آيا به تعداد حركات زمان داريم ؟ قبل از اينكه به برهان الهيون در اثبات وجود زمان بپردازيم ، لازم استكه مقدمه به يك مطلبی اشاره كنيم كه آقای طباطبائی نيز در آن حاشيهایدارند . يكی از مسائلی كه در گذشته هم گفته شد اين است كه معنی واقع شدناشياء در زمان چيست ؟ اينكه میگوئيم زمان مقدار حركت است آيا زمان يكچيز است و مقدار يك حركت از حركات عالم است ؟ و معنی اينكه يك شیءدر زمان قرار گرفته است اين است كه در درون آن حركت قرار گرفته است ؟مطابق نظر قدما يك حركتی از حركات عالم وجود دارد كه مقدار آن حركترا زمان میناميم و آن حركت دوری فلك اطلس است . و مقدار حركات افلاكديگر و مقدار حركات موجودات زمينی زمان محسوب نمیشوند . معنی زمانیبودن و اينكه ما در زمان واقع هستيم اين است كه در درون زمانی هستيم كهآن زمان از حركت دوری فلك انتزاع میشود . پس زمان يك چيز بيشتر نيست. نظريه ديگر اين است كه به عدد حركات زمان وجود دارد . فرق ميان حركتفلك با حركات ديگر اين است كه آن حركت مقياس ساير حركات است ، نهآنكه زمان فقط متعلق به آن است و حركات ديگر زمان ندارند . نه ، به عددحركات عالم زمان داريم . منتهی اين زمانها نياز به مقياس سنجش دارند وحركت فلك به عنوانپاورقی : 1 - در اينجا كلمه " امكان " به كار رفته است كه باعث سؤال شدهاست و بعدها متأخران درباره اين كلمه نظرات مختلفی ابراز كردهاند كهآيا " امكان " اصطلاح معينی است . البته اين اصطلاح از خود مرحوم آخوندنيست ، از شيخ و اينها است . مير سيد شريف گفته است كه " امكان "در اينجا فقط مفهوم امتداد را میدهد و نه چيز ديگر . مرحوم آخوند در شرح" هدايه " اين امكان را به معنی " امر محدود " ترجمه و تفسير كردهاست . ما بعدا متعرض مفهوم اين كلمه خواهيم شد . |