3122 11-  من كتم مكنون دائه عجز طبيبه عن شفائه. 5 232 كسى كهپنهان كند درد نهان خود را عاجز و ناتوان گردد طبيب از درمان او.

3123 12-  من كنت سببا له فى بلائه وجب عليك التّلطّف فى علاجدائه.

5 458 كسى كه تو سبب افتادن او در بلايى‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 412

گشته‏اى، بر تو واجب است لطف كردن در علاج درد او.

3124 13-  من لم يحتمل مرارة الدّواء دام المه. 5 467 كسى كه تحملتلخى دارو را نكند درد او ادامه يابد.

3125 14-  لكلّ كبد حرقة. 5 15 هر جگرى را سوزشى است.

3126 15-  لا دواء لمشغوف بدائه. 6 359 درمانى نيست براى كسى كه بهدرد خود دلبستگى پيدا كرده، و در دلش جايگيرى شده است.

3127 16-  لا شفاء لمن كتم طبيبه داءه.

6 359 درمانى نيست براى بيمارى كه دردش را از طبيب خود پنهان كند.

باب الدهر (روزگار)

3128 1-  الدّهر يخلق الابدان و يجدّد الآمال و يدنى المنيّة ويباعد الامنيّة.

2 55 روزگار بدنها را كهنه كند و آرزوها را تازه گرداند، و مرگ رانزديك، و آرزوها را دور سازد.

3129 2-  الدّهر يومان: يوم لك و يوم عليك فاذا كان لك فلا تبطر واذا كان عليك فاصطبر. 2 80 روزگار دو روز است: روزى به سود تو، و روزى به زيان تو،روزى كه به سود تو است سرمست مشو، و روزى كه به زيان تو است بردبارى پيشه ساز.

3130 3-  الدّهر ذو حالتين ابادة و افادة فما أباده فلا رجعة له وما افاده فلا بقاء له. 2 163 روزگار دو حالت دارد: نابود كردن، و بخشيدن، آنچه رانابود كند بازگشت ندارد، و آنچه را ببخشايد پايدار نيست.

3131 4-  انّ الدّهر لخصم غير مخصوم و محتكم غير ظلوم، و محارب غيرمحروب. 2 598 به راستى كه روزگار دشمنى است كه با او دشمنى نشده، و حكمرانى است كهستم نكند، و جنگجويى است كه با او جنگ‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 413

نتوان كرد.

3132 5-  انّ الدّهر موتر قوسه لا تخطى سهامه و لا تؤسى جراحه،يرمى الصّحيح بالسّقم و النّاجى بالعطب.

2 658 به راستى كه روزگار كمانش را زه كرده تيرش به خطا نرود،زخمى‏اش بهبود نيابد، تندرست را به بيمارى بزند، و نجات يافته را به نابودى.

3133 6-  انّ الدّهر يجرى بالباقين كجريه بالماضين ما يعود ما قدولّى و لا يبقى سرمدا ما فيه، آخر فعاله كاوّله متسابقة اموره، متظاهرة اعلامه لاينفكّ مصاحبه من عناء و فناء و سلب و حرب. 2 657 به راستى كه روزگار برباقيماندگان همانسان بگذرد كه بر پيشينيان گذشته، آنچه را كه پشت كرده و رفته بازنگردد، آنچه در آن است جاويدان نمى‏ماند، پايان كار او همچون آغاز آن است، كارهاىآن بر يكديگر پيشى گرفته، نشانه‏هايش روشن و آشكار، كسى كه مصاحب و همراهش باشد ازرنج و نابودى و ربودن و غارت جدا نباشد.

3134 7-  كم من ذى ثروة خطير صيّره الدّهر فقيرا حقيرا. 4 546 چهبسيار ثروتمند عظيمى كه روزگار او را درويشى بى‏مقدار گردانيده است.

3135 8-  كيف تبقى على حالتك و الدّهر فى احالتك 4 562 چگونه ممكناست بر يك حالت بمانى در صورتى كه روزگار در حال دگرگونى وضع تو است.

3136 9-  من عتب على الدّهر طال معتبه. 5 323 هر كس روزگار راملامت و سرزنش كند ملامت او به درازا كشد.  3137 10-  ما قال النّاس لشي‏ء طوبىالّا و قد خبا له الدّهر يوم سوء. 6 84 نگويند مردم به چيزى «خوشا به حالش...» جزآنكه روزگار براى او روز بدى را پنهان كرده است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 414

-  3138 11-  لن تنقطع سلسلة الهذيان حتّى يدرك الثّار من الزّمان.5 65 سلسله دروغ و هذيان بريده نشود تا خونخواه روزگار آن را دريابد.

باب الدّين (قرض، وام)

3139 1-  الدّين رقّ، القضاء عتق. 1 29 قرض كردن بندگى، و اداى آنآزادى است.

3140 2-  الدّين احد الرّقّين. 2 27 قرض كردن يكى از دو بخش بردگىاست.

3141 3-  بئس القلادة قلادة الدّين.

3 256 بد گردن بندى است گردن بند قرض.

3142 4-  كثرة الدّين تصيّر الصّادق كاذبا و المنجز مخلفا. 4 592قرض بسيار راستگو را دروغگو كند، و وفا كننده به وعده را خلافكار سازد.

باب الدّين (كيش و آيين)

3143 1-  الدّين يعصم. 1 9 دين و آيين انسان را نگه دارد.

3144 2-  الدّين يجلّ، الدّنيا تذلّ. 1 10 دين بزرگى دهد، و دنياخوارى.

3145 3-  الدّين حبور. 1 26 ديندارى شادمانى است.

3146 4-  الدّين نور، اليقين حبور. 1 57 دين و آيين نور و روشنايىاست، و يقين سبب شادمانى.

3147 5-  الدّين أفضل مطلوب. 1 85 دين، برترين خواسته‏هاست.

3148 6-  الدّين شجرة أصلها التّسليم و الرّضا. 1 329 دين، درختىاست كه ريشه‏اش تسليم و رضاست.

3149 7-  الدّين يصدّ عن المحارم.

1 342 دين، انسان را از محرّمات باز دارد.

3150 8-  الدّين اقوى عماد. 1 132 دين، قوى‏ترين ستونها وتكيه‏گاههاست.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 415

3151 9-  المغبون من فسد دينه. 1 340 زيان كرده و مغبون كسى است كهدينش تباه شده است.

3152 10-  الدّين لا يصلحه الّا العقل.

1 353 دين را اصلاح نكند جز عقل.

3153 11-  المصيبة بالدّين أعظم المصائب. 1 364 مصيبت در دينبزرگترين مصيبتها است.  3154 12-  الدّين أشرف النّسبين. 2 16 دين، شريف‏تريننسبهاست.

3155 13-  الدّين و الأدب نتيجة العقل.

2 28 دين و ادب نتيجه و محصول عقل است.

3156 14-  أصل الدّين اداء الامانة و الوفاء بالعهود. 2 42 اساس وريشه دين ادارى امانت و وفاى به عهد و پيمانهاست.

3157 15-  السّيف فاتق و الدّين راتق فالدّين يأمر بالمعروف والسّيف ينهى عن المنكر، قال اللَّه تعالى: و لكم فى القصاص حيوة. 2 147 شمشيرشكافنده است، و دين به هم آورنده، پس دين امر مى‏كند به نيكويى، و شمشير نهىمى‏كند از بدى، خداى تعالى فرموده: «و شما را در قصاص زندگى است».  3158 16-  اجعلالدّين كهفك و العدل سيفك، تنج من كلّ سوء و تظفر على كلّ عدوّ. 2 221 دين راپناهگاه خود قرار ده، و عدل و داد را شمشير خود، تا از هر بدى رهايى يابى و بر هردشمنى پيروز شوى.

3159 17-  اعلم انّ اوّل الدّين التّسليم.

و آخره الاخلاص. 2 190 بدانكه آغاز دين تسليم و پايان آن اخلاصاست.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 416

3160 18-  أحسن الصّنائع ما وافق الشّرائع. 2 389 بهترين كارها آناست كه مطابق شريعتها و آيينها باشد.

3161 19-  ألا و أنّ شرائع الدّين واحدة و سبله قاصدة، فمن أخذ بهالحق و غنم و من وقف عنها ضلّ و ندم.

2 340 آگاه باشيد كه آيينهاى دين يكى است و راههاى آن رسا و كوتاهاست، كسى كه آن راه را پيش گيرد به مقصد رسيده و غنيمت برده، و كسى كه بدان راهنرود گمراه شده و پشيمان گردد.

3162 20-  انّ اللَّه سبحانه يعطى الدّنيا من يحبّ و من لا يحبّ، ولا يعطى الدّين الّا من يحبّ. 2 534 به راستى كه خداى سبحان دنيا را به هر كه دوستمى‏دارد و به هر كه دوست نمى‏دارد مى‏دهد، ولى دين را جز به كسى كه او را دوستمى‏دارد، نمى‏دهد.

3163 21-  انّ اللَّه تعالى لا يعطى الدّين الّا لخاصّته و صفوتهمن خلقه. 2 535 به راستى كه خداى تعالى دين را نمى‏دهد مگر به خاصان درگاهش وبرگزيدگان از خلقش.

3164 22-  انّ افضل الدّين الحبّ فى اللَّه و البغض فى اللَّه والاخذ فى اللَّه و العطاء فى اللَّه سبحانه. 2 541 به راستى كه برترين دينها دوستىدر راه خدا، و دشمنى در راه خدا، و دريافت در راه خدا، و بخشش در راه خداست.

3165 23-  ادين النّاس من لم تفسد الشّهوة دينه. 2 439 ديندارترينمردم كسى است كه شهوت و خواسته‏هاى دل، دينش را تباه نكند.

3166 24-  أشقى النّاس من باع دينه بدنيا غيره. 2 430 بدبخت‏ترينمردم كسى است كه دين خود را به دنياى ديگرى بفروشد.

3167 25-  ان جعلت دينك تبعا لدنياك أهلكت دينك و دنياك و كنت فىالآخرة من الخاسرين. 3 23 اگر دين خود را پيرو دنياى خود قرار

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 417

دادى هم دين خود را نابود كرده‏اى و هم دنياى خود را، و درآخرت نيز از زيانكاران خواهى بود.

3168 26-  ان جعلت دنياك تبعا لدينك احرزت دينك و دنياك، و كنت فىالآخرة من الفائزين. 3 24 اگر دنياى خود را پيرو دين خود قرار دادى هم به دينرسيده‏اى و هم به دنيا، و در آخرت نيز از رستگاران خواهى بود.

3169 27-  انّى اذا استحكمت فى الرّجل خصلة من خصال الخير احتملتهلها و اغتفرت له فقد ما سواها، و لا اغتفر له فقد عقل و لا عدم دين، لانّ مفارقةالدّين مفارقة الامن، و لا تهنأ حياة مع مخافة، و عدم العقل عدم الحيوة و لا تعاشرالاموات. 3 48 به راستى كه من هر گاه در مردى خصلتى از خصلتهاى نيك را قوى و محكمديدم برگيرم او را به خاطر همان خصلت، و خصلتهاى ديگرى را كه ندارد ناديدهمى‏گيرم، و او را براى خود برگزينم و تربيتش را به عهده گيرم، اما نداشتن عقل ونداشتن دين را ناديده نمى‏گيرم. براى اين كه جدا شدن از دين جدا گشتن از امنيت استو زندگى با ترس (و ناامنى) گوارا نيست، و نداشتن عقل يعنى نداشتن زندگى و حيات، وكسى با مردگان زيست نكند.

3170 28-  انّما المستحفظون لدين اللَّه هم الّذين اقاموا الدّين ونصروه و حاطوه من جميع جوانبه و حفظوه على عباد اللَّه و رعوه. 3 95 به راستى كهنگهبانان دين خدا، كسانى هستند كه دين را بر پا داشته و يارى‏اش كردند، و از هرطرف آن را حفظ كرده و براى بندگان خدا نگهبانى‏اش نموده و رعايت آن را كردند.

3171 29-  اذا استخلص اللَّه عبدا ألهمه الدّيانة. 3 140 هر گاهخداوند بنده‏اى را برگزيند ديانت را به او الهام كند.

3172 30-  اذا اتّقيت المحرّمات و تورّعت عن الشّبهات و ادّيت‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 418

المفروضات و تنفّلت بالنّوافل فقد اكملت فى الدّين الفضائل. 3180 هر گاه از محرّمات پرهيز كردى و از شبهه ناكها پارسايى نمودى و واجبات را بهجاى آوردى و نافله‏ها را انجام دادى، در اين صورت در دين خود فضائل را به كمالرسانده‏اى.

3173 31-  بئس الرّجل من باع دينه بدنيا غيره. 3 254 بد مردى استكسى كه دين خود را به دنياى ديگرى بفروشد.

3174 32-  ثمرة الدّين الامانة. 3 323 ميوه دين امانت (وامانتدارى) است.

3175 33-  ثلاث هنّ جماع الدّين: العفّة و الورع و الحياء. 3 342سه چيز است كه اينها گرد آورنده دين هستند: پاكدامنى، پارسايى شرم.

3176 34-  ثلاث هنّ كمال الدّين: الاخلاص و اليقين و التّقنّع. 3345 سه چيز است كه اينها كمال دين هستند: اخلاص، يقين، و قناعت پيشگى.

3177 35-  جاز بالحسنة و تجاوز عن السّيّئة ما لم يكن ثلما فىالدّين او وهنا فى سلطان الاسلام. 3 373 نيكى را پاداش ده و از بدى بگذر در جايىكه شكست و رخنه‏اى در دين، يا سستى و وهنى در نظام حكومت اسلام، به وجود نيايد.

3178 36-  حسب الرّجل ماله و كرمه دينه. 3 401 حسب مرد مال او است،و كرم و بزرگوارى او دين او است.

3179 37-  حفظ الدّين ثمرة المعرفة و رأس الحكمة. 3 405 حفظ ونگهدارى دين، ميوه معرفت و شناخت و اساس حكمت است.

3180 38-  حصّنوا الدّين بالدّنيا و لا تحصّنوا الدّنيا بالدّين. 3406 دين را به وسيله دنيا نگهبانى كنيد، ولى دنيا را به وسيله دين نگهبانى نكنيد.

3181 39-  سبب الورع صحّة الدّين.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 419

4 125سبب پارسايى سلامتى دين است.

3182 40-  ستّة يختبر بها دين الرّجل: قوّة الدّين و صدق اليقين وشدّة التّقوى و مغالبة الهوى و قلّة الرّغب و الاجمال فى الطّلب. 4 147 شش چيز استكه آزمايش شود بدان دين و آيين مرد: قوت دين، راستى يقين، شدّت تقواى الهى، چيرگىبر هواى نفس، كمى رغبت و خواهش، ميانه روى در طلب روزى.

3183 41-  سنام الدّين الصّبر و اليقين و مجاهدة الهوى. 4 148 قلّهمرتفع دين، شكيبايى و يقين و پيكار با هوا و هوس مى‏باشد.

3184 42-  ستّ من قواعد الدّين اخلاص اليقين، و نصح المسلمين، واقامة الصّلوة، و ايتاء الزّكوة، و حجّ البيت و الزّهد فى الدّنيا. 4 150 شش چيزاست كه از پايه‏هاى دين است: اخلاص در يقين، خير خواهى مسلمين، بر پا داشتن نماز،دادن زكات است، حج بيت اللَّه الحرام، زهد و بى‏رغبتى در دنيا.

3185 43-  صيّر الدّين حصن دولتك و الشّكر حرز نعمتك، فكلّ دولةيحوطها الدّين لا تغلب، و كلّ نعمة يحرزها الشّكر لا تسلب. 4 203 دين و ديندارى رادژ محكم دولت خود قرار ده، و شكر و سپاسگزارى حق را حصار نعمت خود گردان، زيرا هردولتى را كه دين نگهبانى كند مغلوب نشود، و هر نعمتى را كه شكر پاسدارى كند ربودهنشود.

3186 44-  صيّر الدّين جنّة حياتك و التّقوى عدّة وفاتك. 4 211 دينرا سپر زندگى خود گردان و تقواى الهى را ذخيره وفات خويش.

3187 45-  صيانة المرء على قدر ديانته.

4 211 نگهدارى مرد به مقدار ديانت و ديندارى او است.

3188 46-  صن دينك بدنياك تربحهما، و لا تصن دنياك بدينك فتخسرهما.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 420

4 211دين خود را به وسيله دنياى خويش نگهبانى كن تا از هر دوسودبرى، ولى دنياى خود را به وسيله دين نگهبانى مكن كه از هر دو زيان خواهى برد.

3189 47-  صنّ الدّين بالدّنيا ينجك، و لا تصن الدّنيا بالدّينفترديك. 4 212 دين را به وسيله دنيا پاسدارى كن تا نجاتت دهد، و دنيا را به وسيلهدين پاسدارى نكن كه نابودت كند.

3190 48-  عليكم بلزوم الدّين و التّقوى و اليقين، فهنّ احسنالحسنات و بهنّ ينال رفيع الدّرجات. 4 302 بر شما باد به ملازمت دين و تقوا ويقين، كه اينها بهترين خوبيهاست و به وسيله آنهاست كه انسان به درجات و الا نائلشود.

3191 49-  على قدر العقل يكون الدّين.

4 313 دين و آيين به اندازه عقل، خواهد بود.

3192 50-  عامل الدّين للدّنيا جزاؤه عند اللَّه النّار. 4 365 كسىكه دين را در راه دنيا به كار گيرد كيفرش در پيشگاه خدا دوزخ است.

3193 51-  غاية الدّين الايمان. 4 368 نهايت دين ايمان به خداست.

3194 52-  غاية الدّين الامر بالمعروف و النّهى عن المنكر و اقامةالحدود.

4 374 نهايت آيين الهى امر به معروف و نهى از منكر و بر پا داشتنحدود و مقرّرات الهى است.

3195 53-  فاقد الدّين متردّ فى الكفر و الضّلال. 4 416 كسى كه دينندارد در كفر و گمراهى در افتد.

3196 54-  قد صار دين أحدكم لعقة على لسانه، صنيع من فرغ من عمله واحرز رضى سيّده. 4 482 دين شما همچون چيزى ليسيدنى است كه بر زبان داريد، بسانكارگرى كه از كار خود فراغت يافته و رضايت آقاى خويش را فراهم ساخته (و چنانپندارد

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 421

كه ديگر تكليفى ندارد).

3197 55-  قلّة الخلطة تصون الدّين و تريح من مقاربة الأشرار. 4506 آميزش كم (با مردم) دين انسان را نگه دارد و حفظ كند، و انسان را از نزديك شدنبا اشرار و بدان آسوده سازد.

3198 56-  كلّ عزّ لا يؤيّده دين مذلّة.

4 533 هر عزّتى كه به ديندارى تقويت نشود خوارى است.

3199 57-  كن عاقلا فى امر دينك جاهلا فى امر دنياك. 4 606 در امردين خود عاقل و زيرك باش، و در امر دنياى خود جاهل و بى‏خبر.

3200 58-  من صحّت ديانته قويت أمانته. 5 210 كسى كه-  ديانتش صحيحو سالم باشد امانتدارى‏اش قوى و محكم است.

3201 59-  من دان تحصّن. 5 148 كسى كه ديندار شد خود را در پناهگاهدر آورده است.

3202 60-  من لا دين له لا مروّة له. 5 191 كسى كه دين نداردجوانمردى ندارد.

3203 61-  من أفسد دينه أفسد معاده.

5 274 كسى كه دين خود را تباه كند آخرت خود را تباه كرده است.

3204 62-  من رزق الدّين فقد رزق خير الدّنيا و الآخرة. 5 312 كسىكه دين روزيش شده خير دنيا و آخرت روزيش گرديده است.

3205 63-  من كرم دينه عنده هانت الدّنيا عليه. 5 330 كسى كه دينشنزد وى گرامى باشد دنيا بر او آسان باشد.

3206 64-  من قوى دينه أيقن بالجزاء و رضى بمواقع القضاء. 5 348كسى كه دينش قوى و محكم باشد يقين به كيفر دارد، و به جايگاه قضا و قدر راضى وخوشنود است.

3207 65-  من لا دين له لا نجاة له. 5 363 كسى كه دين ندارد نجات ورستگارى‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 422

ندارد.

3208 66-  من دقّ فى الدّين نظره، جلّ يوم القيامة خطره. 5 373 كسىكه نظرش در دين دقيق و باريك باشد، شرف او در قيامت بزرگ باشد.

3209 67-  من لم يستغن باللَّه عن الدّنيا فلا دين له. 5 409 كسىكه به وسيله خداوند از دنيا بى‏نيازى نجويد دين ندارد.

3210 68-  من جعل ملكه خادما لدينه انقاد له كلّ سلطان. 5 421 كسىكه پادشاهى خود را در خدمت دين قرار دهد هر پادشاهى فرمانبردار او گردد.

3211 69-  من جعل دينه خادما لملكه طمع فيه كلّ انسان. 5 421 كسىكه دين خود را در خدمت پادشاهى قرار دهد هر انسانى در او طمع ورزد.

3212 70-  من اتّخذ دين اللَّه لهوا و لعبا أدخله اللَّه سبحانهالنّار مخلّدا فيها.

5 425 كسى كه دين خدا را به بازيچه گيرد خداى سبحان او را براىهميشه در دوزخ جاى دهد.

3213 71-  من أشفق على دينه سلم من الرّدى. 5 439 كسى كه بترسد بردين خود (و آن را نگهبانى كند) از نابودى سالم ماند.

3214 72-  من تهاون بالدّين هان، و من غالب الحقّ لان. 5 422 كسىكه دين را خوار كند خوار گردد و كسى كه در صدد پيروزى بر حق بر آيد كوبيده و نرمشود.

3215 73-  من الدّين التّجاوز عن الجرم.

6 37 گذشتن از جرم و گناه از دين است.

3216 74-  نظام الدّين خصلتان إنصافك من نفسك، و مواساة إخوانك. 6179 نظام دين (و آنچه دين را به هم پيوند دهد) دو خصلت است: انصاف تو از خويش، ومواسات با برادران ايمانى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 423

3217 75-  مروّة العاقل دينه و حسبه أدبه. 6 128 جوانمردى انسانعاقل-  دين او است، و حسب او ادب او است.

3218 76-  مودّة ذوى الدّين بطيئة الانقطاع، دائمة الثّبات والبقاء. 6 132 دوستى اشخاص دين دار به سختى بريده شود و هميشه پا بر جا و ماندنىاست.

3219 77-  ما أوهن الدّين كترك اقامة دين اللَّه و تضييع الفرائض.6 112 چيزى دين را خوار نكرده همانند اين كه اقامه دين را واگذارند، و فرائض وواجبات الهى را ضايع كنند.

3220 78-  نعم القرين الدّين. 6 158 دين، قرين و همدم خوبى است.

3221 79-  هدى من تجلبب جلباب الدّين. 6 192 هدايت شده كسى كه پيراهندين را به تن كرده است.

3222 80-  وفور الدّين و العرض بابتذال الاموال موهبة سنيّة. 6 226بسيارى دين و آبرو به وسيله بذل و بخشش اموال، موهبتى بلند مرتبه است.

3223 81-  لا تثقنّ بعهد من لا دين له.

6 262 زنهار به عهد و پيمان كسى كه دين ندارد اطمينان مكن.

3224 82-  لا تحارب من يعتصم بالدّين فانّ مغالب الدّين محروب. 6302 با كسى كه به دين چنگ زند پيكار مكن كه پيكار كننده با دين شكست خورده است.

3225 83-  لا تمهر الدّنيا دينك، فانّ من مهر الدّنيا دينه زفّتاليه بالشّقاء و العناء و المحنة و البلاء. 6 303 دين خود را مهريّة و كابين دنيامكن (كه بخواهى با خرج كردن دين عروس دنيا را به خانه آورى) زيرا هر كس دين رامهريه دنيا كند، عروس دنيا همراه با بدبختى و رنج و محنت و گرفتارى به خانه‏اشآيد.

3226 84-  لا تكن غافلا عن دينك حريصا على دنياك، مستكثرا ممّا لايبقى عليك، مستقلّا ممّا يبقى لك‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 424

فيوردك ذلك العذاب الشّديد. 6 334 از دين خود غافل مباش، وحريص و آزمند دنيا مباش، بدانگونه كه بخواهى آنچه را براى تو به جاى نماند زيادكرده، و آنچه را برايت مى‏ماند كم كنى، كه اين كار تو را به عذاب سختى الهى دچارسازد.

3227 85-  لا دين لمرتاب و لا مروّة لمغتاب. 6 347 كسى كه در دينشك دارد دين ندارد، و شخص غيبت كننده جوانمردى ندارد.

3228 86-  لا يسلم الدّين من تحصّن به.

6 389 كسى كه دين را حصار و پناهگاه خود كرده، دين او را وانمى‏گذارد.

3229 87-  لا يترك النّاس شيئا من دينهم لاصلاح دنياهم، الّا فتحاللَّه عليهم ما هو اضرّ منه. 6 413 وانمى‏گذارند مردم چيزى از دين خود را به خاطردنياشان، جز آنكه خداوند بگشايد بر آنها آنچه را كه زيانش بر ايشان بيشتر باشد.

3230 88-  لا يغتبط بمودّة من لا دين له.

6 406 شادمانى نبايد كرد به دوستى با كسى كه دين ندارد.

3231 89-  لا أمانة لمن لا دين له. 6 403 امانت ندارد (و امانتدارنيست) كسى كه دين ندارد.

3232 90-  يسير الدّين خير من كثير الدّنيا.

6 456 داشتن اندكى دين بهتر است از دنياى بسيار.

3233 91-  ما أصلح الدّين كالتّقوى. 6 72 چيزى همانند تقواى الهىدين را اصلاح نكند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 425

حرف «الذال»

باب الذكر (ياد آورى، ياد)

 3234 1-  الذّكر مجالسة المحبوب. 1 85 ذكر، هم نشينى با محبوباست.

3235 2-  الذّكر الجميل احدى الحياتين. 2 13 ياد و نام نيك براىانسان يكى از دو بخش زندگى است.

3236 3-  احقّ من ذكرت من لا ينساك.

2 412 شايسته‏ترين كسى كه يادش كنى آن كسى است كه تو را فراموشنكند.

3237 4-  الذّكر الجميل أحد العمرين. 2 17 ياد و نام نيك يكى از دوبخش عمر انسانى است.

3238 5-  قد ذهب منكم الذّاكرون و المتذكّرون، و بقى النّاسون والمتناسون. 4 481 از ميان شما رفته‏اند آنها كه ياد مى‏كردند و به ياد مى‏آوردند،و به جاى مانده‏اند فراموشكاران و آنها كه خود را به فراموشى زده‏اند.

3239 6-  لسان البرّ مستهتر بدوام الذّكر. 5 124 زبان نيكوكار،شيفته است به ذكر دائم.

3240 7-  الذّكر مفتاح الانس. 1 144 ياد آورى، كليد انس و الفتاست.

باب ذكر اللَّه (ياد خدا)

3241 1-  الذّكر نور و رشد. 1 159 ذكر و ياد خدا، روشنايى و آگاهىاست.

3242 2-  الذّكر لذّة المحبّين. 1 176 ذكر خدا، لذّت محبّان ودوستداران الهى است.

3243 3-  الذّكر يشرح الصّدر. 1 210

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 426

ذكر و ياد خدا، سينه و دل را (براى درك فيوضات الهى) مى‏گشايد.

3244 4-  الذّكر جلاء البصائر و نور السّرائر. 1 362 ذكر خدا زنگ بيناييهاو بصيرتها را بزدايد و درونها را روشن كند.

3245 5-  الذّكر هداية العقول و تبصرة النّفوس. 1 369 ذكر و يادخدا وسيله هدايت خردها و بينايى جانهاست.

3246 6-  أهل الذّكر أهل اللَّه و حامّته.

1 382 كسانى كه اهل ذكر هستند از خداييان و خاصّان درگاه اويند.

3247 7-  الذّكر أفضل الغنيمتين. 2 25 ذكر و ياد خدا برترين بخش ازدو غنيمت زندگى است.

3248 8-  العاقل من عقل لسانه الّا عن ذكر اللَّه. 2 37 عاقل كسىاست كه زبانش را جز از ذكر خدا دربند كند.

3249 9-  المؤمن دائم الذّكر، كثير الفكر، على النّعماء شاكر، و فىالبلاء صابر. 2 84 انسان مؤمن پيوسته در حال ذكر، و بسيار در حال انديشه و فكراست، بر نعمتهاى خدا سپاسگزار و شاكر، و بر بلاها شكيبا و صابر است.

3250 10-  الذّكر يؤنس اللّبّ و ينير القلب و يستنزل الرّحمة. 2 66ذكر الهى آرام بخش جان، و روشنى دهنده دل است، و رحمت و مهر خداى را فرو ريزد.

3251 11-  الذّكر نور العقل و حياة النّفوس و جلاء الصّدور. 2 108ذكر، نور دل، و زندگى جانها، و جلا دهنده سينه‏هاست.

3252 12-  الذّكر ليس من مراسم اللّسان و لا من مناسم الفكر، ولكنّه اوّل من المذكور و ثان من الذّاكر. 2 134 ياد و ذكر خدا از وظائف زبان نيستو نه از راههاى فكر و انديشه، بلكه نخست از خدايى است كه يادش كنند، و سپس از

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 427

آنكه ياد كند و ذكر خدا بنمايد.  3253 13-  افيضوا فى ذكراللَّه فانّه أحسن الذّكر. 2 247 بسيار به ياد خدا باشيد كه ياد خدا بهترينذكرهاست.

3254 14-  استديموا الذّكر فانّه ينير القلب و هو أفضل العبادة. 2255 پيوسته ياد و ذكر خدا كنيد كه دل را نورانى كند، و برترين عبادتهاست.

3255 15-  اشحن الخلوة بالذّكر، و اصحب النّعم بالشّكر. 2 201تنهايى و خلوت خود را با ذكر و ياد خدا پر كن، و نعمتهاى الهى را با شكر و سپاسخدا همراه گردان.

3256 16-  انّ للذّكر أهلا أخذوه من الدّنيا بدلا، فلا تشغلهمتجارة و لا بيع عن ذكر يقطعون به ايّام الحيوة، و يهتفون به فى آذان الغافلين. 2559 به راستى كه براى ذكر و ياد خدا انسانهاى شايسته‏اى است كه آن را به جاى دنيابرگرفته‏اند، و هيچ تجارت و خريد و فروشى آنان را از ذكر سرگرم نسازد، دوران زندگىخود را با آن مى‏گذرانند، و در گوش بى‏خبران چون هاتفى آن را آواز دهند.

3257 17-  انّ اللَّه سبحانه جعل الذّكر جلاء القلوب تبصر به بعدالعشوة، و تسمع به بعد الوقرة، و تنقاد به بعد المعاندة. 2 558 به راستى كه خداىسبحان ذكر را جلا دهنده دلها قرار داده كه پس از كورى به وسيله آن بينا شوند، و پساز ناشنوايى بدان شنوا گردند، و پس از ستيزه جويى بدان رام شوند.

3258 18-  اذا رأيت اللَّه سبحانه يؤنسك بذكره فقد أحبّك. 3 131 هرگاه ديدى خداى سبحان تو را با ذكر خود مانور كرده بدانكه تو را دوست مى‏دارد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 428

3259 19-  بذكر اللَّه تستنزل الرّحمة.

3 204 به وسيله ذكر خداست كه رحمت حق نازل گردد.

3260 20-  بدوام ذكر اللَّه تنجاب الغفلة.

3 220 با پيوسته به ياد خدا بودن غفلت دلها زائل شود.

3261 21-  ثمرة الذّكر استنارة القلوب.

3 330 ميوه ذكر و ياد خدا روشن شدن دلها است.

3262 22-  خير ما استنجحت به الامور ذكر اللَّه سبحانه. 3 427بهترين چيزى كه كارها بدان انجام شود ذكر خداى سبحان است.

3263 23-  دوام الذّكر ينير القلب و الفكر. 4 21 ادامه ذكر خدا وپيوستگى آن دل و انديشه را روشن مى‏كند.

3264 24-  ذكر اللَّه نور الايمان. 4 28 ذكر خدا، نور ايمان است.

3265 25-  ذكر اللَّه مطردة الشّيطان. 4 28 ذكر خدا وسيله راندنشيطان است.

3266 26-  ذكر اللَّه شيمة المتّقين. 4 29 ياد خدا، خوى پرهيزكاراناست.

3267 27-  ذاكر اللَّه من الفائزين. 4 29 ياد كننده خدا ازرستگاران است.

3268 28-  ذكر اللَّه جلاء الصّدور و طمأنينة القلوب. 4 29 يادخدا، جلا دهنده سينه‏ها و آرام بخش دلها است.

3269 29-  ذاكر اللَّه سبحانه مجالسه.

4 28 ياد كننده خدا هم نشين او است.

3270 30-  ذاكر اللَّه مؤانسه. 4 28 ياد كننده خدا انس گيرنده بااو است.

3271 31-  ذكر اللَّه قوت النّفوس و مجالسة المحبوب. 4 29 ياد خدا،قوت و روزى جانها، و هم نشينى با محبوب است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 429

3272 32-  ذكر اللَّه ينير البصائر و يونس الضّمائر. 4 29 ذكر وياد خدا روشنى بخش بيناييها، و الفت دهنده جانهاست.

3273 33-  ذكر اللَّه تستنجح به الامور و تستنير به السّرائر. 4 30به وسيله ياد خدا كارها به پيروزى رسد، و درونها روشن شود.

3274 34-  ذكر اللَّه دواء اعلال النّفوس.

4 30 ياد خدا داروى بيماريهاى جانهاست.

3275 35-  ذكر اللَّه طارد اللأواء و البؤس. 4 30 ياد خدا دوركننده سختى و بدحالى است.

3276 36-  ذكر اللَّه رأس مال كلّ مؤمن و ربحه السّلامة منالشّيطان. 4 30 ياد خدا سرمايه هر انسان با ايمان است، و سود و بهره آن نيز سلامتىاز شيطان است.

3277 37-  ذكر اللَّه سجيّة كلّ محسن و شيمة كلّ مؤمن. 4 30 يادخدا خوى هر نيكوكار و خصلت هر مؤمنى است.

3278 38-  ذكر اللَّه مسرّة كلّ متّق و لذّة كلّ موقن. 4 30 يادخدا خوشحالى و شادمانى هر پرهيزكار، و لذّت هر انسان با يقينى است.

3279 39-  ذكر اللَّه دعامة الايمان و عصمة من الشّيطان. 4 30 يادخدا ستون ايمان و نگه دارنده از شيطان است.

3280 40-  عليك بذكر اللَّه فانّه نور القلب.

4 288 بر تو باد به ياد خدا، كه به راستى ياد خدا روشنى دل است.

3281 41-  عوّد نفسك الاستهتار بالذّكر و الاستغفار فانّه يمحو عنكالحوبة و يعظّم لك المثوبة. 4 328 عادت ده نفس خود را به شيفتگى ياد خدا وآمرزشخواهى، كه به راستى اين كار گناهت را محو كند، و پاداش و اجر تو را

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 430

بزرگ گرداند.

3282 42-  فى الذّكر حيوة القلوب.

4 394 زندگى دل و جان، با ياد خداست.

3283 43-  من ذكر اللَّه ذكره. 5 155 كسى كه ياد خدا كند خدا يادشكند.

3284 44-  من ذكر اللَّه استبصر. 5 166 كسى كه ياد خدا كند بينا گردد.

3285 45-  من اشتغل بذكر النّاس قطعه اللَّه سبحانه عن ذكره. 5 257كسى كه به ذكر و ياد مردم سرگرم شود، خداى سبحان از ذكر خود او را جدا كند.

3286 46-  من اشتغل بذكر اللَّه طيّب اللَّه ذكره. 5 257 كسى كه بهذكر خدا و ياد او سرگرم شود، خداوند ياد و ذكر او را پاكيزه گرداند.

3287 47-  من عمر قلبه بدوام الذّكر حسنت افعاله فى السّرّ والجهر. 5 387 كسى كه دلش را پيوسته به ذكر خدا آباد كند، كارهايش در نهان و آشكارنيكو گردد.

3288 48-  من ذكر اللَّه سبحانه أحيى اللَّه قلبه و نوّر عقله ولبّه. 5 387 كسى كه به ياد

خداى سبحان باشد، خداوند دلش را زنده كند و عقل و خردش رانورانى گرداند.

3289 49-  من كثر ذكره استنار لبّه.

5 449 كسى كه ذكرش بسيار باشد عقلش نورانى گردد.

3290 50-  مداومة الذّكر خلصان الأولياء. 6 124 ذكر پيوسته خدا،دوست مخلص و بى‏رياى اولياء خداست.

3291 51-  مداومة الذّكر قوت الارواح و مفتاح الصّلاح. 6 137 يادپيوسته خداوند روزى و قوت جانها، و كليد صلاح و شايستگى است.

3292 52-  لا تذكر اللَّه سبحانه ساهيا و لا تنسه لاهيا، و اذكرهكاملا يوافق فيه‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 431

قلبك لسانك، و يطابق إضمارك اعلانك، و لن تذكره حقيقة الذّكرحتّى تنسى نفسك فى ذكرك، و تفقدها فى أمرك. 6 313 ياد مكن خداى سبحان را از روىبى‏خبرى، و فراموشش نكن از روى بازيچه و بازى، و به طور كامل او را ياد كن چنانچهدلت با زبان، و درونت با برون همراه باشد، و هرگز او را به صورت حقيقتى و واقعىياد نخواهى كرد تا آن گاه كه در هنگام ذكر و ياد او خود را فراموش كنى، و نيابى اورا در كار خود.  3293 53-  لا هداية كالذّكر. 6 350 هيچ هدايت و راه يابى همچونذكر و ياد خدا نيست.

باب الذّلة (خوارى و پستى)

3294 1-  الجوع خير من ذلّ الخضوع.

2 43 گرسنگى بهتر از خوارى خضوع و فروتنى (در برابر مردمان) است.

3295 2-  الذّلّ بعد العزل يوازى عزّ الولاية. 2 142 خوارى پس ازعزل (از مقام و منصب) برابر (و مقابل) است با عزت ولايت (و مقام).  3296 3- النّاس من خوف الذّلّ متعجّلوا الذّلّ. 2 156 مردم براى ترس از خوارى شتاب كنندههستند به سوى خوارى.  3297 4-  انّما النّبل التّبرّى عن المخازى. 3 77 بزرگوارى وفضيلت فقط در بيزارى جستن از خواريها است.

3298 5-  آفة الحلم الذّلّ. 3 105 آفت حلم و بردبارى خوارى است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 432

3299 6-  ذلّ فى نفسك و عزّ في دينك و صن آخرتك و ابذل دنياك. 4 35در نزد خويش خوار باش، و در دين خود عزيز باش، آخرت خويش را نگه دار، و دنياى خودرا بذل كن.

3300 7-  رغبتك فى زاهد فيك ذلّ. 4 84 رغبت و علاقه تو به كسى كهنسبت به تو بى ميل و بى‏اعتناست خوارى است.

3301 8-  رضى بالذّلّ من كشف ضرّه لغيره. 4 93 به خوارى تن دادهكسى كه آشكار كند بدى حال خود را براى ديگران.

3302 9-  ساعة ذلّ لا تفى بعزّ الدّهر.

4 133 ساعتى خوارى، با عزت دوران روزگار برابرى نكند.

3303 10-  من قلّ ذلّ. 5 137 كسى كه كم باشد خوار گردد.  3304 11- طوبى لمن ذلّ في نفسه و عزّ بطاعته و غنى بقناعته. 4 244 خوشا به حال كسى كه درپيش خود خوار، و به وسيله طاعت پروردگار عزيز، و به وسيله قناعت توانگر و بى‏نيازاست.

3305 12-  قد يذلّ المتجبّر. 4 467 گاهى است كه آدم گردنكش خوارگردد.

3306 13-  كلّ عزيز غير اللَّه سبحانه ذليل. 4 535 هر عزيزى جزخداى سبحان (در حقيقت) خوار است (اگر چه در ظاهر عزيز باشد).

3307 14-  كم من ذى عزّة ردّته الدّنيا ذليلا. 4 551 چه بسيارعزتمندى كه دنيا او را به خوارى باز گرداند.

3308 15-  من يطلب العزّ بغير حقّ يذلّ.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 433

5 307كسى كه به نا حقّ عزّت طلب كند خوار گردد.

3309 16-  من استنجد ذليلا ذلّ. 5 186 كسى كه از شخص خوار، يارىطلبد خوار گردد.

3310 17-  من تعزّز باللَّه لم يذلّه سلطان.

5 214 كسى كه به وسيله خداوند عزّت يابد هيچ پادشاهى نتواند او راخوار گرداند.

3311 18-  من اعتزّ بغير اللَّه ذلّ. 5 243 كسى كه به جز خداىتعالى عزت جويد خوار گردد.

3312 19-  من تذلّل لابناء الدّنيا تعرّى من لباس التّقوى. 5 386كسى كه در برابر فرزندان دنيا (و دنيا داران) خوارى كند از جامه تقوى برهنه گردد.

3313 20-  مقاسات الاقلال و لا ملاقاة الاذلال. 6 131 تحمل رنجدرويشى و ندارى، و نه ديدار ذلّت و خوارى.

باب الذّم و المذموم (نكوهش، نكوهيده)

3314 1-  اذا ذممت فاقتصر. 3 116 هر گاه كسى را مذمت كردى كوتاه كنو به اندكى اكتفا كن (و از حدّ نگذران).

3315 2-  من لم يدع و هو محمود يدع و هو مذموم. 5 249 كسى كهوانگذارد در حالى كه ستوده و ممدوح است، واگذارد در حالى كه نكوهيده است.  33163-  لا تذمّ ابدا عواقب الاحسان.

6 392 سرانجام احسان و نيكى هيچ گاه مورد نكوهش نخواهد بود.

3317 4-  يقول فى الدّنيا بقول الزّاهدين، و يعمل فيها بعملالرّاغبين.

يظهر شيمة المحسنين، و يبطن عمل المسيئين.

يكره الموت لكثرة ذنوبه، و لا يتركها