ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 321

باب الخشوع (فروتنى كردن)

 2381 1-  إذا أنت هديت لقصدك فكن أخشع ما تكون لربّك. 3 169 هرگاه به هدف و مقصود خود راهنمايى شدى فروتنى‏ات در پيشگاه پروردگار بيشتر باشد. 2382 2-  زين العبادة الخشوع. 4 109 زيور عبادت، خشوع است.

2383 3-  من خشع قلبه خشعت جوارحه. 5 242 كسى كه دلش خاشع و فروتنبود اعضا و جوارح او نيز خاشع خواهد شد.

2384 4-  نعم عون الدّعاء الخشوع. 6 167 چه كمك كار خوبى است خشوعو زارى براى دعا.

2385 5-  ليخشع للَّه سبحانه قلبك، فمن خشع قلبه خشعت جميع جوارحه.5 46 بايد قلب تو براى خداى سبحان خاشع باشد، كه هر كس قلبش خاشع بود همه اعضاى اوخاشع خواهد بود.

2386 6-  خشية اللَّه جماع الايمان. 3 463 خشيت و بيم از خدا جامعايمان است.

باب الخشية (بيم، هراس، ترس)

2387 1-  احذروا من اللَّه كنه ما حذّركم من نفسه، و اخشوه خشيةيحجزكم عمّا يسخطه. 2 283 پرهيز داشته باشيد از خداوند نهايت آنچه را كه از خودپرهيزتان داده است، و بترسيد از او به گونه‏اى كه شما را منع كند از آنچه او را بهخشم آورد.

2388 2-  أعلم النّاس باللَّه أكثرهم خشية له. 2 430 داناترين مردمبه خدا كسى است كه خشيت و ترس او از خدا بيشتر باشد.

2389 3-  نعم العبادة الخشية. 6 157 ترس و خشيت از خدا خوب عبادتىاست.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 322

2390 4-  لا علم كالخشية. 6 351 هيچ علم و دانايى همچون ترس و خشيتنيست.

2391 5-  الخشية من عذاب اللَّه شيمة المتّقين. 2 41 هراس از عذابخدا شيوه مردمان با تقوا است.

2392 6-  الخشية شيمة السّعداء. 1 156 خشيت و بيم از خدا شيوهنيكبختان است.

2393 7-  اذا اصطفى اللَّه عبدا جلببه خشيته. 3 142 هر گاه خداوندبنده‏اى را دوست دارد ترس خود را چون پيراهنى بر تو او بپوشاند.

2394 8-  غاية المعرفة الخشية. 4 371 نهايت معرفت و شناخت خداوندبيم و ترس از او است.

2395 9-  كفى بالخشية علما. 4 574 ترس و بيم براى علم انسان كافىاست (يعنى همين علم به اين كه بايد از خدا بيم داشته باشد براى عالم بودن انسانكافى است).

2396 10-  من خشى اللَّه كمل علمه. 5 180 كسى كه از خدا بيم داشتهباشد علم او كامل است.

باب الخصومة (دشمنى)

2397 1-  المخاصمة تبدى سفه الرّجل و لا تزيد فى حقّه. 1 400 دشمنىكردن، از روى سفاهت و سبكسرى مرد، پرده بردارد، و گر نه در حق او چيزى نيفزايد.

2398 2-  من حارب النّاس حرب و من أمن السّلب سلب. 5 421 كسى كه بامردم بجنگد اموالش را ببرند، و اگر ايمن نشيند باز هم اموالش را به يغما برند. 2399 3-  من يكن اللَّه سبحانه خصمه يدحض حجّته، و يعذّبه فى الدّنيا

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 323

و معاده. 5 259 هر كس خداوند خصم و دشمن او باشد حجّت و دليلاو را باطل كند (و عذر تراشى او را نپذيرد) و در دنيا و آخرت او را عذاب كند.

2400 4-  من بالغ فى الخصام أثم و من قصّر عنه خصم. 5 472 كسى كهدر دشمنى از حدّ بگذراند گناه كار است و كسى كه كوتاه آيد شكست خورد (بلكه بايداعتدال را در اين باره از دست ندهد).

2401 5-  لا يستطيع أن يتّقى اللَّه من خاصم. 6 396 كسى كه حالتمخاصمه و دشمنى با مردم دارد نمى‏تواند تقواى الهى داشته باشد.

باب الخضوع (تواضع)

2402 1-  الخضوع دنائة. 1 42 فروتنى دنائت است.  2403 2-  كلّ شي‏ءخاضع للَّه. 4 538 هر چيزى در برابر خداى تعالى خاضع و فروتن است.

2404 3-  من خضع لعظمة اللَّه ذلّت له الرّقاب. 5 397 كسى كه درپيشگاه عظمت خداوند خضوع كند مردمان در برابرش رام گردند.

2405 4-  لا عبادة كالخضوع. 6 357 هيچ عبادتى همانند خضوع به درگاهخداوند نيست.

باب الخطر

2406 1-  المتعرّض للبلاء مخاطر. 1 141 كسى كه خود را در معرض بلاو گرفتارى قرار دهد در خطر است.

2407 2-  المخاطر متهجّم على الغرر.

1 332 كسى كه خود را به خطر اندازد فريب خورده است (چون آدم عاقل ودانا كه‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 324

گرفتار فريب نفس يا مردم نشده باشد خود را به خطر نيندازد). 2408 3-  لا تخاطر بشى‏ء رجاء اكثر منه.

6 270 به خطر نينداز چيزى را به خاطر رسيدن به بيشتر از آن.

باب خفّة الظهر (سبكبارى)

2409 1-  فى خفّة الظّهر راحة السّرّ و تحصين القدر. 4 400 آسايشدرونى و نگهدارى قدر و مرتبه در سبكبارى است.

باب الاستخفاف (سبك شمردن)

2410 1-  لا تزدرينّ أحدا حتّى تستنطقه.

6 271 هيچكس را سبك مشمار تا او را به سخن آورى (و از سخن و گفتارشسبكى يا سنگينى او را بدانى).  2411 2-  ايّاك أن تستخفّ بالعلماء، فإنّ ذلك يزرىبك و يسى‏ء الظّنّ بك و المخيلة فيك. 2 319 سخت بپرهيز از اين كه علما و دانشمندانرا سبك بشمارى، كه اين كار، تو را عيب دار و ديگران را به تو بدگمان مى‏كند، وانظار را نسبت به تو بد خواهد كرد.  2412 3-  أكبر الشّرّ فى الاستخفاف بمولم عظةالمشفق النّاصح، و الاغترار بحلاوة ثناء المادح الكاشح. 2 452 بزرگترين بدى‏ها دراين است كه آدمى پند دردناك انسان مهربان خير خواه را سبك بشمارد، و به شيرينىستايش و مدح ظاهر فريب دشمن مغرور شود.

2413 4-  من لم يحسن الاستعطاف قوبل بالاستخفاف. 5 250 كسى كه ارزشخوبى مهربانى كردن را

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 325

براى اصلاح خود نداند، با سبك شمردن به اصلاح در آيد.

2414 5-  من استخفّ بمواليه استثقل وطأة معاديه. 5 345 كسى كهدوستان خود را سبك شمارد پايمال كردن دشمنانش را بر خود سنگين گرداند. 

باب الاخلاص (پاكى عمل)

2415 1-  الاخلاص غاية. 1 27 اخلاص غاية (عبادت و طاعت الهى) است.

2416 2-  الاخلاص فوز. 1 56 اخلاص، رستگارى است.

2417 3-  الاخلاص خير العمل. 1 81 اخلاص، بهترين عمل است.

2418 4-  الاخلاص ثمرة العبادة. 1 105 اخلاص، ميوه و ثمره عبادتاست.

2419 5-  الاخلاص شيمة أفاضل النّاس. 1 157 اخلاص، خوى بزرگان مردماست.

2420 6-  الاخلاص أعلى فوز. 1 164 اخلاص، والاترين سعادت و رستگارىاست.

2421 7-  الاخلاص عبادة المقرّبين.

1 176 اخلاص، عبادت مقربان درگاه الهى است.

2422 8-  الاخلاص غاية الدّين. 1 189 اخلاص، غايت و حدّ نهايى دينو آيين است.

2423 9-  المخلص حرىّ بالاجابة. 1 201 دعاى شخص مخلص شايسته اجابتو قبول است.

2424 10-  الاخلاص اشرف نهاية. 1 213 اخلاص، شريف‏ترين نهايت وپايان (فضيلت و كمال، يا بندگى و اطاعت) است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 326

2425 11-  الاخلاص ثمرة اليقين. 1 214 اخلاص، ميوه يقين است.

2426 12-  الاخلاص ملاك العبادة. 1 215 اخلاص، ملاك و معيار عبادتاست (يعنى به هر اندازه اخلاص داشته باشد مورد قبول واقع شود).

2427 13-  الاخلاص أعلى الايمان. 1 215 اخلاص، والاترين مرتبهايمان است.

2428 14-  الايمان اخلاص العمل. 1 219 ايمان همان اخلاص عمل است.

2429 15-  امارات السّعادة اخلاص العمل. 1 323 نشانه‏هاى سعادت ورستگارى اخلاص عمل است.

2430 16-  اخلاص العمل من قوّة اليقين و صلاح النّيّة. 1 343 اخلاصعمل از نيروى يقين و شايستگى و پاكى نيت سرچشمه گيرد.

2431 17-  العمل كلّه هباء الّا ما اخلص فيه. 1 368 همه عمل انسانىتباه و بر باد رفته است جز آنچه را از روى اخلاص انجام داده باشد.

2432 18-  ألاخلاص خطر عظيم حتّى ينظر بما يختم له. 2 2 اخلاص درخطر بزرگى است تا نگريسته شود كه به چه سرانجامى پايان پذيرد.

2433 19-  الزم الاخلاص فى السّرّ و العلانية، و الخشية فى الغيب والشّهادة، و القصد فى الفقر و الغنى، و العدل فى الرّضا و السّخط. 2 232 ملازماخلاص باش در نهان و آشكار، و ترس و هراس از خدا در غياب و حضور، و ميانه روى درندارى و دارايى، و رعايت عدالت در خوشنودى و خشم.

2434 20-  اخلصوا اذا عملتم. 2 239 كار كه مى‏كنيد اخلاص داشتهباشيد.

2435 21-  أخلص للَّه عملك و علمك و حبّك و بغضك و أخذك و تركك وكلامك و صمتك. 2 209 خالص گردان براى خدا عمل خود و علم‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 327

خود، و دوستى و دشمنى خود، و گرفتن و رها كردنت، و گفتار وسكوتت را.

2436 22-  أفضل العمل ما اخلص فيه.

2 386 برترين عمل آن است كه اخلاص در آن رعايت شده باشد.

2437 23-  أين الّذين أخلصوا أعمالهم للَّه و طهّروا قلوبهم بمواضعذكر اللَّه.

2 363 كجايند آنها كه عملهاشان را براى خدا خالص كرده، و دلهاشانرا به جايگاههاى ياد خدا پاكيزه گردانده‏اند.

2438 24-  اعلى الأعمال اخلاص الايمان و صدق الورع و الإيقان.

2 486 والاترين عملها اخلاص ايمان و پارسايى صادقانه و يقين است.

2439 25-  أفضل الايمان الاخلاص و الاحسان، و أقبح الشّيم التّجافىو العدوان. 2 466 برترين ايمانها اخلاص، و نيكوكارى است، و زشت‏ترين خصلتها دورىگزيدن و دشمنى است.

2440 26-  أخلص تنل. 2 172 خالص گردان عمل خود را تا (به مراتبعاليه كمال انسانى) برسى.

2441 27-  إن تخلص تفز. 3 25 اگر خلوصى داشته باشى به رستگارى رسى.

2442 28-  انّك لن يتقبّل من عملك الّا ما اخلصت فيه و لم تشبهبالهوى و اسباب الدّنيا. 3 49 به راستى كه از عمل تو پذيرفته نشود جز آنچه را كهدر آن اخلاص داشته باشى و به هوا و هوس و اسباب دنيايى نياميخته باشى.

2443 29-  آفة العمل ترك الاخلاص.

3 108 آفت عمل واگذار كردن اخلاص در عمل است.

2444 30-  بالاخلاص ترفع الاعمال.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 328

3 213 به وسيله اخلاص عملها را بالا برند.

2445 31-  بالاخلاص يتفاضل العمّال.

3 217 به وسيله اخلاص است كه كاركنان برترى يابند.

2446 32-  تقرّب العبد الى اللَّه سبحانه باخلاص نيّته. 3 279تقرّب و نزديك شدن بنده به درگاه خدا به خاطر اخلاص نيّت او است.

2447 33-  ثمرة العلم اخلاص العمل.

3 332 ميوه و ثمره علم، اخلاص عمل است.

2448 34-  جماع الدّين فى اخلاص العمل و تقصير الامل و بذل الاحسانو الكفّ عن القبيح. 3 368 گرد آورنده دين و آيين، اخلاص عمل و كوتاه كردن آرزو، وبذل احسان، و باز داشتن از كارهاى زشت و قبيح است.

2449 35-  خير العمل ما صحبه الاخلاص. 3 425 بهترين عملها آن استكه اخلاص با او همراه باشد.

2450 36-  زينة القلوب اخلاص الايمان. 4 117 زيور دلها اخلاص ايماناست.

2451 37-  سادة اهل الجنّة المخلصون.

4 135 آقايان اهل بهشت انسانهاى با اخلاص هستند.

2452 38-  صدق اخلاص المرء يعظم زلفته و يجزل مثوبته. 4 213 درستىو راستى اخلاص انسانى، نزديكى و پاداش نيك او را به درگاه خداوند بزرگ گرداند.

2453 39-  طوبى لمن بادر اجله و أخلص عمله. 4 240 خوشا به حال كسىكه بر اجل خود پيشى گيرد و عمل خود را خالص گرداند.

2454 40-  طوبى لمن أخلص للَّه عمله و علمه و حبّه و بغضه و أخذه وتركه‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 329

و كلامه و صمته. 4 243 خوشا به حال كسى كه كارش، و علمش، ودوستى‏اش، و خشمش، و گرفتنش، و واگذاردنش، و سخن گفتنش و خموشى‏اش را براى خداخالص گرداند.

2455 41-  عليك بالاخلاص فانّه سبب قبول الاعمال و أفضل الطّاعة. 4290 بر تو باد به اخلاص كه سبب پذيرفته شدن اعمال و برترى طاعات است.

2456 42-  عليكم بصدق الاخلاص و حسن اليقين، فإنّهما أفضل عبادةالمقرّبين. 4 303 بر شما باد به راستى و صداقت در اخلاص و يقين نيكو، كه اين دوبرترين عبادتهاى مقرّبان درگاه خداست.

2457 43-  عليكم باخلاص الايمان، فإنّه السّبيل إلى الجنّة والنّجاة من النّار.

4 306 بر شما باد به اخلاص ايمان كه به راستى همان راه بهشت ورهايى از دوزخ است.

2458 44-  على قدر قوّة الدّين يكون خلوص النّيّة. 4 315 به مقدارقوّت و نيروى دين است پاكى و خلوص نيّت.  2459 45-  عند تحقّق الاخلاص تستنيرالبصائر. 4 323 در هنگام تحقّق و پا برجا شدن اخلاص، بينائيها روشن و افروختهگردد.

2460 46-  غاية اليقين الإخلاص. 4 369 نهايت مرتبه يقين، اخلاص(عمل) است.

2461 47-  غاية الاخلاص الخلاص.

4 369 نهايت اخلاص و غايت آن، رهايى (از دوزخ و عذاب الهى است)2462 48-  فى إخلاص الاعمال تنافس أولى النّهى و الألباب. 4 402 رقابت خردمندان،در اخلاص عملها است.  2463 49-  فى اخلاص النّيّات نجاح‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 330

الأمور. 4 407 در اخلاص نيّتها رستگارى و پيروزى كارها است.

2464 50-  فضيلة العمل الاخلاص فيه.

4 428 فضيلت و برترى عمل به اخلاصى است كه در آن است.

2465 51-  فاز بالسّعادة من أخلص العبادة. 4 430 به رستگارى رسيدهكسى كه عبادت خالص انجام داده است.

2466 52-  قدّموا خيرا تغنموا، و أخلصوا أعمالكم تسعدوا. 4 508 كارخيرى را از پيش بفرستيد، تا غنيمت يابيد، و عملهاتان را پاك گردانيد تا نيكبختشويد.

2467 53-  كلّما اخلصت عملا بلغت من الآخرة أملا. 4 618 به هراندازه عمل را خالص و پاك كنى به همان اندازه به آرزوى آخرت خويش رسى.

2468 54-  من رغب فيما عند اللَّه أخلص عمله. 5 194 كسى كه بدانچهنزد خداست رغبت داشته باشد عمل خود را پاك و خالص گرداند.

2469 55-  من أخلص بلغ الآمال. 5 141 كسى كه اخلاص دارد بهآرمانهاى خود خواهد رسيد.

2470 56-  من أخلص للَّه استظهر لمعاشه و معاده. 5 260 كسى كه براىخدا اخلاص داشته باشد پشت خود را براى زندگى دنيا و آخرت خود قوى كرده است.

2471 57-  من أخلص النّيّة تنزّه عن الدّنيّة. 5 296 كسى كه نيّتدلش پاك باشد از پستى و زشتى پاكيزه گشته است.

2472 58-  من أخلص العمل لم يعدم المأمول. 5 238 كسى كه عمل خود راخالص و پاك كرده باشد به آرمان خويش برسد.

2473 59-  لو خلصت النّيّات لزكت‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 331

الاعمال. 5 112 اگر نيتها پاك شود عملها پاكيزه گردد.

2474 60-  من لم يصحب الاخلاص عمله لم يقبل. 5 418 كسى كه عملش بااخلاص همراه نباشد پذيرفته نشود.

2475 61-  من كمال العمل الاخلاص فيه.

6 11 اخلاص در عمل از كمال عمل خواهد بود.

2476 62-  ملاك العمل الاخلاص فيه.

6 118 ملاك عمل اخلاصى است كه در آن است (به هر اندازه اخلاص بيشترباشد ارزش عمل زيادتر خواهد بود).

2477 63-  مع الاخلاص ترفع الاعمال.

6 121 با اخلاص است كه عمل‏ها بالا رود.

2478 64-  هدى من اخلص ايمانه. 6 193 راه يافته كسى است كه ايمانشرا خالص گرداند.

2479 65-  لا يحرز الاجر الّا من اخلص عمله. 6 397 به پاداش نرسدمگر آن كس كه عملش را پاك و خالص گرداند.

2480 66-  لا شي‏ء أفضل من اخلاص عمل فى صدق نيّة. 6 434 چيزى برتراز اخلاص در راستى نيّت نيست.

2481 67-  لا يدرك احد رفعة الآخرة الّا باخلاص العمل و تقصيرالامل و لزوم التّقوى. 6 423 هيچكس به رتبه والاى آخرت نرسد مگر به اخلاص عمل وكوتاه كردن آرزو و ملازمت تقواى الهى.

باب الخلاف (ناسازگارى)

2482 1-  الخلف مثار الحروب. 1 185 ناسازگارى وسيله بر انگيخته شدنجنگهاست.

2483 2-  الخلاف يهدم الآراء. 1 270 ناسازگارى و اختلاف، رأيها رانابود كند.

2484 3-  الامور المنتظمة يفسدها

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 332

الخلاف. 1 307 كارهاى نظام يافته و درست را ناسازگارى و اختلافتباه كند.

2485 4-  سبب الفرقة الاختلاف. 4 123 سبب جدايى و پراكندگى اختلافاست.

2486 5-  كثرة الخلاف شقاق. 4 588 اختلاف بسيار، ستيزه جويى ودشمنى است.

2487 6-  ليس مع الخلاف ائتلاف. 5 86 با بودن اختلاف، الفتى در كارنيست.

2488 7-  من الخلاف تكون النّبوة. 6 10 كندى كارها به خاطر اختلافاست.

2489 8-  مع الشّقاق تكون النّبوة. 6 122 با دشمنى و ستيزه جويىكندى است.

باب الأخلاق (خويها)

2490 1-  أرضى النّاس من كانت أخلاقه رضيّة. 2 413 خوشنودترين مردمكسى است كه اخلاقش پسنديده باشد.

2491 2-  أطهر النّاس اعراقا أحسنهم أخلاقا. 2 405 پاكزادترين مردمنيكوترين آنها در اخلاق است.

2492 3-  اذا كان فى الرّجل خلّة رائقة فانتظر منه اخواتها. 3 177هر گاه در مردى خصلتى نيكو بود، پس چشم به راه امثال آن خصلت نيكو در او باش.

2493 4-  تنافسوا فى الاخلاق الرّغيبة و الاحلام العظيمة و الاخطارالجليلة يعظم لكم الجزاء. 3 311 رقابت كنيد در خصلتهاى پسنديده، و بردباريهاىبزرگ، و انديشه‏هاى بلند تا پاداشتان بزرگ گردد.

2494 5-  تجنّب من كلّ خلق أسوأه و جاهد نفسك على تجنّبه، فانّالشّرّ لجاجة. 3 314 دورى كن از هر خصلتى بدترين آن را، و براى اين دورى كردن واجتناب، با نفس خود پيكار كن زيرا شرّ و بدى لجوج است و پى‏گير.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 333

2495 6-  تخيّر لنفسك من كلّ خلق أحسنه، فانّ الخير عادة. 3 314براى خود از هر خصلتى بهترينش را انتخاب كن، كه خير و خوبى عادت است (يعنى بهتر آناست كه به صورت عادت در آيد).

2496 7-  تعصّبوا لخلال الحمد، من الحفظ للجار، و الوفاء بالذّمامو الطّاعة للبرّ، و المعصية للكبر، و تحلّوا بمكارم الخلال. 3 311 خود را دلبسته ومقيّد كنيد به خصلتهاى پسنديده: از نگهداشتن حرمت همسايه، و وفا كردن به عهد وپيمان، و فرمانبردارى از كار نيك، و نافرمانى از تكبّر و سر بزرگى كردن، و آراستهشويد به اخلاق نيكو.

2497 8-  ستّة تختبر بها أخلاق الرّجال: الرّضا و الغضب و الامن والرّهب و المنع و الرّغب. 4 146 شش چيز است كه اخلاق مردان در آن آزمايش شود:خوشنودى، خشم، امنيت، ترس، منع (يعنى جلوگيرى) و رغبت (يعنى ميل).  2498 9-  من لمتحسن خلائقه لم تحمد طرائقه. 5 462 كسى كه اخلاقش نيكو نباشد راههاى زندگى وروشهاى او پسنديده نيست.

2499 10-  من الكرم حسن الشّيم. 6 13 خوى نيكو از بزرگوارى است.

باب حسن الخلق (خوش خلقى)

2500 1-  لا عيش أهنا من حسن الخلق.

6 399 زندگى‏اى بهتر از خلق نيكو نيست.

2501 2-  نعم الشّيمة حسن الخلق. 6 165 خوى خوبى است خلق نيكو.

2502 3-  نعم الايمان جميل الخلق. 6 167 خوب ايمانى است خوى نيكو(يعنى ايمانى كه با خوى نيكو باشد).

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 334

2503 4-  ما اعطى اللَّه سبحانه العبد شيئا من خير الدّنيا والآخرة الّا بحسن خلقه و حسن نيّته. 6 99 خداى سبحان چيزى از خوبيهاى دنيا و آخرترا به بنده خود عطا نكرده جز به خوى نيكو و نيّت نيكويش.  2504 5-  من حسن خلقهكثر محبّوه و انست النّفوس به. 5 451 كسى كه خلق او نيكو باشد دوستدارانش بسيارگردد و مردم به او انس گيرند.

2505 6-  من حسن خلقه سهلت له طرقه. 5 306 كسى كه خلقش نيكو باشدراههاى زندگى برايش آسان گردد.

2506 7-  لم يضق شي‏ء مع حسن الخلق.

5 97 با وجود حسن خلق چيزى بر انسان دشوار و تنگ نشود.

2507 8-  من حسنت خليقته طابت عشرته.

5 238 كسى كه خلقش نيكو باشد آميزش و معاشرت با او نيكو و پاكيزهگردد.

2508 9-  كم من وضيع رفعه حسن خلقه.

4 558 چه بسيار انسانهاى پستى كه خوى نيكويش او را بلند كرده است.

2509 10-  نعم الحسب حسن الخلق. 6 156 حسب و شرافت خوبى است خوىنيكو.

2510 11-  لا قرين كحسن الخلق. 6 364 قرين و همراهى براى آدمىهمچون خلق نيكو نيست.

2511 12-  فى سعة الاخلاق كنوز الارزاق. 4 408 گنجهاى روزى در خوىنيكو است.

2512 13-  عليك بحسن الخلق فانّه يكسبك المحبّة. 4 288 بر تو بادبه خوى نيكو كه دوستى و محبّت دلها را براى تو به ارمغان آورد.

2513 14-  رأس الايمان حسن الخلق‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 335

و التّحلّى بالصّدق. 4 53 اساس ايمان خلق نيكو و آراستگى بهراستى و صداقت است.

2514 15-  حسن الخلق يورث المحبّة و يؤكّد المودّة. 3 418 خوى نيكومحبت به جاى نهد و دوستى را محكم كند.

2515 16-  حسن الخلق رأس كلّ برّ. 3 393 خوى نيكو اساس هر نيكىاست.

2516 17-  حسن الاخلاق يدرّ الارزاق و يونس الرّفاق. 3 393 حسنخلق، روزيها را ريزان و رفاقت‏ها را انس و الفت بخشد.

2517 18-  حسن الخلق للنّفس و حسن الخلق للبدن. 3 382 خوى نيكومخصوص جان، و خلقت زيبا مخصوص تن است.

2518 19-  حسن الخلق افضل الدّين.

3 383 برترين دين و آيين، خوى نيكو است.

2519 20-  حسن الخلق خير قرين و العجب داء دفين. 3 390 خوى نيكوبهترين همراه و قرين است، و خود بينى دردى است پنهان.

2520 21-  حسن الخلق من افضل القسم.

و أحسن الشّيم. 3 390 خلق نيكو از برترين قسمتها و بهره‏ها، وبهترين خلق و خويهاست.

2521 22-  حسن الخلق احد العطائين.

3 392 خوى نيكو يكى از دو بخشش عطا و بهره الهى است.

2522 23-  حسن الاخلاق برهان كرم الاعراق. 3 392 اخلاق نيكو نشانهبزرگوارى ريشه‏ها و اصل و نسب انسانى است.

2523 24-  بحسن الاخلاق يطيب العيش. 3 218 به واسطه حسن اخلاق استكه زندگى نيكو گردد.

2524 25-  بحسن الاخلاق تدرّ

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 336

الارزاق. 3 223 به وسيله خوش خلقى روزى‏ها ريزان و فراوانگردد.

2525 26-  اذا حسن الخلق لطف النّطق.

3 134 هنگامى كه خلق انسان نيكو شد سخن گفتنش نيكو شود.

2526 27-  احسن السّناء الخلق السّجيح. 2 438 بهترين بلنديهاى رتبهو مقام، خوى نرم و هموار است.

2527 28-  احسن شي‏ء الخلق. 2 371 بهترين چيزها اخلاق نيكو است.

2528 29-  أكرم الحسب الخلق. 2 374 گرامى‏ترين حسب‏ها اخلاق خوباست.

2529 30-  الخلق السّجيح احدّ النّعمتين. 2 22 خوى نرم يكى از دونعمت بزرگ الهى است.

2530 31-  الخلق المحمود من ثمار العقل. 1 339 خوى پسنديده ازميوه‏هاى عقل است.

2531 32-  ان كنتم لا محالة متنافسين فتنافسوا في الخصال الرّغيبةو خلال المجد. 3 20 شما كه به ناچار (و خواه نا خواه) با يكديگر رقابت مى‏كنيد پسبيائيد و در آراسته شدن به خصلتهاى نيك، و خلق و خوى شرافتمندانه با هم رقابتكنيد.

2532 33-  من الكرم حسن الشّيم. 6 36 خصلتهاى نيك از بزرگوارى وكرم آدمى است.

باب سوء الخلق (بد خلقى)

2533 1-  لا وحشة اوحش من سوء الخلق. 6 400 تنهايى و وحشتىوحشتناك‏تر از بد خلقى نيست.

2534 2-  لا سؤدد لسىّ‏ء الخلق. 6 374 آدم بد خلق سيادت و آقايىندارد.

2535 3-  لا عيش لسىّ‏ء الخلق. 6 359 شخص بد خلق زندگى ندارد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 337

2536 4-  من اللّؤم سوء الخلق. 6 35 بد خلقى، از پستى است.

2537 5-  من ضاقت ساحته قلّت راحته.

5 463 كسى كه تنگ باشد ناحيه (و اخلاق) او، اندك باشد راحتى و آسايشاو.  2538 6-  من ساء خلقه أعوزه الصّديق و الرّفيق. 5 462 كسى كه بد خلق باشددوست و رفيقش ناباب گردد.

2539 7-  من لم يحسن خلقه لم ينتفع به قرينه. 5 418 كسى كه خلق خودرا نيكو نكند دوست و همراهش از او سودى نبرد.

2540 8-  من ساء خلقه قلاه مصاحبه و رفيقه. 5 365 كسى كه بد خوباشد همراه و رفيقش او را دشمن دارند.

2541 9-  من ساء خلقه ملّه اهله. 5 328 كسى كه خلقش بد باشدخاندانش از او ملول گردند.

2542 10-  من أساء خلقه عذّب نفسه.

5 165 كسى كه خوى خود را بد كند خود را به تعب دچار كرده است.

2543 11-  من ساء خلقه ضاق رزقه.

5 211 كسى كه خلقش بد باشد روزيش تنگ شود.

2544 12-  من ضاق خلقه ملّه اهله. 5 195 كسى كه خلق او تنگ و سختباشد خاندانش از او خسته و ملول شوند.

2545 13-  كلّ داء يداوى الّا سوء الخلق.

4 535 هر دردى قابل درمان است مگر بد خلقى.

2546 14-  سوء الخلق يوحش النّفس و يرفع الانس. 4 151

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 338

بد خلقى انسان را دچار وحشت و تنهايى كند و انس و خو گرفتن رااز ميان مى‏برد.

2547 15-  سوء الخلق نكد العيش و عذاب النّفس. 4 150 بد خلقى موجبتيرگى زندگى و عذاب و شكنجه نفس انسانى است.

2548 16-  سوء الخلق شرّ قرين. 4 131 بد خلقى بد قرين و همدمى است.

2549 17-  سوء الخلق شؤم، و الاسائة الى المحسن لؤم. 4 145 بد خلقىشوم و نحس است، و بد كردن به شخص نيكو كار پستى است.

2550 18-  سوء الخلق يوحش القريب و ينفّر البعيد. 4 136 بد خلقىنزديكان را دچار وحشت كند و اشخاص دور را متنفر سازد.

2551 19-  الخلق السّىّ‏ء أحد العذابين.

2 24 خوى بد يكى از دو عذاب و شكنجه است.

2552 20-  السّىّ‏ء الخلق كثير الطّيش منغّص العيش. 2 11 آدم بداخلاق سبكسرى بسيار كند و زندگى ناگوارى دارد.

2553 21-  الخلق المذموم من ثمار الجهل. 1 339 خلق نكوهيده ازميوه‏هاى جهل و نادانى است.

2554 22-  المؤمن ليّن العريكة سهل الخليقة. 1 364 شخص مؤمن نرمخوو خوش خلق است.

2555 23-  الكافر شرس الخليقة سىّ‏ء الطّريقة. 1 364 كافر، سخت خوو بد خلق است.

باب الخلقة (آفرينش)

2556 1-  اعجبوا لهذا الانسان، ينظر بشحم، و يتكلّم بلحم، و يسمعبعظم، و يتنفّس من خرم. 2 266 در شگفت شويد از اين انسان كه نگاه مى‏كند باتكّه‏اى از پيه، و سخن مى‏گويد با تكّه‏اى از گوشت، مى‏شنود به استخوانى، و نفسمى‏كشد از رخنه‏اى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 339

2557 2-  ما اعظم اللّهم ما نرى من خلقك و ما أصغر عظيمة فى جنب ماغاب عنّا من قدرتك. 6 93 بار الها چقدر بزرگ است آنچه را ما از خلق تو مى‏بينيم، وچه كوچك است بزرگى آن در برابر آنچه بر ما پنهان است از قدرت تو.

2558 3-  ما خلق اللَّه سبحانه امرء عبثا فيلهو. 6 80 خداى سبحانكسى را بيهوده نيافريده كه سرگرم بازى شود.

2559 4-  لقد بصّرتم إن أبصرتم و أسمعتم ان سمعتم، و هديتم اناهتديتم. 5 33 به راستى كه شما را بينا كرده‏اند اگر بينا شويد، و به شماشنونده‏اند اگر بشنويد، و راهنمايى شده‏ايد اگر راه يابيد.

2560 5-  النّاس كصور في الصّحيفة كلّما طوى بعضها نشر بعضها. 2 70مردمان همچون صورتهايى هستند كه در طومارى نقش شده‏اند، به هر اندازه آن طومار رادر نوردند بخش ديگرى گشوده شود.

2561 6-  النّاس كالشّجر شرابه واحد و ثمره مختلف. 2 136 مردمهمانند درخت هستند كه آب آن يكى است ولى ميوه‏هاى مختلف مى‏دهد.

باب الخلوة (تنهايى و خلوت كردن)

2562 1-  سبب الفجور الخلوة. 4 123 سبب گناه تنهايى است.  2563 2- كن فى الملأ وقورا و كن فى الخلأ ذكورا. 4 602 در آشكار و انظار مردم با وقار و درخلوت و تنهايى به ياد خدا باش.

2564 3-  ملازمة الخلوة دأب الصّلحاء.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 340

6 124ملازمت با خلوت، شيوه صالحان و شايستگان است.

2565 4-  من أفضل الورع أن لا تبدى فى خلوتك ما تستحيى من اظهارهفى علانيتك. 6 26 از برترين پارسايى است كه در حالت خلوت و تنهايى انجام ندهى آنچهرا در آشكار شرم اظهار آن را دارى.

باب الخوف (ترس، بيم)

2566 1-  الخوف امان. 1 27 ترس ايمنى است (يعنى ترس از خدا ايمنىاست از عقاب و عذاب روز جزا).

2567 2-  الخوف استظهار. 1 50 ترس، پشت گرمى است.

2568 3-  الهيبة خيبة. 1 49 هيبت داشتن (كه سبب ترس مردم از كسىشود) مقرون به نوميدى است.

2569 4-  الهيبة مقرونه بالخيبة. 1 95 هيبت مردم از كسى همراه بامحروميت و نوميد او (از مردم) است.

2570 5-  الخوف جلباب العارفين.

1 175 ترس از خداى سبحان جامه و پيراهن عارفان است.

2571 6-  الوجل شعار المؤمنين. 1 176 بيم و هراس، جامه زيرينمؤمنان است.

2572 7-  الخائف لا عيش له. 1 251 آدم ترسو زندگى ندارد (يا جايىكه انسان در ترس و بيم به سر برد زندگى ندارد).

2573 8-  الخوف سجن النّفس عن الذّنوب و رادعها عن المعاصى.

2 106 ترس، زندان جان انسان از گناهان و باز دارنده ازنافرمانيهاست.

2574 9-  الخوف من اللَّه فى الدّنيا يؤمن الخوف فى الآخرة منه. 2153 ترس از خدا در دنيا امان دهد انسان را از ترس از خداوند در آخرت.

2575 10-  ارهب تحذر. 2 170 از خدا بترس تا ديگران نيز از تو واهمه‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 341

داشته باشند.

2576 11-  اعلمكم أخوفكم. 2 369 داناترين و عالم‏ترين شما كسى استكه ترسش (از خداى تعالى) بيشتر باشد.

2577 12-  انّ المؤمنين خائفون. 2 496 به راستى كه مؤمنان ترسانند.

2578 13-  انّ المؤمنين وجلون. 2 496 به راستى كه مؤمنان بيمناكند.

2579 14-  اكثر النّاس معرفة لنفسه اخوفهم لربّه. 2 424 كسى كه درميان مردم از ديگران نسبت به خود معرفت و شناسايى‏اش بيشتر است كه ترس او ازپروردگارش بيشتر باشد.

2580 15-  أعظم النّاس علما، اشدّهم خوفا للَّه سبحانه. 2 428بزرگترين مردم در علم و دانش كسى است كه ترسش از خداى سبحان سخت‏تر باشد.

2581 16-  ارهب تحذر و لا تهزل فتحتقر. 2 181 از خدا بترس تا ازگناهان اجتناب  كنى.

و شوخى نكن كه كوچك و حقيرت شمارند.

2582 17-  انّما السّعيد من خاف العقاب فامن، و رجا الثّواب فاحسن،و اشتاق الى الجنّة فادّلج. 3 91 به راستى كه نيكبخت كسى است كه بترسد از عقابالهى و همين سبب ايمنى او گردد، و به ثواب و پاداش خداوند اميد داشته باشد و سبباحسان و نيكى او گردد، و به بهشت اشتياق داشته و شب خيز گردد.

2583 18-  اذا خفت الخالق فررت اليه.

3 127 هنگامى كه از آفريدگار بترسى به سويش گريزان شوى.

2584 19-  اذا خفت المخلوق فررت منه.

3 127 هنگامى كه از مخلوق خدا و مردم به‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 342

ترسى از آنها گريزان شوى.

2585 20-  إذا خفت صعوبة أمر فاصعب له يذلّ لك، و خادع الزّمان عناحداثه تهن عليك. 3 164 هر گاه از سختى كارى بيم داشته باشى تو هم در برابر آن سختو محكم شو تا آن كار بر تو آسان گردد، و در برابر حوادث روزگار چاره آن كن تا برتو سهل گردد.

2586 21-  ثمرة الخوف الامن. 3 323 ميوه ترس، امنيّت است.

2587 22-  حلاوة الامن تنكّدها مرارة الخوف و الحذر. 3 398 شيرينىامنيت را تلخى ترس و بيم ناگوار و سخت سازد.

2588 23-  خف اللَّه يؤمنك و لا تأمنه فيعذّبك. 3 463 از خدا بترستا تو را ايمن سازد، و از او ايمن مباش كه تو را عذاب كند.  2589 24-  أعلم النّاسباللَّه سبحانه أخوفهم منه. 2 423 عالم‏ترين مردم نسبت به خداوند كسى است كه ترسشاز خدا بيشتر باشد.

2590 25-  خوف اللَّه يجلب لمستشعره الامان. 3 463 ترس از خدا براىكسى كه آن را شعار خود قرار داده ايمنى (از عذاب خدا) آورد.

2591 26-  خف اللَّه خوف من شغل بالفكر قلبه، فانّ الخوف مظنّةالامن و سجن النّفس عن المعاصى. 3 446 از خدا بترس آن چنان ترسى كه دلت به فكر(خدا) سرگرم باشد، زيرا ترس جاى گمان امنيت و زندان كردن نفس از گناهان است.

2592 27-  خف ربّك خوفا يشغلك عن رجائه، و ارجه رجاء من لا يأمنخوفه. 3 445 بترس از پروردگار خود ترس كسى كه سرگرم سازد او را از اميد به او، واميدوار باش به او اميد كسى كه از ترس او ايمن‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 343

نيست.  2593 28-  خير الاعمال اعتدال الرّجاء و الخوف. 3 445بهترين عملها اعتدال و ميانه روى در اميد و ترس، (و خوف و رجا) است.

2594 29-  خف تأمن و لا تأمن فتخف.

3 445 بترس از خدا تا ايمن گردى، و ايمن مباش تا بترسى.

2595 30-  خف ربّك و ارج رحمته، يؤمنك ممّا تخاف و ينلك ما رجوت.

3 444 بترس از پروردگار خود و به رحمتش اميد داشته باش تا ايمنتگرداند از آنچه مى‏ترسى و عطا كند به تو آنچه را اميد دارى.

2596 31-  ربّ خوف يعود بالامان. 4 66 چه بسا ترسى كه به امنيت وايمنى باز گردد (مانند ترس از خدا و عذاب الهى).

2597 32-  ربّ مخوف لا تحذره. 4 70 چه بسا چيزهاى ترسناكى كه تو ازآن پرهيز نكنى.

2598 33-  شرّ النّاس من يتّقيه النّاس مخافة شرّه. 4 178 بدترينمردم كسى است كه مردم از ترس شرّ و بدى او از وى بترسند.

2599 34-  طوبى لمن الزم نفسه مخافة ربّه و أطاعه فى السّرّ والجهر. 4 239 خوشا به حال كسى كه ترس پروردگار خود را ملازم خويش گرداند، و درپنهان و آشكار از او اطاعت كند.

2600 35-  طوبى لمن استشعر الوجل و كذّب الامل و تجنّب الزّلل. 4247 خوشا به حال كسى كه ترس را شعار خود قرار دهد. و آرزو را دروغ پندارد، و ازلغزش دورى كند.

2601 36-  طوبى لمن خاف اللَّه فأمن.

4 248 خوشا به حال كسى كه از خدا بترسد و امان يابد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 344

2602 37-  عجبت لمن عرف اللَّه كيف لا يشتدّ خوفه. 4 338 در شگفتماز كسى كه خدا را شناخته چگونه ترسش سخت نباشد.

2603 38-  غاية العلم الخوف من اللَّه سبحانه. 4 375 حدّ نهايىعلم، ترس از خداى سبحان است.

2604 39-  لكلّ داخل دهشة و ذهول.

5 10 هر واردى را دهشت و غفلتى است.  2605 40-  كلّ عالم خائف. 4524 هر عالمى بيمناك است. (يعنى از نشانه‏هاى علم، ترس از خداست).

2606 41-  قرنت الهيبة بالخيبة. 4 493 هيبت و ترس با نوميدى همراهاست.  2607 42-  كم من خائف وفد به خوفه على قرارة الامن. 4 554 چه بسا ترسناكى كهترسش او را به جايگاه امنى در آورد.

2608 43-  كما ترجو خف. 4 623 همان گونه كه اميد دارى بترس.

2609 44-  من كثرت مخافته قلّت آفته.

5 214 كسى كه ترسش زياد باشد آفتش اندك است.

2610 45-  من امن مكر اللَّه بطل أمانه.