اختلاف فلاسفه از يك طرف و متكلمين از طرف ديگر . فلاسفه قائل به حدوثذاتی عالماند ، نه به حدوث زمانی عالم . حدوث زمانی را به اين صورتتعريف كردهاند كه حدوث زمانی يعنی عالم به مجموع خودش زمانا حادثاست كه يكی از افراد آن مجموعه خود زمان است . يعنی تمام اين عالم باهمه ابعاد ، اجزا ، عناصر ، مركبات و افلاك و غير افلاك زمانا حادثهستند ، مسبوق به عدم زمانی هستند و همه اينها با زمانشان مسبوقند به عدمزمانی كه آن عدم تقدم دارد بر اين وجود . فلاسفه منكر اين حرفند . میگويندچنين چيزی نيست . البته بعدها بطور مشروح در اين باب بحث خواهند كرد .فعلا برای روشن شدن مطلب میگوئيم معمولا از دو راه وارد میشوند . براهين حادث ذاتی بودن عالم يكی به يك معنا از راه برهان انی و ديگری از راه برهان لمی .برهان انی يكی از اين راه كه میگويند حدوث زمانی به آن معنی كه يك شیء حادثشود بدون هيچ سابقهای ( سابقه زمانی يا سابقه مادی ) و اين كه يك شیء ازلا شیء مطلق شروع شود ، اين را يك امر محال میدانند . بلكه طبق اصلی كهدر گذشته خوانديم " كل حادث مسبوق بقوه و ماده تحملها " و در جای ديگرمیگويند " كل حادث مسبوق بماده و مده " . در واقع مفاد اين دو اصل اين است كه هر حادثی استعداد حدوثش قبل ازخودش وجود داشته است و همچنين يك مادهای كه حامل استعداد آن است ، آنهم قبل از حدوث آن شیء وجود داشته است و قهرا زمانی قبل از زمان حدوثشهم وجود داشته است . اين را يك اصل كلی میدانند . پس در واقع هر حادثیدر عالم - چه كل عالم را در نظر بگيريد و چه جزء آن را - اينطور نيست كهمسبوق به |