15- استقامت در مصايب ⁽¹⁾

خود را نباختن

مرحله دوم از استقامت در برابر مصايب آن است كه: نبايد در اثر فشار و شدت مصايب، خون‏سردى از دست‏برود و از مقصودست‏برداشته و از كار كناره گيرى شود و كنج عزلت اختيار و در خانه به روى خود بسته شود، بلكه مسلمان شايسته، هر چهمصايبش بيش‏تر شود، بايد در تعقيب هدف خود راسخ‏تر و محكم‏تر گردد; اگر هدف مسلمان جلوگيرى از ظلم و به كيفر رسانيدنظالم باشد نبايد در انتقام زياده روى كند و بيش از آن‏مقدارى كه بر او ظلم شده انتقام كشد مسلمان بايد طورى قدم بردارد و باستمكار تلافى كند تا خود آن ظالم را از عوامل هدف مقدس خود قرار دهد، نه آن كه آن‏قدر بر ظالم ستم كند كه ظالم خود را درظلم كردن بر مسلمان، محق بداند.

مهمانان سفيد پوست

در آغاز كشف امريكا گاهى سياه‏پوستان دست‏بردى به مهمانان سفيد پوست‏خود مى‏زدند، مهمانان سفيد پوست در عوض آن كه باحسن سلوك، سياهان را متمدن كنند به قدرى وحشى‏گرى مى‏كردند كه آن بى‏چاره‏ها هزاران فرسنگ از جاده تمدن منحرفمى‏شدند، هنگامى كه سفيد پوستان يكى از سران سياه پوستان را با شكنجه مى‏كشتند كشيش به او گفت: حال كه كشته مى‏شوىبه‏دين مسيح درآى تا بهشت جاى تو باشد، سياه پوست پرسيد: اين مسيحيان همه در بهشت مى‏روند؟ كشيش گفت: البته، آن مردگفت‏بهشتى كه مسيحى در آن باشد جاى آسايش نيست.

بزرگوارى پيامبر

كفار قريش حد اعلاى آزار و ستم‏گرى را به رسول خدا روا مى‏داشتند، هنگامى كه اسلام مى‏آوردند، آن حضرت با آن‏ها كمالخوش رفتارى را مى‏نمود. ابوسفيان سرسخت‏ترين و معاندترين دشمنان رسول خدا بود، هنگامى كه اسلام آورد رسول خدا ازغنايم جنگ حنين به او صد شتر عنايت‏فرمود.

هنگامى كه آن حضرت از مكه هجرت فرمود، امانت‏هاى بسيارى از كفار نزد آن حضرت بود، رسول خدا على را بر جاى خويشگذارد تا همه امانت‏هاى كفار را رد كند. اميرمؤمنان(ع) فرمان رسول خدا را انجام داد با آن كه كفار قريش كافر حربى و بترست‏بودند، خون و مال ايشان در اسلام قيمت نداشت، ولى چون هدف پيامبر ترويج درستى و مبارزه با فساد بود به دشمنانش همخيانت روا نداشت.

بزرگوارى امام على(ع)

اميرمؤمنان على(ع) با آن كه خود را خليفه رسول خدا مى‏دانست و ديگران را نسبت‏به خود ستم‏كار و غاصب مى‏ديد، ولى هيچ گاهبر خلاف آن‏ها اقدامى ننمود و در مقام سرنگون كردن ايشان بر نيامد. با آن كه مصايبى بسيار و ظلم‏هايى بى‏شمار بر آن حضرت وهمسر مقدسش دخت رسول خدا فاطمه زهرا رفته بود على(ع) چيزى نگفت، چون انتقام را براى مقصود مقدس خود كه تحكيماساس اسلام و نشر مذهب حق بود، مضر مى‏ديد، زيرا پس از رحلت پيامبر اگر در ميان مسلمانان اختلاف روى مى‏داد بنيان اسلاماز ميان مى‏رفت. ابوسفيان خواست كه چنين كارى بكند، ولى على(ع) جلوگيرى كرد و حتى به اين هم اكتفا نكرد و در تماممشكلات به آن‏ها كمك مى‏نمود و آن‏ها را راهنمايى مى‏فرمود.

خون‏سردى

رجال بزرگ عالم، كسانى هستند كه به هنگام بروز مصايب خون‏سردى خودرا حفظ كنند و جزع و فزع ننمايند. در خيلى ازجنگ‏هاى تاريخ، نورديدگان‏و جگرگوشه‏هاى قائدان بزرگ، نقش زمين مى‏شدند ولى خود آنان‏خم به ابرو نياورده و به فرماندهىخويش ادامه مى‏دادند تا وقتى كه فتح و ظفررا در آغوش مى‏كشيدند و يا خود آن‏ها در راه مقصود و هدف خويش جان مى‏دادند.

امام حسين(ع)

امام حسين(ع) پس از آن كه تمام يارانش كشته شدند; خويشاوندانش در برابر ديدگانش چون برگ درختان برزمين ريختند;برادران رشيد و فرزندان دليرش در حضورش جان دادند، خاندان عصمت را تقويت روحى نموده و آنان را براى اسيرى آماده فرمود،آن‏گاه قدم به ميدان جنگ گذاشته و مانند شير غران بر سپاه دشمن مى‏تازد و چنان به جنگ مى‏پردازد كه گويى ابدا مصيبتىنكشيده، داغى نديده است و تشنگى در آن حضرت يافت نمى‏شود، باصداى بلند فرياد مى‏زند: «الموت اولى من ركوب العار; مرگاز زندگى با ننگ بهتر است.» ⁽²⁾

حضرت زينب

زينب كبرى از محترم‏ترين و بزرگ‏ترين زنان اسلام است دختر اميرمؤمنان على و فاطمه زهرا(ع) است; خواهر امام مجتبى وسيدالشهدا و عروس جعفر طيار است، بالاتر از همه آن كه سبط رسول خدا -صلوات الله عليهم است گذشته از تمام اين‏ها، داراىفضايل و كمالات بى‏شمار مى‏باشد. اين بانوى بزرگ اسلام به قدرى در مصايب استقامت و پايدارى نمود كه تا كنون كم‏تر از كسىديده شده است. روز عاشورا همه عزيزانش از: برادران و برادر زادگان و فرزندان، در برابر چشمانش به خون آغشته شدند و همگىشهيد شدند، به طورى كه يك‏مرد سالم در خاندان رسول خدا باقى نماند، سرپرستى آن‏خاندان جليل از زنان و كودكان بنى هاشمو ياران برادرش به عهده زينب بود، هنگامى كه ايشان را با حالت اسارت از كربلا مى‏بردند، ضربات تازيانه از طرف دشمنان خدا برزينب‏كبرى وارد مى‏آمد، كودكان از شتران بر زمين مى‏افتادند، زينب از شترپايين آمده و آن‏ها را سوار مى‏كرد، سربريده برادرش رادر جلو چشمانش بر سرنيزه حركت مى‏دادند هنگامى كه به مجلس ابن زياد رسيد، زخم زبان‏هاى آن پليد نانجيب بر زخم‏هاىزينب نمك مى‏پاشيد. شهادت عزيزان از يك سو، تازيانه‏خوردن اسرا از يك سو، خار خليدن از يك سو و مصايب از هر طرفى برزينب روى آورده بود، زينب همه را تحمل مى‏كرد ولب به شكايت نمى‏گشود و هر جا كه موقعيت مناسبى يافت مى‏شد - چه دركوفه و چه در شام - فجايع بنى‏اميه و ظلم و ستم آن‏ها را بيان مى‏نمود و خيانت كوفيان را آشكار مى‏ساخت.

اين فتح در نظر يزيد بسيار بزرگ جلوه كرده بود، چون نخستين فتح دوره سلطنت او بود. غرور، سر تاپاى او را فرا گرفته بود، ازباده فتح و فيروزى سرمست‏شده، جوانى شعورش را برده، سلطنت عقلش را ربوده و شراب ناب هم ادراكى براى او باقى نگذاشتهبود. اسيران را براى خود نمايى، در مجلس خود حاضر كرد، مشغول به شماتت گرديد، دين و ايمان را به بازى شمرد، پست‏فطرتىخويش را هنگامى آشكار ساخت كه با چوب خيزران بر لبان مقدس امام(ع) كه در حضورش گذاشته بودند نواختن آغاز كرد، دراين هنگام زينب خواست فجايع بنى اميه را بر مجلسيان و همه جهانيان روشن كند، بزرگى و طهارت خاندان رسول خدا را ابلاغكند و مظلوميت دودمان پيامبر را بشناساند، بدون آن كه اين همه مصايب، ايشان را از كار انداخته و يا فكر او را فلج‏نموده باشد، ازجاى برخاست و خطابه مفصلى ايراد نمود; اينك چند جمله از خطابه‏هاى زينب - سلام الله عليها - را به يزيد -لعنة الله عليهبزرگ‏ترين طاغوت عصر خود نقل مى‏كنيم و اين نكته را نيز خاطر نشان كه اين سخنان را بانويى اسير و به ظاهر شكست‏خوردهكه همه مردانش شهيد شده‏اند و هستى او به‏يغما رفته است‏خطاب به پادشاهى نيرومند و به ظاهر پيروز و دشمنى خونى و مستو لايعقل و جوانى بى‏مغز كه رحم و مهربانى ابدا در قلب او يافت نمى‏شود، مى‏گويد، تا كاملا بزرگى روح زينب دختر على(ع) آشكارشود.

خطبه زينب

حضرت زينب پس از حمد و ثناى الهى و درود بر محمد و آل‏محمد اين آيه شريفه را تلاوت كرد:

«ثم كان عاقبة الذين اساؤا السواى ان كذبوا ب‏آيات الله وكانوا بها يستهزئون; ⁽³⁾

سرانجام كسانى كه به كارهاى زشت پرداختند، آن است كه آيات خدا را دروغ شمرده و مسخره كنند. ⁽⁴⁾ »آن گاه يزيد را مخاطبقرارداده چنين فرمود:

«اكنون كه زمين و آسمان را بر ما تنگ كردى و هم‏چون اسيران ما را از اين سو به‏آن‏سو كشاندى به گمانت‏براى ما نزد خدا، پستىاست و براى تو شرف؟ آيافراموش كرده‏اى كه خدا در كتاب خود مى‏فرمايد:

«ولا يحسبن الذين كفروا انما نملي لهم خير لانفسهم انما نملى لهم ليزدادوا اثما ولهم عذاب مهين; ⁽⁵⁾

كسانى كه كافر هستند مپندارند كه مهلت دادن ما به ايشان به سود آن‏ها است; مافقط براى اين آن‏ها را مهلت مى‏دهيم كه برگناهان خود بيفزايند و براى آن‏ها عذابى خوار كننده خواهد بود.»

اى‏زاده بردگان! آيا اين از عدالت است كه تو زنان و كنيزان خود را در پس پرده بنشانى و دختران رسول خدا را به اسيرى بكشانى وآنان را گشاده روى از اين شهر به آن شهر بگردانى تا هر پست و شريفى و هر دور و نزديكى بر ايشان بنگرد، درحالى كه مردانشان راكشته باشى و سر پرستانشان را نا بود كرده باشى؟

چگونه مى‏توان به كسى چون تو اميدوار بود، در صورتى كه از دهانت جگرهاى پاكان بيرون مى‏ريزد ⁽⁶⁾ و گوشتت از خون شهيدانروييده شده است؟»آن‏گاه زينب اشاره به چوب زدن يزيد بر دندان مقدس سيدالشهدا(ع) وخواندن اشعار كفر آميز او كرده وچنين فرمود:

«بار خدايا! از كسى كه برما ستم روا داشته انتقام بكش و حق ما را بگير و بر كسى كه خون‏هاى ما را ريخته و حاميان ما را كشته،غضب خود را روا بدار.

اى يزيد! با چه چشمى در روز رستاخيز بر رسول خدا مى‏نگرى؟ در حالى كه خون جگر گوشه‏هايش را ريخته‏اى، دخترانش رااسير كرده‏اى; البته در آن روز، خداداد آن‏ها را از تو خواهد ستاند:

«ولا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون; ⁽⁷⁾

گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شده‏اند مرده‏اند، بلكه زنده‏اند و نزد پروردگارشان روزى دارند.»

اى يزيد! براى توهمين بس كه تو را به داد گاهى مى‏برند كه دادگر كل (خداوند عالم) قاضى آن داد گاه است و رسول خدا از توشكايت نمايد و داد خواهى كند. اى يزيد! اگر چه پيش آمدهاى سهمگين و مصايب روز گار مرا ناچار كرده كه با تو سخن بگويم،ولى بدان كه قدر و منزلت تو نزد من بسيار حقير و كوچك است و كرده تو بزرگ; اينك تو را بسيار سرزنش مى‏كنم در حالى كهچشمان ما دودمان رسول خدا اشك ريز است و سينه‏هاى ما آتش خيز.

عجب است كه تو مى‏خواهى با كشتن حزب خدا، از كشته‏هاى حزب شيطان خون‏خواهى كنى. ⁽⁸⁾

اى يزيد! هر چند اكنون ما را غنيمت‏خود مى‏دانى، ولى به همين زودى بايد غرامت‏بپردازى، روزى كه هر چه كشته‏اى بايد بدروى.»

زينب سخن خود را بدين جمله پايان داده و فرمود:

«اى يزيد! پس هر حيله دارى به كار بر و آن چه مى‏توانى بكوش; به خدا سوگند كه نيكنامى ما از ميان نمى‏رود و اين لكه ننگ ازدامان توشسته نخواهد شد.»

پى‏نوشتها:

1.شب پنج‏شنبه 68 رجب المرجب 1369 برابر با 14 ارديبهشت ماه‏1329.

2.محمد صادق نجمى، سخنان حسين بن على(ع) از مدينه تا شهادت، ط دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، ص‏328.

3.روم (30) آيه 10.

4.چون يزيد در شعر خود دعوت اسلام را بازيچه شمرده و گفته بود:

«لعبت هاشم بالملك فلاخبر جاء و لا وحى نزل;

بنى هاشم (كنايه از رسول خدا) با حكومت‏بازى كردند و الا، نه وحيى نازل شده و نه خبرى آمده‏است.»

5.آل عمران (3) آيه 178.

6.اشاره به داستان هند، مادر معاويه و مادر بزرگ يزيد است كه پس ازجنگ احد بر سر كشته حمزه عموى رسول خدا آمد و پهلوىحمزه را دريد و جگر آن حضرت را بيرون آورد وجويد.

7.آل عمران (3) آيه 169.

8.چون يزيد در اشعار خود اشاره به انتقام خود از رسول خدا نموده بود; زيرا خويشان بدكيش يزيد به دست‏ياران رسول خدا كشتهشدند. شعر اين است:

لست من خندف ان لم‏انتقممن بنى احمد ماكان فعل