص 202 و 203 و 204؛تهذيب ، ج 5، ص 355 و 357؛ وسائل ، ج 9، ص 216 و 217 و 218، ح 17223 و17225 و 17229.
1171- حكم زيادى طواف در استبصار، ج 2، ص 248؛ السرائر، ص 446؛وسائل ، ج 9، ص 438 و 439، ج 17967 و 17974 و در برخى از روايات نام كتابعلى برده نشده است .
1172- حكم عمره در فروع كافى ، ج 4، ص 534، ح 2؛وسائل ، ج 10، ص 244، ح 19275
1173- عدد كبائر در اصول كافى ، ج 2، ص 278-279؛وسائل ، ج 11، ص 254، ح 631؛ خصال ، ج 1، ص 273؛علل الشرايع ، ج 2، ص 160.
1174- خوردن مال يتيم در عقاب الاعمال ، ص 278، ح 2؛وسائل ، ج 12، ص 182، ح 22441.
1175- حكم ارث برادران از يك مارد در من لايحضر، ج 4، ص 206؛ تهذيب ، ج 9،ص 308؛ استبصار، ج 4، ص 160؛ وسائل ، ج 17، ص 495 و 497، ح 32746 و32748.
1176- در مورد حكم در برابر دليل و مدرك ، فروع كافى ، ج 7، ص 414؛ تهذيب، ج 6، ص 228؛ وسائل ، ج 18، ص 168، ح 33634 و 33635.
1177- مثل دنيا در اصول كافى ، ج 2، ص 136، ح 22؛وسائل ، ج 11، ص 316، ح 20845.
1178- تازيانه بر حسب سن و سال ، فروع كافى ، ج 7، ص 176؛ تهذيب ، ج10، ص 146؛ من لا يحضر، ج 4، ص 53؛ وسائل ، ج 18، ص 307، ح 34 و 67؛ محاسن، ص 273.
1179- حد لواط فروع كافى ، ج 7، ص 200؛ تهذيب ، ج 10، ص 55؛ استبصار،ج 4، ص 221؛ وسائل ، ج 18، ص 421، ح 34436.
1180- حد شرابخوار در فروع كافى ، ج 7، ص 214؛ تهذيب ، ج 10، ص 90؛وسائل ، ج 18، ص 468، ح 34568.
1181- حد مست كننده در فروع كافى ، ج 7، ص 214؛ تهذيب ، ج 10، ص 90؛وسائل ، ج 18، ص 472.
1182- ديه سگ شكارى در خصال ، ج 2، ص 111؛وسائل ، ج 19، ص 168، ح 35489.
1183- حد قطع عورت زن در كافى ، ج 7، ص 312؛ من لا يحضر، ج 4، ص 112؛تهذيب ، ج 10، ص ‍ 251؛ وسائل ، ج 19، ص 259، ح 3570.
1184- حد ادراك ذبح ذبيحه در كافى ، ج 7، ص 312؛ تهذيب ، ج 9، ص 57؛وسائل ، ج 16، ص 320، ح 29839 و 29894.
1185- بهره ميراث در كافى ، ج 7، ص 77؛ تهذيب ، ج 9، ص 269؛وسائل ، ج 17، ص 418، ح 32484.
1186- كراهت خوردن گوشت درازگوش در كافى ، ج 6، ص 246؛ تهذيب ، ج 9،ص 40؛ استبصار، ج 4، ص 74؛ وسائل ، ج 16، ص 321، ح 30124.
1187- برخى از ماهيهاى حرام در كافى ، ج 6، ص 220؛ تهذيب ، ج 9، ص 2 و4-5 - 6؛ استبصار، ج 4، ص 59؛ وسائل ، ج 16، ص 334-335؛ بحارالانوار، ج 10،ص 254.
1188- حكم اجتماع عموها و دائيها در ارث در تهذيب ، ج 9، ص 324-325؛وسائل ، ج 17، ص 505، ح 32766.
1189- طلاق در عده در استبصار، ج 3، ص 283؛ تهذيب ، ج 8، ص 81-82؛وسائل ، ج 15، ص 375، ح 28220.
1190- ميراث غريق در كافى ، ج 7، ص 136؛ من لا يحضر، ج 4، ص 225؛وسائل ، ج 17، ص 589، ح 33038.
1191- كشتن كسى كه دستش بريده است در كافى ، ج 7، ص 316؛ تهذيب ، ج 10،ص 277؛ وسائل ، ج 9، ص 82، ح 35254.
1192- بصائر الدرجات ، ص 165.
1193- بصائر الدرجات ، ص 144.
1194- ماهيهاى حرام در فروع كافى ، ج 6، ص 219-220؛ تهذيب ، ج 9، ص 2؛وسائل ، ج 16، ص 332 و 400، ح 30157.
1195- بصائر الدرجات ، ص 145.
1196- عبدالملك بن اعين ، ابوالضريس الشيبانى ، از امام باقر و صادق - عليهمالسلام - روايت كرده و در زمان امام صادق از دنيا رفته است . قاموسالرجال ، ج 6، ص 181.
1197- بصائر الدرجات ، ص 162.
1198- بصائر الدرجات ، ص 165، ح 14؛وسائل ، ج 17، ص 522، ح 32836.
1199- كافى . ج 7، ص 113؛ تهذيب ، ج 9، ص 308؛وسائل ، ج 17، ص 87 و 486، ح 32702؛ روايت سوم در كافى ، ج 7، ص 112؛وسائل ، ج 17، ص 475، ح 32698.
1200- كافى ، باب ميراث الولد مع الابوين ، ج 7، ص 93؛ من لايحضر، ج 4، ص192؛ تهذيب ، ج 9، ص ‍ 270؛ وسائل ، ج 17، ص 463، ح 32702.
1201- تهذيب ، ج 9، ص 247، ح 2؛ وسائل ، ج 17، ص 423، ح 32503.
1202- عول : در نزد اهل سنت هر گاه تعداد سهام ورثه بيش از ما ترك ميت باشد،كمبود را بين همه سرشكن و از سهمشان كسر مى كنند.
1203- كافى ، ج 7، ص 94-95؛ تهذيب ، ج 9، ص 271.
1204- فروع كافى ، ج 7، ص 81، ح 4؛وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32496.
1205- التهذيب ، ج 9، ص 273، ح 9؛وسائل ، ج 17، ص 428، ح 32519؛ تهذيب ، ج 9، ص 306، ح 16؛ استبصار، ج 4،ص 158؛ وسائل ، ج 17، ص 493.
1206- تهذيب ، ج 9، ص 272؛ كافى ، ج 7، ص 94؛وسائل ، ج 18، ص 463، ح 32635.
1207- كافى ، ج 7، ص 119، باب ميراث ذوى الارحام ؛ التهذيب ، ج 9، ص 324؛وسائل ، ج 17، ص ‍ 504، ح 32771.
1208- كافى ، ج 7، ص 81؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32498، و آن را كه ازمجلسى درباره شرح حديث زراره آورده ايم ، در مرآةالعقول آمده است .
1209- كافى ، ج 7، ص 125؛ تهذيب ، ج 9، ص 94، ح 13؛ الاستبصار، ج 4، ص149؛ وسائل ، ج 17، ص ‍ 512، ح 32795. تشابه دو حديث ابوبصير در شماره 1 و 3از امام باقر (ع ) و دو حديث او در شماره هاى 14 و 16 از امام صادق (ع )، چنان است كهترجيح مى دهيم كه دو حديث نخستين را نيز از امام صادق بدانيم . و به نظر مى آيد كهراويان يا نسخه پردازان چنين اشتباهى را مرتكب شده ، يا اينكه هر دو امام آن را گفتهباشند و تشابه حديث پدر و پسر از اينجا باشد.
1210- معتب ، آزاد كرده امام صادق (ع ) است . منصور دوانيقى او را هزار تازيانه زد ودر زير ضربات تازيانه جان سپرد. قاموسالرجال ، ج 9، ص 48.
1211- بصائرالدرجات ، ص 145، ح 22.
1212- ابن بكير، ابوعلى ، عبدالله بن بكير بن اعين شيبانى فطحى ، ثقه و از امامصادق (ع ) روايت نموده است . قاموس الرجال ، ج 5، ص 399.
1213- كافى ، ج 3، ص 397، الصلاة فى ما لايحل لحمه ؛ تهذيب ، ج 2، ص 209؛ استبصار، ج 1، ص ‍ 383؛وسائل ، ج 3، ص 250، ح 5342.
1214- شرح لمعه دمشقيه ، ج 8، ص 86-91.
1215- كافى ، ج 7، ص 80، ح 1؛ وسائل ، ج 17، ص 421، ح 32494.
1216- كافى ، ج 7، ص 79، ح 1؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32499.
1217- منظور از اين ضرب المثل در اينجا، اشاره به كسى است كه دقيق بوده بر امرحساب كاملا وارد و مطلع باشد. مترجم .
1218- بكير بن اعين ، ابوالجهم شيبانى ، از امام باقر و صادق - عليهماالسلام -روايت كرده و در زمان امام صادق (ع ) از دنيا رفته است . قاموسالرجال ، ج 2،ص 233.
1219- كافى ، ج 7، ص 81، ح 7؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32500.
1220- ابن ابى عمير، ابواحمد بن زياد از امام رضا و امام جواد (ع ) روايت كرده ونود و چهار كتاب تصنيف كرده است . (م 217 ق ).
1221- من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 89، ح 5مرسل ؛ وسائل ، ج 17، ص 424، ح 32505.
1222- كافى ، ج 7، ص 8، ح 2؛ تهذيب ، ج 9، ص 248، ح 4؛وسائل ، ج 17، ص 421، ح 32495.
1223- كافى ، ج 7، ص 79، ح 2؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 187، ح 1؛تهذيب ، ج 9، ص 247، ح 3؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32509.
1224- كافى ، ج 7، ص 81، ح 6؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32498.
1225- تهذيب ، ج 9، ص 247، ح 3؛ وسائل ، ج 17، ص 423، ح 32503.
1226- عيون اخبار الرضا (ع )، ج 2، ص 125؛ تحفالعقول ، تاليف حسن بن على بن شعبه حرانى ، از اعلام قرن چهارم هجرى ، چاپبصيرتى قم ، ص 314 كه در لفظ آن جزئى اختلاف است ؛وسائل ، ج 17، ص 414، ح 32508.
1227- وسائل ، چاپ قديم ، ج 3، ص 380، ح 85.
1228- كافى ، ج 1، ص 51.
1229- شخصى به نام جميل در ميان اصحاب امام صادق (ع ) بيش از يك نفر بودهاست .
1230- كافى ، ج 1، ص 51.
1231- حفص بن بخترى بغدادى كوفىالاصل از امام صادق (ع ) روايت كرده و كتابى داشته است . قاموسالرجال ، ج 3، ص 355.
1232- وسائل ، ج 3، ص 380، ح 86.
1233- هشام بن سالم ، ابومحمد جواليقى جعفى كوفى از امام صادق (ع ) روايتكرده و كتابى هم داشته است . قاموس الرجال ، ج 9،ص 357.
1234- كافى ، ج 1، ص 53؛ ارشاد مفيد، ص 257.
1235- امالى شيخ مفيد، ص 26.
1236- اختيار معرفة الرجال كشى ، ص 376، در شرححال سورة بن كليب .
1237- كافى ، ج 1، ص 43.
1238- عذافر بن عيسى صيرفى از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموسالرجال ، ج 6، ص 295.
1239- حكم بن عتيبة كوفى كندى ، از امام باقر و صادق - عليهماالسلام - روايتكرده و در سال 113 يا 114 و يا 115 درگذشته است . قاموسالرجال ، ج 3، ص 375. ابومحمد حكم در شصت و چند سالگى درگذشته و اصحابصحاح حديث او را ثبت كرده اند. تهذيب ، ج 1، ص 192.
1240- سلمة بن كهيل ، ابويحيى حضرمى كوفى ، امام باقر و امام صادق - عليهماالسلام - را درك كرده است . قاموس الرجال ، ج 4، ص 439.
1241- ابوالمقدام ، ثابت بن هرمز، آهنگر ايرانى ، امام باقر و امام صادق -عليهماالسلام - را درك كرده است . او و سلمه از بتريه بودند كه ولايت اميرالمومنين (ع )را قبول داشته مبلغ آن بودند، اما ولايت ابوبكر و عمر را با آن مخلوط كرده ، امامت آنها راهم قبول داشتند. عثمان و طلحه و زبير و عايشه را دشمن مى داشتند، و هر يك از فرزندانعلى (ع ) را كه خروج مى كرد امام مى دانستند، و از وى پيروى مى كردند، و امر به معروفو نهى از منكر مى نمودند. قاموس الرجال ، ج 2، ص 287-289.
1242- رجال نجاشى ، ص 279.
1243- مائده / 4.
1244- كافى ، ج 3، ص 62-63؛ وسائل چاپ قديم ، ج 3، ص 394، ح 1؛ مستدركالوسائل ، ج 1، ص ‍ 393؛ احتجاج طبرسى ، ص 134؛ تحفالعقول ، ص 131-132 كه پاره اى از آن در خطبه 205 نهج البلاغه آمده است ؛ الوافى، ج 1، ص 63؛ مرآة العقول ، ج 1، ص 215.
1245- عمر دستور داد تا مقام ابراهيم را به جايى كه امروز قرار دارد تغيير مكاندهند، در صورتى كه در ابتدا چسبيده به كعبه بود. طبقات ابن سعد، ج 3، ص 284، چاپبيروت ؛ تاريخ الخلفا سيوطى ، ص ‍ 137؛ فتح البارى ، باب موافقات عمر، ج 9،ص 236. گفته اند عمر، مقام ابراهيم را به محلى كه در دوره جاهليت داشته بر گردانيدهاست .
1246- شرح مفصل داستان فدك در اين كتاب آمده است .
1247- صاع ، به طورى كه در نهاية اللغه آمده ، پيمانه اى استمعادل چهار مد كه به نظر شافعى و فقهاى حجاز هر مد يك و يك سومرطل عراقى است و به نظر ابوحنيفه برابر دورطل كه فقهاى عراق همين راى را پذيرفته اند. و با اين حساب صاع پنج و يك سومرطل و يا هشت رطل خواهد بود، اما در نظر علماى شيعه ، به موجب روايت زراره از امام باقر(ع ) كه در كتاب خلاف آمده ، رسول خدا (ص ) با يك صاعغسل ، و با يك مد وضو مى گرفته ، و چون مد يك و يك دومرطل است ، صاع معادل شش ‍ رطل مى شود، بهرطل مدينه و نه عراقى .
1248- عمر مسجد پيغمبر (ص ) را توسعه داد و برخى از خانه هاى اطراف آن راضميمه مسجد نمود. تاريخ الخلفا سيوطى ، ص 137.
1249- مانند فرمان عمر در مورد عول و تعصيب در ارث ، و يا حكم به قطع دست دزداز مفصل و مچ دست و مفصل ساق پا، بر خلاف فرمان پيغمبر (ص ) در اين مورد، و موافقشبا اجراى سه طلاق در يك مجلس ، و ديگر داوريهاى او كه در الوافى آمده و به اولياتعمر موسومند.
1250- همچون زنانى كه بدون شهود، و يا در غير طهر، و بنا به بدعت عمر طلاقداده شده اند.
1251- داستان از اين قرار است كه به موجب روايتى كه از امام رضا (ع ) آمده ، بنىتغلب نصاراى عرب بودند كه حكم خدا را در مورد جزيه نپذيرفته ، از پرداخت آنخوددارى كردند. بنابراين آنها اهل ذمه نبوده ، اسارت فرزندانشانحلال و روا بوده است . آنها از عمر خواسته بودند كه ايشان را از پرداخت جزيه معافداشته ، به جاى آن دو برابر زكات از آنها بگيرد. و چون عمر ترسيد كه مبادا آنها بهروم ملحق شده ، برايش ايجاد درد سر كنند، دريافت دو برابر زكات را از ايشان پذيرفت. محى السنة ، بغوى مى نويسد: عمر بن خطاب بر نصاراى عرب جزيه نهاد،آنها نپذيرفتند و گفتند كه ما آنچه را غير عرب مى پردازند نمى دهيم ، تو هر چه مىخواهى به عنوان صدقه بگير! عمر گفت اين را خداوند مخصوص مسلمانان قرار داده است .گفتند به هراسم ، به غير از جزيه ، هر چه مى خواهى بگير. و عمر دريافت دو برابرزكات را از آنها پذيرفت . مرآة - العقول .
1252- اشاره به اين بدعت عمر است كه بر كشتكاران و صنعتگران و تجار خراجنهاد و آن را زكاة ايشان محسوب داشت و آن را به دانشمندان و فرمانداران و فرماندهان وارتشيان بخشيد. و در اين مورد دفاترى تشكيل داد و براى آن متصدى تعيين كرد و حقوقشرا از همان محل پرداخت نمود تا نام هر دو صنف را در آن ثبت كرده ، مبالغ دريافتى وپرداختى را در آن ثبت نمايد. و در اين عطا تبعيض كرد و برخى را بيشتر از ديگران داد،در صورتى كه اينها در زمان پيغمبر (ص ) و ابوبكر سابقه نداشته است .
1253- يعنى آن را در اختيار گروهى خاص قرار نمى دهم تا در ميان آنها دست بهدست بگردد و فقرا و بينوايان از آن محروم باشند.
1254- اشاره به موضوعى است كه شيعه و سنى آن را از بدعتهاى عمر به حسابآورده اند كه گفته است : بهتر است به جاى اين يك دهم و يك بيستم از صاحبان زمينپول بگيريم اين بود كه مامورانى را به شهرها فرستاد تا زمينها را مساخت كرده ، برصاحبان آن خراج بندد و ايشان را به پرداخت آن ملزم كنند. پس از عراق و اطرافش ، چونپادشاهان ايران ، از هر جريب زمين يك درهم و يك پيمانه از حبوبات ، و از مصر و اطرافشيك دينار و يك اردب ، كه معادل 64 من بوده ، بر اساس قرار ملوك اسكندريه دريافتكرد. بغوى ، محى السنه وديگر علماى مكتب خلفا از پيامبر خدا (ص ) آورده اند كه فرمودهاست : منعت العراق درهمها و قفيزها و منعت الشام مدها و دينارها و منعت مصر اردبها و دينارها. ونخستين جايى را كه عمر مساحى كرد، كوفه بوده است .تفصيل اين مطلب نيازمند مطالعه كتابهاى جداگانه ، چون شافى و مرآةالعقول است .
1255- اشاره اى است به بدعت عمر كه مقرر داشته بود كه غير قريش با قريشنبايد وصلت كند! الوافى . و در انساب الاشراف (ج 2، ص 198) چاپ بيروت ، آمده استكه عمر بن خطاب در مسجد پيغمبر اعلام كرد كه زنان سرشناس حق ازدواج با مردان غيرهمشاءن خود را ندارند! و سعيد بن مسيب گفته است عمر هيچ غير عربى را كه در عرب بهدنيا نيامده باشد، ارث نمى داد. موطا مالك ، ج 2، ص 60، كتاب الفرائض . روزى مقداد دركنار عبدالرحمان عوف نشسته بود كه عبدالرحمان از او پرسيد كه چرا زن نمى گيرى ؟مقداد هم گفت دخترت را به من بده . او با اين حرف از كوره در رفت و پرخاش كرد، و مقدادهم شكايت به رسول خدا (ص ) برد و آن حضرت هم دختر عمه خودش را به ازدواج اودرآورد. روايت است كه رسول خدا (ص ) فرمود: خداوند مرا به دوستى چهار نفر كه موردمحبت اوست فرمان داده است : على و مقداد و ابوذر و سلمان .
1256- اشاره به اينكه عمر خمس اهل بيت را به ايشان نداده است .
1257- يعنى آنچه را بر آن افزوده شده برگيرم ، و درهايى را كهجبرئيل به حكم خداوند دستور داده بود كه بسته شود. و يا آنكه بايد باز بماند، و آنهابر عكس آن عمل كرده اند، طبق دستور خداوند فرمان دهم . وافى .
1258- عمر اجتهاد كرده بود كه مسح بر كفش به مدت سه روز در سفر، و يك شبانهروز در حضر مانعى ندارد! و حال آنكه عايشه گفته است كهرسول خدا (ص ) به عمر فرموده است : حسرت بارترين مردم به روز قيامت كسى است كهدريابد وضو بر پوست ديگرى گرفته است . و منظور حضرت امير (ع ) از حد زدن برنوشنده نبيذ از اين روى است كه آنها نبيذ را حلال مى دانستند. من لا يحضر، ج 1، باب 10،ح 96.
1259- منظور سخن عمر است كه گفت : متعتان كانتا على عهدرسول الله و انا احرمها و...
1260- رسول خدا (ص ) بر جنازه مسلمانان پنج بار تكبير مى گفت ، اما عمر آن راچهار بار قرار داد. بر اين مطلب عده اى از دانشمندان مكتب خلفا تصريح كرده اند. سيوطىبه نقل از عسكرى در تاريخ الخلفا، ابن شحنه در كتاب روضة المناظر در حاشيه تاريخابن كثير.
1261- گويا حضرت امير خودش را در نظر داشته ، كه با بستن در خانه او از مسجداو را رانده اند و با بازكردن در خانه ديگران ، ايشان را به مسجد پيغمبر راه داده اند.وافى .
1262- آنها در بيشتر احكام ، بر خلاف قرآنعمل كرده اند، و قسمتهايى از احكام طلاق را با آراء خودباطل نموده اند!
1263- به اين معنى كه از اجناس نه گانه (دينار و درهم و گندم و جو و خرما وكشمش و شتر و گوسفند و گاو) زكات گرفتم ، در صورتى كه آنها از چيزهاى ديگر،مثل اسب و غيره ، زكات مى گرفتند. تاريخ الخلفاء سيوطى ، ص 137.
1264- آنها در خيلى از موارد بدعت نهادند؛ مانند مسح بر گوشها و شستن پاها و مسحبر عمامه و كفش به هنگام گرفتن وضو، و باطل شدن وضو به محض لمس زنان ، و يادست زدن به عورت و يا خوردن آنچه به آتش رسيده باشد و غيره كه موجب بطلان وضونمى شوند. و اينكه با غسل جنابت وضو بگيرند، و انداختن حى على خيرالعمل از اذان ، و زياد كردن الصلاة خير من النوم در آن ، و جلو انداختن سلامبر تشهد اول در نماز، و دست روى دست گذاردن در نماز، و جايز دانستن نماز نافله بهجماعت و غيره ، كه براى درك آنها بايد به كتاب شافى مراجعه كرد.
1265- نجران از آباديهاى يمن از ناحيه مكه است و خبر اخدود در آن واقع شده و كعبهنجران منسوب به آنجاست . كليساى معروفى داشته و در آن سيد و عاقب سكونت داشتند كهبه همراه گروهى از يارانشان به خدمت پيغمبر (ص ) رسيده ، و پيامبر خدا ايشان را بهمباهله دعوت فرمود. مردم نجران تا زمان حكومت عمر درمحل خود ساكن بودند، تا اينكه عمر آنها را از آنجا كوچ داد. فتوح البلدان بلاذرى ، ص77-79؛ واژه نجران در معجم البلدان حموى ، ج 4، ص 751 و 756-757.
1266- به فصل اوليات عمر در كتاب تاريخ الخلفا سيوطى ص 136 مراجعهشود.
1267- روضه كافى ، ص 58-63.
1268- بحارالانوار، ج 42، ص 196.
1269- بحار الانوار، ج 42، ص 195.
1270- الموفقيات ، تاليف زبير بن بكار، ص 575-576؛ شرح نهج البلاغه ، ج2، ص 176.
1271- به جلد اول همين كتاب در بخش انتشار حديث پيغمبر مراجعه شود.
1272- تاريخ ابن كثير، ج 10، ص 4.
1273- تاريخ ابن كثير، ج 10، ص 7-8.
1274- سنن ابوداود، ج 4، ص 210، ح 4645، در باب الخلفاء.
1275- سنن ابوداود، ج 4، ص 209، ح 4942؛ مروج الذهب مسعودى ، ج 3، ص 147،در قسمتى از اخبار حجاج ؛ عقد الفريد، ج 5، ص 52.
1276- عقدالفريد، ج 5، ص 51.
1277- سوره آل عمران ، آيه 55.
1278- سنن ابوداود، ج 4، ص 209؛ عقدالفريد، ج 5، ص 51.
1279- تاريخ طبرى ضمن رويدادهاى سال 89، ج 5، ص 67؛ ابن اثير، ج 4، ص205؛ ابن كثير، ج 9، ص 76.
1280- حشر، 7.
1281- نجم ، 3 و 4.
1282- نحل ، 42.
1283- انفال ، 41.
1284- بقره ، 196.
1285- نساء، 24.
1286- مائده ، 97.
1287- شورى ، 23.
1288- صحيح بخارى ، باب فضل من قام رمضان ، از كتاب صيام ؛ صحيح مسلم ،باب الترغيب فى قيام رمضان ؛ طبقات ابن سعد، چاپ ليدن ، ج 3، ق 1، ص 202؛تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 140؛ تاريخ طبرى ، ج 5، ص 32؛ تاريخ ابن اثير، ج 3،ص 23.
1289- مسند احمد، ج 4، ص 370 و ج 5، ص 406؛ تاريخ ابن اثير، ج 3، ص 23.
1290- تفصيلاين مطلب را در مستدرك حاكم ، ج 4، ص 339 بجوييد.
1291- صحيح مسلم ، باب طلاق الثلاث ، از كتاب طلاق ؛ مسند احمد، ج 1، ص 314؛سنن ابوداود، در كتاب طلاق ، باب نسخ المراجعة بعد ثلاث تطليقات ؛ سنن بيهقى ، ج7، ص 336؛ مستدرك حاكم ، ج 2، ص 196؛ سنن نسائى ، كتاب الجنائز، باب عددالتكبيرات على الجنازة .
1292- مصنف ابن ابى شيبه ؛ موطا مالك ، باب الاذان و التثويب ؛ و نيز آخر مبحثامامت در شرح تجريد.
1293- صحيح بخارى ، ابواب الجنائز، باب البكاء عند المريض ، و باب يعذبالميت ببكاء اهله عليه ، و باب الرجل ينعى الىاهل الميت بنفسه ، و باب قول النبى (ص ) انا بك لمحزونون ؛ صحيح مسلم ، باب البكاءمن كتاب الجنائز، و باب رحمته من الصبيان من كتابالفضائل ؛ تاريخ طبرى ؛ تاريخ ابن اثير، در ذكر مرگ ابوبكر، ضمن حوادثسال 13ه ؛ نسائى ، در كتاب الجنائز؛ مسند احمد، ج 1، ص 335 و ج 2، ص 333؛ شرحنهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 111.
1294- مسند احمد، ج 2، ص 40؛ و شرححال حمزه در استيعاب .
1295- صحيح مسلم ، باب معرفة الركعتين اللتين كان يصليهما بعد العصر؛ موطامالك ، فى موارد النهى عن الصلاة بعد الصبح و العصر؛ و نيز به شرح زرقانىمراجعه شود.
1296- صحيح مسلم ، كتاب صلاة المسافرين و قصرها؛ صحيح بخارى ، فى بابما جاء فى التقصير من ابواب التقصير؛ مسند احمد، ج 4، ص 94؛ تاريخ طبرى ؛ تاريخابن اثير، در ذكر خرده گيريهاى بر عثمان .
1297- به بخش مع معاويه در كتاب احاديث ام المؤ منين عايشه مراجعه شود.
1298- تاريخ ابن كثير، ج 7، ص 232؛ صحيح مسلم و ديگر منابع كه ما در بحثامامت از ديدگاه دو مكتب به آنها تصريح كرده ايم . اما فرمانبردارى و بيعت يزيد ازمصاديق فرمايش پيغمبر نيست ، بلكه فرمانبردارى از امام بر حق و بيعت با او، چونفرمانبردارى از پيغمبر و بيعت با حضرتش مى باشد.
1299- ما مصدر اين حديث را در اوايل كتاب ، در مبحث امامت آورده ايم . اين حديثساختگى است و پس از وفات حذيفه ، و بعد ازسال سى و شش هجرى ساخته شده و حذيفه زنده نبوده است . در اينجا مجالى براى بحثدرباره آن نمى باشد.
1300- صحيح مسلم ، كتاب الامارة ، ح 45 و 49 و 53 و 66.