پيغمبر شما يك سورهای نازل شده است كه كيفيت آن اينست : « بسم اللهالرحمن الرحيم ، قل هو الله احد . . . ». اينست كه پيغمبر اكرم فرمود :« العلماء ورثة الانبياء » ( 1 ) علما جانشينان پيغمبران هستند ، در چهقسمت ؟ در اينكه به آنها وحی میشود ؟ خير ، در اينكه حافظ و نگهدارندهمواريث انبياء هستند . اما يك وظيفه ديگر غير از وظيفه حفظ مواريث انبيا هست كه در اهميتكمتر نيست . آن وظيفه عبارت است از جزئيات را بر كليات منطبق كردن ،فروع را بر اصول تطبيق دادن و برگردانيدن كه نام آن [ ( اجتهاد ) ] است. چه جمله خوبی دارد محمد اقبال پاكستانی . میگويد : اجتهاد در اسلامنيروی محركه دين است . در اين خطبهای كه خواندم اميرالمؤمنين جملهای دارد كه بايد بگويم اينجمله ما فوق اينست كه ما برای آن قيمت تعيين بكنيم ، و روی اين جهاتاست كه من میگويم اين صفات ، مخصوص مطلق مؤمنين و متقين نيست .میفرمايد : « قد نصب نفسه لله سبحانه فی ارفع الامور » ، خودش را در آن بالاتريندرجات قرار میدهد كه ديگر جائی و مقامی در اسلام بالاتر از آن نيست . آنچه مقامی است ؟ « من اصدار كل وارد عليه و تصيير كل فرع الی اصله » (2).هر واردی را ( هر سؤالی كه بر او عرضه بشود ) جواب نداده رد نمیكند ،بلكه آن را در اين كارخانه روحی و فكری خود وارد میكند و بعد حل كرده ،و حل شده آن را صادر میكند و میداند كه هر فرعی و شاخهای را با كدام تنهو ريشه بايد متصل كرد ، هر جزئی را به كدام كل بايد برگردانيد . بنابراينبحث ما پاورقی : . 1 اصول كافی ، ج 1 ، ص . 32 . 2 نهج البلاغه ، خطبه . 86 |