مكانيزم شناخت عرفانی بعضی سؤال كردهاند كه مكانيزم شناختی را كه اهل عرفان منبعش را قلب وابزارش را تزكيه نفس میدانند بيان نكرديد ، آيا واقعا اين شناختمكانيزم دارد يا به منزله رفع مانع كردن از شناختهای ديگر است ؟چون سؤال درست و معقولی است و به مطلب ما هم میخورد جواب عرضمیكنم : مسأله تزكيه نفس دو نقش دارد : يك نقش اين است كه انسان اگرتزكيه نفس كند عقلش روشنبينتر میشود . مثلا اگر در يك سالن گرد و غبارباشد ، بيشتر از چند متر جلوی پايمان را نمیتوانيم ببينيم ، اگر بخواهيمببينيم به نور و هوا احتياج داريم . يك اثر تزكيه نفس اين است كه فضارا برای عقل صافتر میكند ( 1 ) . ولی نقش تزكيه نفس تنها اين نيست ،خود قلب هم به انسان الهام میكند . و اما پرسيدهاند مكانيزمش چيست ؟ سؤال خوبی است . فقط به عنوانيادآوری نكتهای را عرض میكنم : يكی از مسائل بسيار ظريف ، و يك نوع روانشناسی بسيار عالی و لطيف ،نوعی اخلاق به اصطلاح امروز ديناميك است كه عرفا اين نوع اخلاق را به نامسير و سلوك ذكر كردهاند ، و اين همان مكانيزمی است كه آقايان میخواهندبدانند و فوق العاده با ارزش است . از مسائلی كه فرنگيها در معارفشرقی فوق العاده به آنپاورقی : . 1 در سخنرانيهای " تقوی " كه در كتاب ده گفتار چاپ شده است اينمطلب به طور مشروح بيان شده است . |