 |  |  |
[161]
خوف خطر يا ضرر داشته باشند.
4- تمام كسانى كه مى دانند بعد از مراجعت قادر به انجام اين اعمال نيستند و يا فوق العاده به زحمت مى افتند. (و فرقى ميان طواف نساء و طواف حج در اين مسأله نيست.)
مسأله 325- در مواردى كه اين اعمال را مقدّم مى دارد احتياط واجب آن است كه محرم به احرام حج شود، سپس آنها را انجام دهد.
مسأله 326- اگر بيمار بعد از بازگشت از «منى» بهبودى يابد، يا زن پاك باشد، و توانايى بر طواف و سعى پيدا كنند، احتياط واجب آن است كه اعاده نمايند.
مسأله 327- طواف نساء بر مرد و زن و پير و جوان و متأهّل و مجرّد و حتّى كودكان مميّز و خنثى واجب است، و بدون آن زن بر مرد و مرد بر زن حلال نمى شود; بلكه احتياط واجب آن است كه اگر كودك غير مميّز را به حج آورند و محرم كنند ولىّ او همراه او طواف نساء را به جا
آورد.
مسأله 328- در عمره حجّ تمتّع طواف نساء واجب نيست، ولى در حجّ تمتّع و عمره مفرده طواف نساء واجب است.
مسأله 329- هرگاه زنى طواف حج و طواف نساء را به جا نياورده، گرفتار عادت ماهانه شود و پيش از پاك شدن ناچار به رفتن از مكّه باشد (مثل اين كه كاروان مهلت نمى دهد تا پاك شود) لازم است براى طواف حج و نماز آن نايب بگيرد، سپس خودش سعى را به جا آورد، و بعد براى طواف نساء و نماز آن نايب بگيرد. (همچنين كسان ديگرى كه به خاطر بيمارى يا عذر ديگر قادر به انجام طواف و سعى نباشند بايد نايب بگيرند.)
مسأله 330- طواف نساء را نمى توان بلافاصله بعد از طواف حج و قبل از سعى به جا آورد، بلكه بايد بعد از اتمام سعى به جا آورده شود; ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله، آن را قبل از سعى به جا آورد صحيح است.
مسأله 331- با انجام اعمال سه گانه منى و اعمال مكّه آنچه در احرام براى حاجى حرام بود در سه مرحله حلال مى شود:
1- بعد از تراشيدن سر يا كوتاه كردن موى آن تمام آنچه حرام بود حلال مى شود; مگر بوى خوش و زن.
2- بعد از طواف زيارت و نماز طواف و سعى صفا و مروه بوى خوش حلال مى شود.
3- بعد از طواف نساء و نماز آن، زن نيز بر او حلال مى گردد.
12- توقّف شبانه در منى
(بيتوته در منى)
مسأله 332- واجب است حاجى شب يازدهم و دوازدهم را در منى بماند (و در بعضى از مواقع، شب سيزدهم نيز واجب مى شود) و اگر در اين دو شب در غير منى باشد بايد يك گوسفند كفّاره بدهد و احتياط واجب آن
است كه براى هر شب يك گوسفند بدهد.
مسأله 333- كافى است نيمى از شب را در آنجا بماند خواه نيمه اوّل باشد يا دوم.
مسأله 334- مانعى ندارد كه حاجى شب يازدهم بعد از نيمه شب براى انجام اعمال مكّه به مكّه بيايد و يا همان روز عيد بعد از انجام اعمال سه گانه منى به مكّه بيايد و تا نيمه شب بازگردد.
مسأله 335- بيتوته در منى نيز مانند ساير اعمال حج، نيّت و قصد قربت مى خواهد و كافى است در قلبش نيّت كند كه براى انجام حجّ تمتّع از حَجّة الاسلام يا حجّ مستحب شب را در منى مى مانم.
مسأله 336- هرگاه كسى از روى اضطرار و ناچارى از بيتوته در منى خوددارى كند گناهى بر او نيست، كفّاره هم ندارد و حجّ او صحيح است.
مسأله 337- چند طايفه از بيتوته در منى معاف هستند: 1- پيرمردان و پيرزنان و بيماران و پرستاران آنها كه ماندن
در منى براى آنها مشقّت شديد دارد.
2- مسؤولان و خدمه كاروانهادر صورتى كه ناچار باشند براى حلّ مشكلات زوّار به مكّه بيايند.
3- كسانى كه از ازدحام جمعيّت هنگام بازگشت عمومى خوف ضرر يا خطر دارند.
4- كسانى كه در مكّه در تمام شب مشغول انجام اعمال طواف يا عبادت ديگرى باشند و جز براى ضروريّات خود، كار ديگرى انجام ندهند.
5- كسانى كه براى انجام مناسك به مكّه آمده و قبل از طلوع فجر به منى بازگردند.
مسأله 338- بيتوته كردن در دامنه كوههاى اطراف منى (مخصوصاً در موقع ازدحام) مانعى ندارد (همچنين در دامنه كوههاى اطراف مشعر به هنگام وقوف در مشعر در شب عيد، ولى در دامنه كوههاى «مأزمين» كه در آغاز مشعر قرار دارد و خارج از حدود مشعر است، جز در موقع ازدحام و ضرورت اشكال دارد.)
مسأله 339- سه طايفه بايد شب سيزدهم را نيز در منى بمانند و در روز سيزدهم جمرات سه گانه را (بنا بر احتياط واجب) رمى كنند:
1- كسى كه در احرام خود مرتكب صيد حيوانى شده.
2- كسى كه در احرام با زن نزديكى كرده باشد.
3- كسى كه روز دوازدهم از منى كوچ نكند تا آفتاب غروب كند و شب فرا رسد.
در اين سه صورت ماندن شب سوم در منى واجب است، و در غير اين سه صورت مى تواند روز دوازدهم به مكّه بازگردد.
مسأله 340- بازگشت از منى در روز دوازدهم بايد بعد از اذان ظهر باشد، ولى كسانى كه در روز سيزدهم كوچ مى كنند قبل از ظهر جايز است.
13- رمى جمرات در روزهاى 11 و 12
مسأله 341- همانگونه كه قبلاً گفته شد يكى از واجبات
حج، رمى هر سه جمره در روزهاى يازدهم و دوازدهم است به ترتيبى كه گفته شد.
مصدود و محصور
(كسانى كه به خاطر مانعى از ادامه اعمال حج
يا عمره بازمانده اند)
مسأله 342- «مصدود» به كسى گفته مى شود كه شخصى (خواه دشمن يا مأموران دولت) او را بعد از احرام براى عمره يا حج، از انجام اعمال بازدارد و «محصور» به كسى گفته مى شود كه بر اثر بيمارى و امثال آن نتواند اعمال حج يا عمره را به جا آورد.
مسأله 343- كسى كه محرم به احرام «حج» يا «عمره» شود و دشمنى يا فرد ديگرى مانند عمّال دولت يا سارقين يا غير آنها او را از رفتن به مكّه بازدارند، و راه ديگرى براى رفتن به مكّه نداشته باشد، و يا اگر راهى باشد هزينه آن را
ندارد، در همانجا يك قربانى مى كند، و از احرام بيرون مى آيد و احتياط آن است كه قربانى را به قصد بيرون آمدن از احرام انجام دهد، و نيز احتياط آن است كه موى سر خود را كوتاه كند، و اگر دسترسى به قربانى پيدا نكرد همانجا «نيّت» خارج شدن از احرام مى كند، و احتياط آن است به جاى قربانى ده روز، روزه بگيرد (آن گونه كه در «مسأله 347» گفته مى شود و اگر به آن صورت نتوانست روزه بگيرد تمام آن را در بازگشت روزه بگيرد.)
مسأله 344- مصدود شدن حاصل مى شود به جلوگيرى از آمدن به مكّه، و يا آمدن به مكّه و ممنوع شدن از انجام همه اعمال حج بر اثر زندان و بازداشت و هر عامل ديگر، و يا ممنوع شدن از وقوف به عرفات و مشعر، امّا اگر تنها از انجام اعمال منى ممنوع گردد نائب براى رمى و قربانى مى گيرد، سپس موى سر را مى تراشد يا كوتاه مى كند و از احرام بيرون مى آيد، و بقيّه اعمال مكّه را شخصاً انجام مى دهد; و اگر وقوفها را انجام داده و فقط از انجام اعمال
منى و اعمال مكّه ممنوع شود، براى رمى و قربانى نائب بگيرد سپس خودش تقصير مى كند، و بعد براى اعمال مكّه نائب بگيرد. و در تمام اين صورتها حجّ او صحيح است، و از احرام بيرون مى آيد; مگر در جايى كه ممنوع از ورود به مكّه يا انجام وقوف به عرفات و مشعر گردد، و به تعبير ديگر از به جا آوردن اعمالى كه با ترك آنها (حتّى بدون عمد) حج باطل مى شود، ممنوع گردد كه در اين صورت اگر قبلاً مستطيع بوده يا استطاعت او تا سال آينده باقى بماند حج بر او واجب مى شود و الاّ حج بر او واجب نيست.
مسأله 345- «محصور»، يعنى كسى كه بر اثر بيمارى يا مجروح شدن يا شكستگى اعضاء و مانند آن نتواند اعمال حج و عمره را به جا آورد، داراى چهار حالت است:
1- محرم به احرام عمره مفرده باشد، ولى بر اثر بيمارى و مانند آن مجبور است به وطن بازگردد، يا در همان جا بسترى شود، و قادر به انجام اعمال عمره نيست، چنين كسى بايد پول يك قربانى را به مكّه بفرستد و با دوستان
خود قرار بگذارد كه در فلان روز و فلان ساعت در مكّه براى او قربانى كنند، سپس در همان موعد معيّن تقصير مى كند و از احرام بيرون مى آيد، و همه چيز براى او حلال مى شود مگر زن، تا زمانى كه حالش خوب شود و عمره مفرده به جا آورد، و اگر حالش خوب شد و نتوانست عمره به جا آورد، نائب مى فرستد، و در صورتى كه كسى نباشد كه براى او در مكّه قربانى كند در همان جا كه هست قربانى مى كند و از احرام خارج مى شود و اگر آن هم ممكن نشد، در بازگشت به وطن قربانى مى كند، و مطابق دستور بالا عمل مى نمايد.
2- هرگاه محرم به احرام «عمره از حجّ تمتّع» باشد، مانند مسأله قبل عمل مى كند (بنا بر احتياط واجب) و اگر حجّ او واجب بوده بايد سال بعد به جا آورد.
3- هرگاه محرم به احرام حجّ تمتّع (از مكّه) شده باشد و بر اثر يكى از اين موانع نتواند هيچ يك از وقوف به «عرفات» يا «مشعر» را به جا آورد، در اين صورت پول يك قربانى به وسيله دوستان خود به منى مى فرستد تا در روز
عيد (يا بعد از آن تا سيزدهم ماه) براى او قربانى كنند و در آن روز و ساعتى كه با دوستان خود قرار داده تقصير مى كند، و از احرام بيرون مى آيد، و همه چيز بر او حلال مى شود جز زن (بنا بر احتياط واجب) كه بايد در سال آينده حج به جا آورد تا بر او حلال شود، يا قبل از فرا رسيدن سال آينده عمره مفرده به جا آورد، و اگر نمى تواند نائب مى فرستد.
چنين كسى اگر حج بر واجب بوده بايد سال آينده حجّ واجب را به جا آورد.
4- هرگاه يكى از دو وقوف را درك كند حجّ او صحيح است و براى بقيّه اعمال، هرچه را بتواند خودش به جا مى آورد و هرچه را نتواند نائب مى گيرد.
مسأله 346- هرگاه بيمار بهبودى يابد و بتواند خود را به حج برساند و لا اقل يكى از دو وقوف را درك كند بايد برود و بقيّه اعمال را نيز به جا آورد.
* * *
مسائل متفرّقه حج
مسأله 347- كسى كه نه قربانى دارد و نه پول آن، واجب است به جاى قربانى ده روز روزه بگيرد; سه روز پى در پى در ايّام حج (روزهاى هفتم و هشتم و نهم ذى الحجّه) و هفت روز پس از بازگشت به وطن، و اگر نتوانست روز هفتم را روزه بگيرد، هشتم و نهم را پشت سر هم روزه بگيرد و يك روز هم بعد از سيزدهم، و اين سه روز بايد در ماه ذى الحجّه باشد (و مسافر بودن ضررى به آن نمى زند) امّا هفت روز بعد را مى تواند در ماههاى ديگر به جا آورد، خواه پى در پى باشد يا نه.
مسأله 348- هرگاه كسى عمره تمتّع را به جا آورد و از احرام بيرون آيد و بخواهد از انجام مراسم حج خوددارى كند اگر به علّت بيمارى يا مانع ديگرى باشد گناهى ندارد، و اگر سال اوّل استطاعت او بوده، معلوم مى شود مستطيع
به حج نبوده است، و اگر حج قبلاً بر او واجب شده بايد سال ديگر حجّ تمتّع را به طور كامل انجام دهد.
امّا اگر بدون عذر از انجام حج منصرف شود گناه كرده (خواه حجّ واجب باشد يا مستحب) و چيز ديگرى بر او نيست و بايد در سال ديگر حجّ واجب خود را انجام دهد و در هر حال احتياط واجب آن است كه طواف نساء و نماز آن را به جا آورد.
مسأله 349- كشتن زنبور و حشرات ديگر، مانند مگس و پشه، در حال احرام جايز نيست (بنا بر احتياط واجب) و اگر عمداً آنها را بكشد كفّاره دارد و كفّاره آن مقدارى غذا است (مثلاً يك نان به فقير مى دهد) امّا اگر اين حشرات موجب اذيّت و آزار او شود كشتن آنها جايز است و كفّاره ندارد.
مسأله 350- كسى كه عمره تمتّع را به جا مى آورد واجب است در مكّه بماند تا مراسم حج را انجام دهد (خواه حجّ واجب باشد يا مستحب) و در صورتى مى تواند از مكّه
خارج شود كه اطمينان داشته باشد مى تواند بازگردد و حج را به جا آورد، بنابراين رفتن به نقاط نزديك، مانند غار حرا و امثال آن، كه مشكلى در امر حج ايجاد نمى كند مانعى ندارد، همچنين خدمه كاروانها و غير آنها مى توانند براى انجام كارهاى ضرورى به جدّه يا مدينه و غير آن بروند، به شرط آن كه مطمئن باشند بموقع براى انجام مراسم حج باز مى گردند. و احتياط واجب آن است كه وقتى مى خواهند خارج شوند محرم به احرام حج شوند و تا موقع انجام اعمال حج در احرام بمانند; امّا اگر اين كار موجب مشقّت است مى توانند بدون احرام خارج شوند.
مسأله 351- هرگاه براى انجام كارى بعد از اتمام عمره از مكّه خارج شود چنانچه در همان ماه برگردد احرام بر او واجب نيست (مثلاً در اوائل ماه ذى القعده عمره تمتّع را به جا آورده و از مكّه خارج شده و به جدّه يا جاى ديگر رفته و باز در همان ماه ذى القعده بازگشته است) امّا اگر در ماه بعد وارد شود بايد محرم گردد و دوباره عمره به جا آورد و
همين، عمره تمتّع او حساب مى شود و احتياط آن است كه براى عمره سابق يك طواف نساء و نماز طواف به جا آورد.
مسأله 352- سوار ماشين سرپوشيده شدن در حال احرام در داخل شهر مكّه مانعى ندارد (خواه در روز باشد يا در شب) ولى لازم است در آن قسمتى كه از حرم بيرون است (يعنى آن طرف كه از مسجد تنعيم فراتر مى رود) احتياط كند.
* * *
احكام عمره مفرده
مسأله 353- عمره مفرده يكى از بهترين اعمال است و فضيلت بسيار دارد و از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) روايت شده كه: «اَلْعُمرَةُ كَفّارَةٌ لِكُلِّ ذَنْب; عمره كفّاره تمام گناهان است (و پشت انسان را از بار گناه سبك مى كند.)»
مسأله 354- عمره را در هر ماهى از سال مى توان به جا آورد، ولى در ماه رجب از همه ماهها بهتر است و در اخبار اسلامى تأكيد بسيار درباره آن شده است.
مسأله 355- كسى كه توانائى بر عمره مفرده داشته باشد احتياط واجب آن است كه آن را به جا آورد، هرچند استطاعت و توانائى بر حج نداشته باشد، و يك مرتبه در عمر بيشتر واجب نيست، بنابراين كسانى كه حجّ نيابتى براى ديگران به جا مى آوردند احتياط واجب آن است كه بعد از انجام عمل نيابت، عمره مفرده اى براى خودشان به جا آورند.
مسأله 356- هر كس به هر دليلى وارد مكّه شود بدون احرام جايز نيست وارد شود و بعد از احرام بايد عمره مفرده به جا آورد، و بدون آن از احرام خارج نمى شود، ولى چند گروه از اين حكم مستثنى هستند: رانندگان اتومبيل و خدمه كاروانها و تمام كسانى كه به طور مكرّر به خارج از مكّه (مانند جدّه و مدينه) رفت و آمد دارند، همچنين كسى كه عمره تمتّع يا عمره مفرده را به جا آورده و از مكّه خارج مى شود و در همان ماه قمرى به مكّه برمى گردد احرام و عمره بر او واجب نيست.
مسأله 357- در هر ماه يك عمره مستحبّ است; بنابراين اگر كسى در اواخر ماه رجب وارد مكّه شود و عمره مفرده را به جا آورد و بعداً ماه شعبان شروع شود مى تواند دوباره عمره مفرده اى به جا آورد، و امّا در همان ماه، دو عمره مفرده اشكال دارد و اگر كسى بخواهد در يك ماه بيش از يك عمره به جا آورد به قصد رجاء به جا مى آورد; يعنى به اميد اين كه مطلوب درگاه الهى باشد (نه به نيّت دستور قطعى).
مسأله 358- اعمال عمره مفرده هفت چيز است:
1- احرام از ميقات.
2- طواف خانه خدا (هفت دور).
3- نماز طواف.
4- سعى صفا و مروه.
5- تقصير (كوتاه كردن مو و ناخن).
6- طواف نساء.
7- نماز طواف نساء.
طرز به جا آوردن احرام و طواف و ساير اعمال بالا درست همان گونه است كه در همين رساله قبلاً در مورد عمره حجّ تمتّع آمده است، با اين تفاوت كه در همه اينها نيّت عمره مفرده مى كند.
مسأله 359- براى عمره مفرده از هر يك از ميقاتهاى معروف مخصوصاً «مسجد شجره» (نزديك مدينه) مى توان احرام بست، و نيز جايز است از «ادنى الحلّ» يعنى اوّلين نقطه خارج از حرم محرم شود، و بهتر اين است كه براى
عمره مفرده از يكى از سه محلّ زير: «حديبيّه» يا «جِعرانه» يا «تنعيم» كه نزد اهل مكّه معروف است احرام ببندد; ولى براى كسانى كه بعد از حج مى خواهند عمره مفرده به جا آورند آسانتر اين است كه به مسجد تنعيم بروند كه فعلاً داخل مكّه است و حدود هشت كيلومتر با مسجد الحرام فاصله دارد و از آنجا محرم شوند و چون داخل شهر است مى توانند با ماشين سرپوشيده حتّى در روز رفت و آمد كنند.
مسأله 360- كسانى كه از طريق جدّه براى عمره مفرده به مكّه مى آيند بايد از حديبيّه (كه فاصله آن با مكّه حدود 17 كيلومتر است) محرم شوند، و اگر از طريق مدينه بروند و در مسجد شجره محرم شوند از همه اينها بهتر است.
* * *
چند مسئله مهم و محلّ ابتلاء
در حج و عمره
1- استفاده از ماشينهاى سرپوشيده در حال احرام در شبها يا بين الطّلوعين يا روزهاى كاملاً ابرى كه سايبان تأثيرى براى حفظ از آفتاب و باران و سرما ندارد جايز است.
2- لازم نيست طواف در فاصله بين مقام ابراهيم و خانه كعبه (حدود 13 متر) باشد; بلكه در تمام مسجدالحرام طواف جايز است. (مخصوصاً هنگام ازدحام جمعيّت) ولى در صورت امكان بهتر است از فاصله مزبور تجاوز نكند.
3- لازم نيست شانه چپ در تمام حالات محاذى كعبه باشد; بلكه همين اندازه كه مطابق معمول، خانه كعبه را دور بزند، كافى است.
| | |
