4089 5-  ايّاك و السّفه فانّه يوحش الرّفاق. 2 294 سخت بپرهيز ازنابخردى كردن كه رفيقان را از اطراف انسان مى‏راند.

4090 6-  اعيى ما يكون الحكيم اذا خاطب سفيها. 2 437 ناتوان‏ترينجايى كه شخص حكيم و فرزانه گرفتار مى‏شود جايى است كه با سفيه و نادانى هم سخنشود.

4091 7-  ترك جواب السّفيه ابلغ جوابه.

3 286 جواب ندادن به شخص سفيه و ابله رساترين و بهترين پاسخ است. 4092 8-  دع السّفه فانّه يزرى بالمرء و يشينه. 4 19 سفاهت را واگذار كه آدمى راخوار و عيبناك گرداند.

4093 9-  سلاح الجهل السّفه. 4 127 اسلحه نادانى، سفاهت و نابخردىاست.  4094 10-  سفهك على من فوقك جهل مرد. 4 152 سفاهت تو نسبت به كسى كه برتر ازتو است، نادانى كشنده و نابود كننده‏اى است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 527

4095 11-  سفهك على من دونك جهل مزر. 4 152 سفاهت تو نسبت به كسىكه پست‏تر از تو است نادانى خوار كننده‏اى است.

4096 12-  سفهك على من فى درجتك نقار كنقار الدّيكين، و هراش كهراشالكلبين، و لن يفترقا الّا مجروحين او مفضوحين، و ليس ذلك فعل الحكماء و لا سنّةالعقلاء، و لعلّه ان يحلم عنك فيكون اوزن منك و اكرم، و انت انقص منه و الام. 4153 سفاهت تو نسبت به كسى كه در رتبه و مرتبه تو است منقار زدنى است همچون منقارزدن دو خروس، و به هم پريدنى است همچون پريدن دو سگ به يكديگر، كه از هم جدا نشوندمگر اين كه هر دو زخمى شده يا هر دو رسوا گردند، و اين كار حكيمان و شيوه عاقلاننيست، و شايد در اين ميان آن ديگرى حلم ورزيد، كه در اين صورت او از تو سنگين‏تر وگرامى‏تر شود، و تو از او كم بهاتر و پست‏تر خواهى بود.  4097 13-  فى السّفه وكثرة المزاح الخرق. 4 410 در سبكسرى و شوخى بسيار حماقت و نادانى است.

4098 14-  كفى بالسّفه عارا. 4 573 سفاهت، براى عار و ننگ انسانكافى است.

4099 15-  كثرة السّفه توجب الشّنأن و تجلب البغضاء. 4 598 سفاهتكردن بسيار موجب دشمنى مردم گردد، و دشمنى و عداوت به بار آورد.

4100 16-  من كثر سفهه استرذل. 5 179 كسى كه سفاهتش بسيار باشد نزدمردمان، پست شمرده شود.

4101 17-  من داخل السّفهاء حقّر. 5 181 كسى كه در جمع سفيهان درآيد كوچك و

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 528

پست شود.

4102 18-  ليس السّفه كالحلم. 5 79 سفاهت هيچگاه همانند حلم وبردبارى نيست.

4103 19-  من مارى السّفيه فلا عقل له.

5 439 كسى كه با سفيه جدال كند عقل ندارد.

4104 20-  من عذل سفيها فقد عرّض للسّبّ نفسه. 5 459 هر كس سفيهىرا نكوهش كند خود را در معرض دشنام قرار دهد.

4105 21-  مقارنة السّفهاء تفسد الخلق.

6 127 نزديك شدن با سفيهان اخلاق را فاسد كند.

4106 22-  ما تلاحى اثنان فظهر الّا اسفههما. 6 80 كشمكش و منازعهنكنند دو نفر جز آنكه سفيه‏ترينشان پيروز شود.  4107 23-  لا يقوّم السّفيه الّامرّ الكلام.

6 409 سفيه را راست نگرداند جز سخن تلخ.  4108 24-  لا ينتصف منسفيه قطّ الّا بالحلم عنه. 6 426 استيفاى حقى از سفينه نشود مگر با بردبارى دربرابر او. 

باب السكوت

4109 1-  الزم السّكوت و اصبر على القناعة بايسر القوت تعزّ فىدنياك و تعزّ فى اخراك. 2 237 ملازم خموشى باش، و به كمترين قوت بر قناعت صبر كنتا در دنيا و آخرت عزيز گردى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 529

4110 2-  ربّ كلام جوابه السّكوت. 4 64 چه بسيار سخنى كه پاسخشسكوت است.

4111 3-  ربّ سكوت ابلغ من كلام.

4 69 چه بسيار خموشى كه از سخن گفتن رساتر و گوياتر است.

4112 4-  السّكوت على الاحمق افضل جوابه. 1 303 خموشى در برابر آدماحمق، بهترين پاسخ او است.

4113 6-  اذا غلبت على الكلام فايّاك ان تغلب على السّكوت. 3 136هر گاه مغلوب سخن شدى بپرهيز از اين كه مغلوب خموشى گردى.  4114 7-  من سكت فسلمكمن تكلّم فغنم. 5 473 كسى كه سكوت كند و سالم بماند مانند كسى است كه سخن گفته وغنيمت برده. 

باب السلطان (پادشاه)

4115 1-  الملوك حماة الدّين. 1 183 پادشاهان (حقيقى و الهى)حاميان و پشتيبانان دين هستند.

4116 2-  الملوك لا مودّة له. 1 250 پادشاهان دوستى ندارند (و هرگاه احساس خطر براى سلطنت خود كردند دوستى از ميان مى‏رود).

4117 3-  الملك المنتقل الزّائل حقير يسير. 1 300 سلطنت انتقالى كهزوال پذيرد كوچك و اندك است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 530

4118 4-  السّلطان الجائر يخيف البرى‏ء. 1 312 پادشاه ستمكار آدمبى‏گناه را نيز بترساند (و از او در بيم و هراس باشد).

4119 5-  الامير السّوء يصطنع البذىّ.

1 312 فرمانرواى بد، افراد پست را برگزيند و به كار گمارد.  41206-  الجرأة على السّلطان اعجل هلك. 1 351 جرأت و دليرى كردن بر پادشاه شتابان‏ترينوسيله هلاكت و نابودى است.

4121 7-  السّلطان الجائر و العالم الفاجر اشدّ النّاس نكاية. 2 74پادشاه ستمكار و عالم بد كردار سخت‏ترين مردم هستند در گزند رساندن به مردم.

4122 8-  المكانة من الملوك مفتاح المحنة و بذر الفتنة. 2 159ارجمند شدن و منزلت يافتن در نزد پادشاهان، كليد، رنج و محنت و تخم فتنه و آشوباست.

4123 9-  احرس منزلتك عند سلطانك و احذر أن يحطّك عنها التّهاون عنحفظ ما رقاك اليه. 2 208 از منزلت و مقام خود نزد پادشاه نگهبانى كن، و بر حذر باشاز اين كه سهل انگارى كنى از نگهداشتن آنچه تو را بدان منزلت نزد او رسانده است.

4124 10-  اعقل الملوك من ساس نفسه للرّعيّة بما يسقط عنه حجّتها وساس الرّعيّة بما تثبت به حجّته عليها. 2 475 عاقل‏ترين پادشاهان كسى است كه خودرا براى رعيّت چنان بنماياند كه حجّت و دليل آنها را از دستشان بگيرد، و براىرعيّت به گونه‏اى تدبير كند كه حجّت و دليل خود را بر آنها ثابت كند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 531

4125 11-  انّ السّلطان لامين اللَّه فى الارض و مقيم العدل فىالبلاد و العباد و وزعته فى الارض. 2 604 به راستى كه سلطان (واقعى و حقيقى) امينخداست در روى زمين، و بر پا دارنده عدل و داد است در شهرها، و پاسدار او است درروى زمين.

4126 12-  اجلّ الملوك من ملك نفسه و بسط العدل. 2 439 والاترينپادشاهان كسى است كه بر نفس خويش مسلّط و مالك باشد و عدل و داد را بگستراند.

4127 13-  احسن الملوك حالا من حسن عيش النّاس فى عيشه و عمّرعيّته بعدله. 2 451 نيكوترين پادشاهان از نظر وضع و حال آن پادشاهى است كه زندگىمردم در دوران زندگى او نيكو باشد و رعيّت خود را به عدل و داد خويش فرا گيرد.

4128 14-  افضل الملوك من حسن فعله و نيّته، و عدل فى جنده ورعيّته. 2 445 برترين پادشاهان كسى است كه كردار و انديشه‏اش نيكو باشد، و در ميانرعيّت و سپاهيان خود به عدالت رفتار كند.

4129 15-  آفة الملوك سوء السّيرة. 3 102 آفت پادشاهان بد رفتارىاست.

4130 16-  اذا ملك الاراذل هلك الافاضل. 3 129 هنگامى كه اراذل وافراد فرومايه پادشاهى كنند بزرگان نابود گردند.

4131 17-  اذا استشاط السّلطان تسلّط الشّيطان. 3 121 هنگامى كهپادشاه بر سر خشم آيد شيطان بر او مسلّط گردد.

4132 18-  اذا تغيّرت نيّة السّلطان تغيّر الزّمان. 3 120 هنگامىكه انديشه پادشاه دگرگون شود اوضاع زمان نيز دگرگون گردد.

4133 19-  آفة الملك ضعف الحماية.

3 107 آفت پادشاهى و سلطنت ضعف حمايت از رعيّت است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 532

4134 20-  آفة العمران جور السّلطان.

3 109 آفت عمران و آبادانى، ستم سلطان است.

4135 21-  اذا بنى الملك على قواعد العدل، و دعم بدعائم العقل نصراللَّه مواليه و خذل معاديه. 3 168 هنگامى كه پادشاه سلطنت خود را بر پايه‏هاىعدالت بنا نهد، و بر پا دارد آن را با ستونهاى عقل و خرد، خداوند پيروان و دوستاناو را يارى كند و دشمنانش را خوار گرداند.

4136 22-  اذا زادك السّلطان تقريبا فزده اجلالا. 3 172 هنگامى كهپادشاه بر نزديك كردن تو افزود، تو نيز بر احترام و اجلال او بيفزاى.

4137 23-  تاج الملك عدله. 3 278 تاج پادشاه، عدالت و دادگسترى اواست.

4138 24-  خور السّلطان اشدّ على الرّعيّة من جور السّلطان. 3 442سستى و ضعف پادشاه براى رعيت سخت‏تر از ستم پادشاه است.  4139 25-  خير الملوك منامات الجور و احيى العدل. 3 431 بهترين پادشاهان كسى است كه ستم را بميراند وعدالت را زنده كند.

4140 26-  حقّ على الملك ان يسوس نفسه قبل جنده. 3 415 بر پادشاهحق و لازم است كه پيش از سپاهيانش خود را سياست كند (يعنى تدبير نفس خود و ادارهآن را به دست گيرد).

4141 27-  زكاة السّلطان اغاثة الملهوف. 4 106 زكات پادشاهى وسلطنت، رسيدن به فرياد بيچارگان و نجات دادن آنهاست.

4142 28-  سلطان العاقل ينشر مناقبه.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 533

4 133پادشاه عاقل، مناقب و نيكى‏هايش پراكنده و منتشر شود.

4143 29-  سلطان الجاهل يبدى معايبه.

4 133 پادشاه نادان، عيبهاى خود را آشكار كند.

4144 30-  صاحب السّلطان كراكب الاسد يغبط بموقفه و هو اعرفبموضعه. 4 202 مصاحب پادشاه همچون كسى است كه بر شير سوار شده، ديگران وضع او راآرزو كنند، ولى خود به وضع خويش آشناتر از ديگران است (و دشوارى‏هاى كار خود رابهتر از ديگران مى‏داند).

4145 31-  طلب السّلطان من خداع الشّيطان. 4 258 طلب كردن پادشاهىاز فريبهاى شيطان است.

4146 32-  غضب الملوك رسول الموت.

4 390 خشم پادشاهان پيك مرگ است.

4147 33-  فضيلة السّلطان عمارة البلدان. 4 422 فضيلت و برترىپادشاه به آباد كردن شهرها است.  4148 34-  قلوب الرّعيّة خزائن راعيها، فمااودعها من عدل او جور وجده.

4 521 دلهاى رعيت خزينه‏هاى فرمانروايان آنهاست، كه هر چه از عدل وجور در آن به وديعت نهند پاداش و كيفرش را بيابد.

4149 35-  قلّما تدوم مودّة الملوك و الخوّان. 4 496 بسيار كماتفاق افتد كه دوستى پادشاهان و خيانتكاران دوام داشته باشد.

4150 36-  من طال عدوانه زال سلطانه. 5 211 كسى كه به درازا كشدستمكارى او زائل گردد پادشاهى او.

4151 37-  من احسن الملكة امن الهلكة. 5 212

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 534

كسى كه نيكو پادشاهى كند از نابودى ايمن است.  4152 38-  منملك استأثر. 5 141 كسى كه پادشاهى يابد خود رأى گردد.

4153 39-  من اساء الى رعيّته سرّ حسّاده. 5 274 كسى كه با رعيتخويش بد رفتارى كند حسودان خود را شادمان و خوشحال كرده است.  4154 40-  ليس ثوابعند اللَّه سبحانه اعظم من ثواب السّلطان العادل و الرّجل المحسن. 5 90 ثواب وپاداشى در پيشگاه خداى سبحان بزرگتر از پاداش پادشاه عادل و مرد نيكوكار نيست.

4155 41-  من اجترأ على السّلطان فقد تعرّض للهوان. 5 316 كسى كهدليرى كند بر پادشاه، خود را در معرض خوارى در آورده است.

4156 42-  من اشفق على سلطانه قصّر عن عدوانه. 5 343 كسى كه برپادشاهى خود بترسد، دشمنى خود را كوتاه كند.

4157 43-  من جار فى سلطانه عدّ من عوادى زمانه. 5 373 كسى كه دردوران پادشاهى خود ستم كند از دشمنان زمان خود شمرده شود.

4158 44-  من جار فى سلطانه و اكثر عدوانه هدم اللَّه بنيانه و هدّاركانه.

5 396 هر كس در دوران پادشاهى خود ستم كند و دشمنى و ظلم خود رابسيار كند، خداى تعالى بنيان پادشاهى و اركان سلطنتش را ويران كند و در هم بكشد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 535

4159 45-  من عدل فى سلطانه و بذل احسانه اعلى اللَّه شأنه و اعزّاعوانه.

5 396 كسى كه در دوران پادشاهى خود به عدل و داد رفتار كند، واحسان خود را بذل كند خداوند كارش را بلند گرداند و اعوان و انصارش را غالب كند.

4160 46-  منازعة الملوك تسلب النّعم.

6 133 منازعه با پادشاهان نعمتها را سلب كند.

4161 47-  من حقّ الملك ان يسوس نفسه قبل جنده. 6 25 از حق پادشاه(كه بر او لازم و ثابت) است آنكه خويشتن را پيش از لشكريانش سياست و تدبير كند.

4162 48-  من حقّ الرّاعى ان يختار لرعيّته ما يختاره لنفسه. 6 25از حق سرپرستان آن است كه براى رعيت و زير دستان خود انتخاب كند آنچه را براى خودانتخاب مى‏كند.

4163 49-  لا ترغب فى خلطة الملوك فانّهم يستكثرون من الكلام ردّالسّلام، و يستقلّون من العقاب ضرب الرّقاب. 6 300 رغبت نكن براى آميزش و اختلاطبا پادشاهان، كه اينان (به خاطر غرور و نخوتى كه دارند) در مورد سخن گفتن جوابسلام را بزرگ شمارند، و در مورد عقاب كردن، گردن زدن را كوچك شمارند.  4164 50- لا تكثرنّ الدّخول على الملوك فانّهم ان صحبتهم ملّوك و ان نصحتهم غشّوك. 6 299رفتن نزد پادشاهان را زياد نكن (و هر چه مى‏توانى كمتر بر آنها در آى) كه اگر صحبتدارى با ايشان از تو آزرده شوند، و اگر نصيحتشان كنى با تو نيرنگ زنند و نپذيرند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 536

4165 51-  لا تصدّعوا على سلطانكم فتذمّوا غبّ امركم. 6 278پراكنده نشويد و شكاف در كار پادشاهانتان ايجاد نكنيد، كه سرانجامى نكوهيده بهدنبال خواهيد داشت.

4166 52-  لا تلتبس بالسّلطان فى وقت اضطراب الامور عليه، فانّالبحر لا يكاد يسلم منه راكبه مع سكونه فكيف مع اختلاف رياحه و اضطراب امواجه. 6334 اختلاط مكن با پادشاهى در هنگام اضطراب و به هم ريختگى كارها بر او، كه بهراستى دريا در زمان آرامشش كسى كه در آن سوار است چندان اطمينانى به سلامت خودندارد، تا چه رسد به وقت طوفان و تلاطم امواج و اضطراب آن.

4167 53-  لا تطمعنّ فى مودّة الملوك فانّهم يوحشونك آنس ما تكونبهم، و يقطعونك اقرب ما تكون اليهم.

6 344 هيچگاه طمع به دوستى پادشاهان نداشته باش كه آنان در وقتى كهتو از هر زمان با آنها مأنوس‏تر هستى تو را دچار وحشت مى‏كنند و مى‏رمانند، و درهنگامى كه از هر وقت به ايشان نزديك‏ترى، از تو مى‏برند.

4168 54-  لا يكون العمران حيث يجور السّلطان. 6 404 آبادانى نيستدر جايى كه پادشاه ستم كند.

باب الإسلام و التسليم

4169 1-  المستسلم موقّى. 1 47 كسى كه (در پيشگاه خداى تعالى)تسليم و منقاد است (از مهلكه‏ها) محفوظ است.

4170 2-  الاسلام ابلج المناهج. 1 124 اسلام روشن‏ترين راههاست.

4171 3-  التّسليم ان لا تتّهم. 1 305 تسليم در برابر خداوند بهاين است كه او را متّهم نكنى.

4172 4-  الاسلام هو التّسليم، و التّسليم هو اليقين، و اليقين هوالتّصديق و التّصديق هو الاقرار، و الاقرار هو الاداء، و الاداء هو العمل. 2 85

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 537

اسلام همان تسليم است، و تسليم همان يقين است، و يقين همانتصديق است، و تصديق همان اقرار و اقرار همان اداى فرمان الهى است، و ادا، همان عملو انجام دستورات او است.

4173 5-  اسلم تسلم. 2 168 اسلام آور تا سالم بمانى.

4174 6-  ارض للنّاس بما ترضاه لنفسك تكن مسلما. 2 188 بخواه ازبراى مردم همان را كه براى خود مى‏خواهى تا مسلمان باشى.

4175 7-  احسن النّاس ذماما احسنهم اسلاما. 2 405 هر كس بيشتررعايت حرمت كند اسلامش نيكوتر است.

4176 8-  افضل المسلمين اسلاما من كان همّه لاخراه و اعتدل خوفه ورجاه.

2 456 برترين مسلمانها از نظر اسلام كسى است كه اندوهش براى آخرتشباشد و ترس و اميدش يك اندازه و معتدل باشد.

4177 9-  انّ المسلمين مستكينون.

2 495 به راستى كه مسلمانان فروتنان هستند.

4178 10-  انّ للاسلام غاية فانتهوا الى غايته، و اخرجوا الىاللَّه ممّا افترض عليكم من حقوقه. 2 535 به راستى كه اسلام را نهايتى است پس بهنهايت آن خود را برسانيد (و از آن محروم نمايند) و بيرون آييد به سوى خداوند از آنحقوقى كه بر شما واجب كرده است.

4179 11-  ان اسلمت نفسك للَّه سلمت نفسك. 3 17 اگر خويشتن را درپيشگاه خداوند تسليم كردى نفس تو سالم خواهد ماند.

4180 12-  انّك ان سالمت اللَّه سلمت و فزت. 3 54 به راستى كه تواگر آشتى و مسالمت كنى با خدا، سالم مانده و رستگار شوى.

4181 13-  تبصرة لمن عزم، و آية لمن توسّم، و عبرة لمن اتّعظ، ونجاة لمن‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 538

صدّق. 3 308 (دين اسلام) بينايى است براى كسى كه عزم آن كند، ونشانه‏اى است براى كسى كه نشانه‏اش را بپذيرد، درس عبرتى است براى كسى كه بپذيرد،مايه نجات و رهايى است براى كسى كه تصديقش كند.

4182 14-  سالم اللَّه تسلم اخراك. 4 139 آشتى كن با خدا تا آخرتتو سالم بماند.

4183 15-  سلّموا لامر اللَّه و لامر وليّه فانّكم لن تضلّوا معالتّسليم. 4 139 تسليم شويد در برابر دستور خدا و دستور ولىّ او كه به راستى شمابا تسليم شدن هرگز گمراه نخواهيد شد.

4184 16-  شرّع اللّه لكم الاسلام فسهّل شرائعه و اعزّ اركانه علىمن حاربه.

4 188 روشن و آشكار قرار داد خداوند براى شما راه اسلام را، واحكام آن را آسان گردانيد، و اركان و پايه‏هاى آن را محكم ساخت در برابر كسى كه باآن بجنگد.

4185 17-  ظاهر الاسلام مشرق و باطنه مونق. 4 278 برون اسلامدرخشنده و درونش زيبا و شگفت آور است.

4186 18-  غاية الاسلام التّسليم. 4 369 نهايت اسلام، تسليم است.

4187 19-  فى التّسليم الايمان. 4 401 در تسليم است ايمان.

4188 20-  من استسلم الى اللَّه استظهر.

5 167 كسى كه در پيشگاه خداوند تسليم گردد پشتش محكم شود.

4189 21-  من سالم اللَّه سلم. 5 182 كسى كه آشتى و مسالمت كند باخدا سالم ماند.

4190 22-  من اسلم سلم. 5 134 كسى كه اسلام آورد سالم ماند.

4191 23-  من سالم اللَّه سلّمه و من حارب اللَّه حربه. 5 412 كسىكه آشتى و مسالمت كند با خدا خدايش به سلامت دارد، و كسى كه با او بجنگد خدا با اوجنگ كند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 539

4192 24-  من متّ اليك بحرمة الاسلام فقد متّ باوثق الاسباب. 5 470كسى كه توسّل جويد به حرمت اسلام در حقيقت به محكم‏ترين وسيله‏ها توسّل جسته است.

4193 25-  هدى من حسن اسلامه. 6 193 راهبر شد كسى كه اسلامش نيكواست.

4194 26-  و الّذى فلق الحبّة و برأ النّسمة ما اسلموا و لكناستسلموا و اسرّوا الكفر، فلمّا وجدوا اعوانا عليه اعلنوا ما كانوا اسرّوا، واظهروا ما كانوا ابطنوا. 6 245 سوگند بدان خدايى كه دانه را شكافت و انسان راآفريد اينان (يعنى منافقان) اسلام را به ظاهر پذيرفتند و تظاهر به اسلام كردند وكفر خود را پنهان كردند، و چون كمك كارانى براى خود يافتند كفر درونى خود را آشكاركردند و آنچه را پنهان مى‏كردند ظاهر ساختند.

4195 27-  هو ابلج المناهج نيّر الولائج مشرف الاقطار رفيع الغاية.6 209 اسلام راههايش درخشنده، احكامش روشن، اطراف آن والا مرتبه، و نهايت آن بلندو مرتفع است.

4196 28-  لا ايمان افضل من الاستسلام.

6 384 هيچ ايمانى برتر از تسليم شدن نيست.

4197 29-  لا معقل أمنع من الاسلام.

6 384 هيچ پناهگاهى محكم‏تر از اسلام نيست.

باب السلام

4198 1-  ابخل النّاس من بخل بالسّلام.

2 438 بخيل‏ترين مردم كسى است كه از سلام كردن بخل ورزد.

4199 2-  لكلّ داخل دهشة فابدءوا بالسّلام. 5 24 هر داخل شونده‏اىدهشتى دارد پس آغاز كنيد به سلام كردن (تا او از آن دهشت برهد).

باب السلامة

4200 1-  لا لباس اجمل من السّلامة.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 540

6 380 جامه‏اى زيباتر از سلامت نيست.

4201 2-  طوبى لمن سلك طريق السّلامة ببصر من بصّره و طاعة هادأمره. 4 243 خوشا به حال كسى كه بپيمايد راه سلامت را با ديده كسى كه او را بيناكرده، و پيروى كردن از راهنمايى كه به او دستور داده است.

4202 3-  لا وقاية أمنع من السّلامة.

6 366 نگهدارنده‏اى محكم‏تر از سلامت نيست.

باب السلم (سازش)

4203 1-  ربّ حرب اعود من سلم. 4 69 چه بسا جنگى كه سودمندتر ازآشتى است.

4204 2-  السّلم علّة السّلامة و علامة الاستقامة. 1 352 آشتى بودنبا مردم سبب سلامت، و نشانه استقامت (و راستى در گفتار و كردار) است.

4205 3-  سالم النّاس تسلم دنياك. 4 139 با مردم مسالمت كن تادنيايت سالم بماند.

4206 4-  سالم النّاس تسلم و اعمل للآخرة تغنم. 4 139 با مردممسالمت كن تا سالم مانى و براى آخرت كار كن تا غنيمت يابى.

4207 5-  كلّ مستسلم موقّى. 4 525 هر فرمانبردارى (از آفات و بلياتو عذابها) نگه داشته شده است.

4208 6-  من سالم النّاس كثر اصدقاؤه و قلّ اعداؤه. 5 221 كسى كهبا مردم با مسالمت رفتار كند دوستانش بسيار و دشمنانش اندك شوند.

4209 7-  من استسلم سلم. 5 141 كسى كه تسليم باشد (در پيشگاه خدا)سالم ماند.

4210 8-  سنّة الابرار حسن الاستسلام.

4 130 روش و سيره نيكان تسليم بودن نيكو

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 541

است.

4211 9-  ذاك ينفع سلمه و لا يخاف ظلمه، اذا قال فعل و اذا ولّىعدل.

4 40 اين شخص  سود دهد آشتى او و از ستمش ترسى نيست سخنى كه بگويدعمل كند، و چون به حكومت رسد به عدالت رفتار كند.

4212 10-  من سالم النّاس سترت عيوبه.

5 268 كسى كه با مردم به مسالمت رفتار كند عيبهايش پوشيده ماند.

4213 11-  من سالم النّاس ربح السّلامة.

5 357 كسى كه با مردم مسالمت كند، سلامت را سود برد.

4214 12-  من رضى من النّاس بالمسالمة سلم من غوائلهم. 5 384 كسىكه به مسالمت با مردم تن دهد از فتنه‏ها و فسادهاى ايشان سالم ماند.

4215 13-  وجدت المسالمة ما لم يكن وهن فى الاسلام انجع من القتال.

6 244 سازش و مسالمت را در صورتى كه موجب وهن و سستى در اسلامنباشد، سودمندتر از جنگ و كشتار ديدم.

باب السمت (سيما و هيئت)

4216 1-  نعم الدّلالة حسن السّمت.

6 159 نيكويى سيما راهنماى خوبى است (براى خوبى انسان).

باب المسامحة (سهل و آسان گرفتن)

4217 1-  ساهل الدّهر ما ذلّ لك قعوده و لا تخاطر بشى‏ء رجاء اكثرمنه.

4 144 آسان بگير با روزگار در جايى كه سوارى و نشستن بر آن را براىتو رام كرده باشد، و خود را به مخاطره نينداز براى چيزى به اميد رسيدن به زيادتراز آنچه در اختيار دارى.

4218 2-  من سامح نفسه فيما يحبّ‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 542

اتعبه فيما يكره. 5 368 هر كس مسامحه و سهل انگارى كند با نفسخود را در آنچه دوست مى‏دارد، به رنج و تعب اندازد او را در آنچه ناخوش دارد.

4219 3-  من عامل النّاس بالمسامحة استمتع بصحبتهم. 5 384 كسى كهبا مردم با مسامحه و سهل انگارى در كارها رفتار كند، از مصاحبت با آنان بهره‏مندخواهد شد.

4220 4-  لا تداهنوا فيقتحم بكم الادهان على المعصية. 6 278 مداهنهو سازش كارى نكنيد با نفس خود كه اين سازشكارى شما را بر معصيت و نافرمانى خدا درآورد.

4221 5-  لا يقيم امر اللَّه سبحانه الّا من لا يصانع و لا يخادع ولا تغرّه المطامع.

6 409 بر پا ندارد دستور خداى سبحان را جز كسى كه سازشكارى نكند ونيرنگ نزند، و مطامع و آزمندى‏ها فريبش ندهد.

باب الاستماع (شنيدن و گوش دادن)

4222 1-  اسمع تعلم و اصمت تسلم.

2 181 گوش دار تا دانا شوى و خموش باش تا سالم بمانى.

4223 2-  استمعوا من ربّانيّكم و احضروه قلوبكم و اسمعوا ان هتفبكم. 2 241 گوش دهيد سخن كسى را كه از جانب پروردگارتان سخن گويد، و دلهاتان رابراى او آماده كنيد، و اگر شما را آواز داد بشنويد.

4224 3-  ألا إنّ أسمع الأسماع من وعى التّذكير و قبله. 2 330بدانيد كه شنواترين گوشها گوش كسى است كه ياد آورى و پند را حفظ كند و آن رابپذيرد.

4225 4-  اذا سمعت من المكروه ما يؤذيك فتطأطأ له يخطك. 3 190 هرگاه شنيدى از كسى چيز ناخوشايندى را كه آزارت دهد، سر به زير افكن تا از تو بگذرد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 543

4226 5-  اذا لم تكن عالما ناطقا فكن مستمعا واعيا. 3 145 اگردانشمند گويايى نبودى پس شنونده‏اى نگهدارنده باش.

4227 6-  جعل اللَّه سبحانه لكم اسماعا لتعى ما عناها و أبصارالتجلو من عشاها. 3 366 خداى سبحان براى شما گوشهايى قرار داد تا نگه دارد آنچه رابه كارش آيد، و ديده‏هايى تا جلا داده شود از نابينايى.

4228 7-  سامع هجر القول شريك القائل. 4 134 شنونده سخن زشت (مانندتهمت و غيبت و مانند آنها) شريك است با گوينده آن.

4229 8-  رحم اللَّه عبدا سمع حكما فوعى، و دعى الى رشاد فدنى، واخذ بحجزة هاد فنجا. 4 44 خدا رحمت كند بنده‏اى را كه حكمى بشنود و آن را حفظ كند،و به راه راستى خوانده شود و نزديك گردد، و دامن راهنمايى را بگيرد و نجات يابد.

4230 9-  سامع ذكر اللَّه ذاكر. 4 133 كسى كه ذكر خدا را بشنود، اونيز ذكر كننده است (و حكم ذاكر را دارد).

4231 10-  عوّد اذنك حسن الاستماع و لا تصغ الى ما لا يزيد فىصلاحك استماعه فانّ ذلك يصدى‏ء القلوب و يوجب المذامّ. 4 329 گوش خود را عادت بدهبه نيكو شنيدن، و گوش مده به چيزى كه شنيدن آن در اصلاح تو نيفزايد، كه به راستىشنيدن آن دلها را زنگار دهد، و سبب نكوهشها گردد.

4232 11-  ليكفكم من العيان السّماع و من الغيب الخبر. 5 41 بايدكفايت كند شما را ديدن از شنيدن، و خبر دادن از غيب (آنچه كه از ديده پنهان است).

4233 12-  من احسن الاستماع تعجّل الانتفاع. 5 475 كسى كه خوب گوشدهد زودتر سود برد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 544

4234 13-  من السّؤدد الصّبر لاستماع شكوى الملهوف. 6 46 از آقايىو سيادت است، صبر كردن و گوش دادن به درد دل درمانده دل‏سوخته.

4235 14-  وقر سمع لم تسمع الدّاعية.

6 234 كر باد گوشى كه نشنود دعوت حق را.

باب السنة (روش نيكو)

4236 1-  أقم النّاس على سنّتهم و دينهم و ليأمنك برئهم و ليخفكمريبهم و تعاهد ثغورهم و أطرافهم. 2 215 بر پا دار مردم را بر روش و دينشان، وبى‏گناهاشان بايد از تو ايمن باشد، و كسى كه متّهم هست از تو بيمناك باشد، و سرحدّات و اطراف شهرهاى ايشان را بازرسى كن.

4237 2-  اقتدوا بهدى نبيّكم فانّه اصدق الهدى، و استنّوا بسنّتهفانّها اهدى السّنن. 2 258 اقتدا كنيد به راهنمايى پيامبرتان كه آن راستگوترينراهنماييهاست و روش و سنّت او را به كار بنديد كه آن راه برترين روشهاست.

4238 3-  أظلم النّاس من سنّ سنن الجور و محا سنن العدل. 2 479ستمكارترين مردم كسى است كه روشهاى ظلم و ستم را بنا نهد، و روشها و سنتهاى عدل وداد را نابود كند.

4239 4-  قد اوجب الايمان على معتقده اقامة سنن الاسلام و الفرض. 4490 ايمان به خدا براى كسى كه بدان اعتقاد دارد، واجب فرموده به پا داشتن سنّتهاىاسلام و فرائض آن را.

4240 5-  طوبى لمن عمل بسنّة الدّين و اقتفى آثار النّبييّن. 4 245خوشا به حال كسى كه به سنّت و طريقه دين عمل كند، و از آثار پيامبران پيروى نمايد.

4241 6-  من علامات العقل العمل بسنّة العدل. 6 44 از نشانه‏هاىعقل عمل كردن به طريقه عدل و داد است.

4242 7-  لا تنقضنّ سنّة صالحة عمل بها

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 545

و اجتمعت الالفة لها و صلحت الرّعيّة عليها. 6 320 زنهار كهنشكنى طريقه و سنت شايسته‏اى را كه بدان عمل شده و مردم بدان خو گرفته و به صلاححال رعيت باشد.

باب الإساءة (بدى كردن)

4243 1-  الرّجل السّوء لا يظنّ باحد خيرا لانّه لا يراه الّا بوصفنفسه. 2 157 مرد بدكار در باره هيچكس گمان نيكى نبرد، چون نبيند كسى را جز همانندخود.  4244 2-  احذروا سوء الاعمال و غرور الآمال و نفاد الامل و هجوم الاجل.

2 286 بپرهيزيد از بدى اعمال و فريب دادن آرزوها، و تمام شدن اميدو حمله ناگهانى و يورش اجل.

4245 3-  ايّاك و الاسائة فانّها خلق اللّئام و انّ المسى‏ء لمتردّفى جهنّم بإساءته. 2 296 بپرهيز از بدى كردن كه آن خوى مردمان پست و فرومايه است،و به راستى كه انسان بد كار به خاطر بدكردارى‏اش به دوزخ در افتد.

4246 4-  اجهل النّاس مسى‏ء مستأنف.

2 387 نادان‏ترين مردم، انسان بدكارى است كه آن را از سر گيرد (وادامه دهد).

4247 5-  افضل من اكتساب الحسنات اجتناب السّيّئات. 2 408 برتر وبالاتر از به دست آوردن نيكى‏ها، پرهيز و دورى كردن از بدى‏هاست.

4248 6-  اشدّ النّاس عقوبة رجل كافأ الاحسان بالاسائة. 2 441سخت‏ترين مردم در عقوبت مردى است كه نيكى را به بدى مكافات كند (و پاداش دهد).

4249 7-  انّك ان اسأت فنفسك تمتهن و ايّاها تغبن. 3 56

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 546

به راستى كه تو اگر بدى كردى، نفس خويشتن را خوار كرده و او رامغبون ساخته‏اى.

4250 8-  ليس من أساء إلى نفسه بذي مأمول. 5 87 كسى كه به خود بدىكرده باشد، اميد خيرى به او نيست.

4251 9-  من عامل النّاس بالاسائة كافؤوه بها. 5 340 كسى كه بامردم با بدى رفتار كند مردم با همان بدى او را مكافات كنند (و پاداش دهند).

4252 10-  من اساء اجتلب سوء الجزاء.

5 280 كسى كه بدى كرد، خود سبب جلب پاداش بد گرديده است.

4253 11-  من جرى فى ميدان اسائته كبا فى جريه. 5 355 كسى كه درميدان بدى خويش مركب براند، در همان ميدان بر زمين خورده و به رو در افتد.

4254 12-  لا تسى‏ء الى من احسن اليك فمن اساء الى من احسن اليهمنع الاحسان. 6 331 بدى نكن به كسى كه با تو نيكى كرده كه هر كس بدى كند با كسى كهبه او نيكى كرده از نيكى و احسان جلوگيرى كند.

باب السيادة (آقايى، سرورى)

4255 1-  ما ساد من احتاج اخوانه الى غيره. 6 78 آقايى و سيادتندارد كسى كه برادرانش به ديگرى جز او نيازمند شوند.

4256 2-  السّيّد من تحمّل اثقال اخوانه و احسن مجاورة جيرانه. 2108 آقا و مهتر كسى است كه بارهاى سنگين نيازمندى‏هاى برادرانش را بر دارد، و باهمسايگانش به نيكويى رفتار كند.

4257 3-  السّيّد من لا يصانع و لا يخادع و لا تغرّه المطامع. 2137 سيّد و مهتر كسى است كه رياكارانه كار نكند و فريبكارى نكند، و آزمندى‏ها اورا فريب ندهد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 547

4258 4-  من انعم قضى حقّ السّيادة.

5 154 هر كه انعام و بخشش كند حق آقايى و سيادت را به جاى آوردهاست.

4259 5-  لا شرف كالسّؤدد. 6 353 شرافتى همچون سيادت و آقايى نيست.

4260 6-  لا يكمل السّؤدد الّا بتحمّل الاثقال و إسداء الصّنائع. 6409 سيادت و آقايى كامل نشود مگر به تحمل بارهاى سنگين نيازمندى‏ها و رساندن احسانبه ديگران.

باب السياسة

 4261 1-  الملك سياسة. 1 13 پادشاهى سياست است.  4262 2-  آفةالزّعماء ضعف السّياسة.

3 103 آفت رهبران و بزرگان و زمامداران ضعف سياست آنهاست.

4263 3-  جمال السّياسة العدل فى الامرة و العفو مع القدرة. 3 375زيبايى سياست به عدالت در زمامدارى و عفو و گذشت با داشتن قدرت است.

4264 4-  حسن السّياسة قوام الرّعيّة.

3 384 سياست نيكو، قوام و بر پا داشتن نظام رعيّت است.

4265 5-  حسن التّدبير و تجنّب التّبذير من حسن السّياسة. 3 385تدبير نيكو و پرهيز كردن از ولخرجى، از زيبايى سياست است.

4266 6-  حسن السّياسة يستديم الرّياسة. 3 385 سياست نيكو، رياسترا ادامه بخشد.

4267 7-  رأس السّياسة استعمال.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 548

الرّفق. 4 54 اساس سياست، نرمش و مدارا كردن است.

4268 8-  فضيلة الرّياسة حسن السّياسة. 4 423 فضيلت و برترى رياستبه سياست نيكو است.

4269 9-  من حسنت سياسته وجبت طاعته. 5 211 كسى كه سياستش نيكوباشد اطاعتش لازم است.

4270 10-  من حسنت سياسته دامت رياسته. 5 294 كسى كه سياستش نيكوشد رياستش ادامه يابد.

باب السوق (بازار)

4271 1-  ايّاك و مقاعد الاسواق فانّها معارض الفتن و محاضرالشّيطان.

2 305 بپرهيز از جايگاه نشستن در بازار، كه معرض فتنه‏ها و جايگاهحضور شيطانها است.

4272 2-  مجالس الاسواق محاضر الشّيطان. 6 134 مجلسهاى بازارجايگاه حضور شيطانها است.

باب السهر (شب زنده دارى)

4273 1-  السّهر روضة المشتاقين.

1 175 شب زنده‏دارى و شب بيدارى، باغ و بوستان مشتاقان است.

4274 2-  السّهر احد الحياتين. 2 27 شب زنده‏دارى يكى از دو بخشزندگى و حيات است.

4275 3-  ربّ ساهر لراقد. 4 55 چه بسا انسان بيدارى كه براى شخصخوابى كار مى‏كند.

4276 4-  سهر اللّيل بذكر اللَّه غنيمة الاولياء و سجيّة الاتقياء.4 141 شب بيدارى با ياد خدا، غنيمت اولياى الهى و شيوه پرهيزكاران است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 549

4277 5-  سهر اللّيل شعار المتّقين و شيمة المشتاقين. 4 140 شبزنده‏دارى و شب بيدارى جامه رويين پرهيزكاران، و خلق و خوى مشتاقان است.

4278 6-  سهر العيون بذكر اللَّه خلصان العارفين و حلوانالمقرّبين. 4 141 شب بيدار بودن ديدگان به ياد خدا نشانه خالص بودن عبادت عارفان،و شيرينى كام مقرّبان درگاه الهى است.

4279 7-  سهر اللّيل فى طاعة اللَّه ربيع الاولياء و روضةالسّعداء. 4 141 شب بيدارى در راه اطاعت خدا، بهار اولياء الهى و بوستان نيكبختاناست.

4280 8-  سهر العيون بذكر اللَّه فرصة السّعداء و نزهة الاولياء. 4151 شب بيدارى چشمان، به ياد خدا، فرصت نيكبختان و تفريحگاه و خرّمى اولياء الهىاست.

4281 9-  نعم عون العبادة السّهر. 6 163 چه كمك كار خوبى است شبزنده‏دارى براى عبادت الهى.

باب التسهيل (آسان گرفتن)

4282 1-  التّسهّل يدرّ الارزاق. 1 202 آسان گرفتن كارها، روزى راريزان و فراوان گرداند.

4283 2-  يسّروا و لا تعسّروا، و خفّفوا و لا تثقّلوا. 6 474 آسانكنيد كارها را و سخت و دشوار نكنيد، و سبك گردانيد آنها را و سنگين نكنيد.

باب السيرة (رفتار و روش)

4284 1-  حسن السّيرة عنوان حسن السّريرة. 3 391 خوش رفتارى سرلوحه و نمايانگر نيكويى باطن است.