 |  |  |
[61]
مسأله 101- اگر مُحرِم فراموش كند و سر را بپوشاند مستحبّ است دوباره لبّيك بگويد امّا واجب نيست.
مسأله 102- احتياط واجب آن است كه سر را با «گل» و «حنا» و مانند آن يا گذاشتن چيزى مانند طبق بر سر، نپوشاند.
مسأله 103- جايز نيست مُحرِم سر خود را در آب فرو برد، خواه بقيّه بدن زير آب باشد يا نه، امّا ريختن آب بر سر خواه براى غسل باشد يا غير آن مانعى ندارد، همچنين رفتن زير دوش; ولى در وان حمّام سر خود را زير آب نكند.
مسأله 104- كفّاره پوشانيدن سر به طور عمد براى مردان يك گوسفند است (بنابر احتياط واجب); ولى در صورت جهل و فراموشى كفّاره ندارد.
4- پوشانيدن صورت براى زنان
مسأله 105- پوشانيدن صورت براى زنان در حال احرام جايز نيست، خواه به وسيله نقاب باشد يا پوشيه يا بادبزن، و مانند آن، حتّى احتياط واجب آن است به وسيله گل و
مانند آن هم صورت خود را نپوشانند.
مسأله 106- پوشانيدن قسمتى از صورت به طورى كه نقاب و برقع به آن نگويند حرام نيست، و همچنين پوشانيدن در حال خواب و گذاردن صورت بر بالش و يا پوشانيدن به وسيله دست مانعى ندارد.
مسأله 107- جايز است زن چادر خود را پائين بكشد به طورى كه نصف يا تمام صورت را فراگيرد، خواه به صورت بچسبد يا نه; ولى احتياط واجب آن است كه اين كار را فقط زمانى انجام دهد كه مى خواهد خود را از مردان بپوشاند و در غير اين حال صورت خود را بازنگهدارد (باز بودن گردى صورت در غير حال احرام نيز جايز است.)
مسأله 108- كفّاره پوشانيدن صورت براى زنان يك گوسفند است بنا بر احتياط مستحب.
5- زينت كردن
مسأله 109- جايز نيست مردان انگشتر زينتى بپوشند ولى انگشترهائى كه براى ثواب در دست مى كنند، اگر جنبه
تزئينى ندارد بى اشكال است، بنابراين اگر انگشتر زينتى باشد بايد از پوشيدن آن خوددارى كند خواه به قصد زينت باشد يا نباشد.
مسأله 110- پوشيدن زينت آلات مطلقاً براى زنان در حال احرام جايز نيست، امّا زينت آلاتى كه قبلاً به طور معمول آن را مى پوشيد، اگر در حال احرام پنهان باشد مانعى ندارد.
مسأله 111- بستن حنا براى مردان و زنان اگر جنبه زينت داشته باشد در حال احرام جايز نيست.
مسأله 112- احتياط واجب آن است كه مُحرِم خواه زن باشد يا مرد، از پوشيدن هرگونه زينت آلات ديگر نيز اجتناب كند، حتّى احرامى زينتى يا نعلين تزيين شده نپوشد و از هرگونه آرايش سر و صورت و ساير اعضاى بدن پرهيز نمايد.
مسأله 113- رنگ كردن موها در صورتى كه به آن تزيين گفته شود براى مُحرِم اشكال دارد، هرچند قصد زينت
نكرده باشد، و در صورتى كه جنبه تزيين نداشته باشد (مثل اين كه براى درمان حنا ببندد) مانعى ندارد، همچنين رنگ كردن موها و بستن حنا قبل از احرام به طورى كه اثرش تا موقع احرام باقى بماند اشكالى ندارد، مگر اين كه از اوّل قصد تزئين خود براى حالت احرام داشته باشد.
6- سرمه كشيدن
مسأله 114- سرمه كشيدن براى زنان و مردان با موادّ سياه يا غِير آن اگر جنبه زينت داشته باشد در حال احرام حرام است، و اگر جنبه زينت ندارد مثلاً براى درمان چشم سرمه بكشد و شكل زينت به خود نگيرد اشكالى ندارد.
7- نگاه كردن در آئينه
مسأله 115- نگاه كردن در آئينه براى تزئين خود، و اصلاح سر و وضع خويش در حال احرام جايز نيست، خواه مرد باشد يا زن، امّا براى هدفهاى ديگر مثل نگاه كردن رانندگان در آئينه براى ديدن اطراف اتومبيل، يا نگاه پزشك براى ديدن دهان و دندان بيمار، يا نگاه به آئينه بى آن كه عكس خويش را در آن ببيند، يا نگاه كردن به آئينه
براى ديدن محلّ زخم صورت و مانند آن، مانعى ندارد.
مسأله 116- نگاه كردن در آب صاف و اشياء صيقلى براى اصلاح سر و وضع خويش حكم نگاه در آئينه را دارد و در حال احرام جايز نيست.
مسأله 117- اگر بدون اختيار چشمش به آئينه بيفتد اشكالى ندارد، و بهتر اين است در ايّام حج در اطاقهائى كه افراد مُحرِم سكونت دارند روى آئينه چيزى بيندازند كه نگاه غير اختيارى نيز به آن نيفتد.
مسأله 118- نگاه كردن در شيشه اطاق يا شيشه عينك كه پشت آن پيدا است در حال احرام بى مانع است.
8- استعمال بوى خوش
مسأله 119- استعمال بوى خوش، مانند انواع عطرها، و مشك و زعفران و گلاب، و غير آن خواه از طريق بوئيدن باشد، يا ماليدن بر بدن و لباس يا پراكندن در فضاى اطاق به وسيله اسپرى يا خوردن غذاهاى معطّر، بر مرد و زن مُحرِم حرام است.
مسأله 120- خوردن ميوه هاى خوشبو مانند سيب و پرتقال و غير آن مانعى ندارد، ولى بهتر است از بوئيدن آنها خوددارى شود.
مسأله 121- مُحرِم نمى تواند با صابونهاى عطرى يا شامپوهاى معطّر خود را بشويد، و لازم است از گذاشتن اين گونه اشياء در كنار لباس احرامى خود كه سبب بو گرفتن آنها مى شود خوددارى كند و حجّاج بايد اين گونه اشياء را در ساكهاى لباس احرامى خود قرار ندهند.
مسأله 122- هرگاه مُحرِم در جائى قرار بگيرد كه بوى خوش در آنجا باشد بايد چيزى در برابر بينى خود قرار دهد كه بوى خوش را استشمام نكند; مگر اين كه موجب عسر و حرج شود، ولى بعكس اگر از محلّى بگذرد كه بوى بد در آنجا است نبايد بينى خود را بگيرد، ولى مى تواند با سرعت از آنجا بگذرد.
مسأله 123- بوئيدن گلها بنابر احتياط واجب براى مُحرِم جايز نيست.
9- ماليدن انواع روغنها و كرمها به بدن
مسأله 124- ماليدن هر نوع روغن و كرم به بدن خواه معطّر باشد يا نه براى مُحرِم جايز نيست، حتّى ماليدن روغنهاى خوشبو قبل از احرام در صورتى كه عطر آن در حال احرام باقى بماند ممنوع است، امّا روغن و كرم غير معطّر قبل از احرام مانعى ندارد.
مسأله 125- خوردن غذاهاى چرب هرچند اطراف دست و دهان را چرب كند براى مُحرِم جايز است.
مسأله 126- ماليدن انواع پمادها بر بدن براى معالجه و درمان مانعى ندارد.
10- ناخن گرفتن
مسأله 127- گرفتن ناخن دست يا پا، حتّى گرفتن يك ناخن يا بعضى از آن، بر مُحرِم حرام است، ولى اگر ناخن آسيب ديده و ماندنش ضرر دارد، يا مايه ناراحتى شديد است مى تواند آن را قطع كند.
مسأله 128- هرگاه گرفتن ناخن از روى فراموشى يا
ندانستن مسأله بوده باشد چيزى بر او نيست، و اگر از روى عمد باشد كفّاره گرفتن هر ناخن يك مدّ طعام است (حدود 750 گرم) و هرگاه تمام ناخن دستها را بگيرد كفّاره آن يك گوسفند است، همچنين اگر تمام ناخنهاى دست و پا را در يك مجلس بگيرد كفّاره آن يك گوسفند است، امّا اگر ناخن دستها را در يك مجلس و ناخن پاها را در مجلس ديگر بگيرد، كفّاره آن، دو گوسفند است.
مسأله 129- تفاوتى در گرفتن ناخنها با قيچى و ناخن گير و حتّى با دندان نيست.
مسأله 130- در صورت اضطرار و ناچارى مى تواند ناخن را بگيرد، ولى احتياط واجب آن است كه همان كفّاره را بدهد.
مسأله 131- هرگاه مُحرِم به فتواى كسى (يا به نقل فتوا توسّط شخصى) ناخن خود را در حال احرام بگيرد، و خون بيايد يك گوسفند كفّاره بر فتوا دهنده واجب مى شود، بلكه بنا بر احتياط اگر خون هم نيايد يك گوسفند واجب است.
11- زير سايه رفتن در حال سفر
مسأله 132- مرد مُحرِم هنگام سفر نبايد زير سايه برود، يا سايبانى مانند چتر بر سر بگيرد، بنابراين سوار شدن بر هواپيما يا اتومبيل سرپوشيده و مانند آن براى مردان مُحرِم جايز نيست، ولى براى زنان جايز است.
مسأله 133- در منازل وسط راه يا در مكّه و عرفات و مشعر و منى، رفتن زير خيمه و سقف منزل مانعى ندارد، همچنين گذشتن از بازارهاى سرپوشيده و تونلهائى كه براى عابران درست كرده اند.
مسأله 134- در مواقعى كه سايبان اثرى براى حفظ از آفتاب و باران و سرما ندارد، رفتن مردان مُحرِم زير سايبان در حال سفر مانعى ندارد بنابراين مردان مُحرِم مى توانند در اين شبها يا بين الطّلوعين يا روزهاى كاملاً ابرى از ماشين سقف دار يا هواپيما استفاده كنند، ولى در شبهاى بارانى و سرد استفاده از سايبان كفّاره دارد.
مسأله 135- گذشتن از زير پلهاى وسط راه مانعى ندارد، و همچنين بودن در سايه اى كه از ديواره هاى اتومبيل سرباز
به وجود مى آيد جايز است.
مسأله 136- بيماران و كسانى كه از حرارت آفتاب شديداً ناراحت مى شوند، يا تابش آفتاب به آنها زيان مى رساند مى توانند از ماشين سقف دار و مانند آن استفاده كنند، امّا بايد كفّاره بدهند (كفّاره آن در مسأله بعد خواهد آمد.)
مسأله 137- هرگاه مُحرِم از روى سهو و فراموشى يا جهل زير سايه برود كفّاره ندارد، امّا اگر عمداً يا به خاطر ضرورتى باشد كفّاره دارد و كفّاره آن يك گوسفند براى هر احرام است، يعنى براى مجموع احرام عمره يك گوسفند، و براى مجموع احرام حج نيز يك گوسفند واجب است.
مسأله 138- بهتر است كفّاره هاى مربوط به احرام عمره را در مكّه و مربوط به احرام حج را در منى ذبح كنند، ولى جايز است آن را به تأخير اندازند و در وطن انجام دهند بلكه در شرايط فعلى كه پيدا كردن مستحق در آنجا مشكل است اَوْلى آن است كه در وطن انجام دهند، ولى مراقب باشند فراموش نكنند.
مسأله 139- گوسفند كفّاره بايد تماماً به مصرف فقرا برسد و شخصاً از آن چيزى نخورد.
12- زايل كردن مو از بدن
مسأله 140- مُحرِم نبايد مو از بدن خود جدا كند، خواه با تراشيدن باشد يا قيچى كردن، يا كندن به هر وسيله ديگر، خواه شخصاً اين كار را انجام دهد، يا ديگرى را وادارد كه او را اصلاح نمايد، حتّى يك مو از بدن جدا كردن جايز نيست، و فرقى ميان اعضاى بدن نمى باشد.
مسأله 141- شانه زدن موى سر و صورت اگر بداند سبب جدائى موها مى شود جايز نيست، بلكه احتياط آن است كه در حال احرام از شانه كردن موها خوددارى كند، و هنگام خاراندن بدن نيز بايد مواظب باشد موئى جدا نشود.
مسأله 142- هرگاه داشتن مو سبب بيمارى گردد، يا ناراحتى شديد توليد كند، جايز است آن را زايل كند، ولى كفّاره دارد، و كفّاره آن در مسأله آينده مى آيد.
مسأله 143- هرگاه عمداً سر خود را بتراشد، يا موهاى زير هر دو بغل يا يكى را زايل كند، كفّاره آن يك گوسفند است، ولى اگر از روى ضرورت سر خود را بتراشد مخيّر
است ميان يك گوسفند، يا سه روز روزه، يا اطعام شش فقير به هر كدام دو مدّ طعام (تقريباً يك كيلو و نيم) و احتياط واجب آن است كه در زايل كردن موى زير بغل نيز همين كفّاره را بدهد، امّا اگر مقدارى از موى سر يا صورت يا زير گلو يا زير بغل و مانند آن را زايل كند، يك فقير را اطعام نمايد كافى است.
مسأله 144- اگر از روى ندانستن مسأله، يا فراموشى و غفلت موى بدن را زايل كند كفّاره ندارد، و هرگاه در موقع وضو و غسل دست بر بدن بكشد و موهائى كنده شود چيزى بر او نيست، امّا اگر بدون هدفى دست بر سر و صورت يا بدن بكشد و موهائى از او جدا شود احتياط واجب آن است كه مقدارى غذا به فقير دهد.
مسأله 145- مُحرِم نمى تواند مو از بدن ديگرى زايل كند خواه طرف مقابل مُحرِم باشد يا غير مُحرِم، خواه با تيغ باشد يا قيچى، يا وسيله ديگر (ولى اين كار كفّاره ندارد) بنابراين در منى به هنگام بيرون آمدن از احرام، افراد مُحرِم
نمى توانند سر ديگران را بتراشند، يا اصلاح كنند، بلكه بايد اوّل خودشان از احرام بيرون آيند و بعد چنين كنند.
13- عقد ازدواج
مسأله 146- ازدواج كردن در حال احرام براى مُحرِم جايز نيست، خواه خودش صيغه عقد را بخواند، يا به ديگرى وكالت دهد، خواه عقد دائم باشد يا موقّت، و در اين حال عقد او باطل است، و در صورتى كه علم به حرام بودن آن داشته باشد و اقدام به اين كار كند، آن همسر براى او حرام ابدى خواهد شد.
همچنين جايز نيست مُحرِم براى ديگرى صيغه عقد بخواند، هرچند او غِير مُحرِم باشد و در اين صورت نيز عقد او باطل است; امّا حرام ابدى نمى شود، و در هيچ يك از اين دو صورت كفّاره واجب نيست.
مسأله 147- جايز نيست مُحرِم در مجلس عقد ازدواج براى شاهد بودن حضور پيدا كند، همچنين (بنا بر احتياط واجب) جايز نيست شهادت بر انجام عقد ازدواج دهد، يا براى خود يا ديگرى خواستگارى كند.
14 و 15 و 16- نگاه كردن و لمس كردن و بوسيدن
مسأله 148- جايز نيست مُحرِم به همسر خود از روى شهوت نگاه كند، يا دست بر بدن او بگذارد، يا ببوسد; ولى نگاه و لمس بدون قصد لذّت مانعى ندارد، و احتياط آن است كه بوسيدن بدون قصد لذّت را نيز ترك كند.
مسأله 149- هرگاه به قصد لذت به همسر خود نگاه كند يا او را لمس نمايد بايد يك گوسفند كفّاره بدهد، و اگر با اين كار انزال منى از او شود احتياط واجب يك شتر است و اگر همسر خود را به قصد لذّت ببوسد يك شتر بر او واجب مى شود، خواه انزال شود يا نه.
17- نزديكى كردن
مسأله 150- نزديكى با زن در حال احرام ممنوع است و اين سه حالت دارد:
1- هرگاه در احرام حج از روى علم و عمد نزديكى كند چنانچه قبل از وقوف به مشعرالحرام صورت گيرد حجّ او فاسد مى شود، ولى بايد آن را تمام كرده و سال آينده اعاده
نمايد، و كفّاره آن يك شتر است، و بايد آن زن و مرد، (بنا بر احتياط واجب) تا آخر مناسك حج از هم جدا شوند يا اين كه شخص سومى با آنها باشد و در سال بعد نيز هنگامى كه به آن مكان كه عمل در آن واقع شده مى رسند، بايد از هم جدا شوند تا پايان اعمال حج.
حكم زن نيز اگر از روى علم و عمد و اختيار باشد همين است، ولى اگر همسرش او را مجبور كرده باشد كفّاره ندارد، و مرد بايد دو كفّاره بدهد.
و اگر اين عمل بعد از وقوف در مشعر الحرام و قبل از طواف نساء صورت گيرد حجّ آنها صحيح است ولى گناه كرده و يك شتر كفّاره دارد.
2- هرگاه نزديكى عمداً در عمره تمتّع واقع شده باشد بنابراحتياط واجب يك شتر بر او است، ولى عمره او باطل نمى شود خواه اين عمل قبل از سعى صفا و مروه باشد يا قبل از تقصير و بيرون آمدن از احرام، ولى احتياط مستحب آن است كه اگر قبل از سعى باشد عمره را در صورت امكان تمام كرده، سپس عمره را اعاده كند، و اگر ممكن نشد سال
بعد حجّ تمتّع را از نو به جا آورد.
3- هرگاه اين عمل در عمره مفرده واقع شده باشد اگر قبل از اتمام سعى صفا و مروه باشد عمره او باطل است و يك شتر بايد كفّاره بدهد، و احتياط واجب آن است كه عمره را تمام كرده و يك ماه صبر كند، سپس به يكى از ميقاتها رفته مجدّداً احرام ببندد و عمره مفرده را اعاده كند، و فرقى ميان عمره واجب و مستحب نيست. امّا اگر بعد از طواف و سعى (و قبل از تقصير) باشد عمره او باطل نخواهد شد.
مسأله 151- هرگاه از روى فراموشى يا غفلت يا ندانستن مسأله نزديكى كند ضررى به حج يا عمره او نمى زند، كفّاره هم ندارد.
مسأله 152- اگر با همسر خود نزديكى بدون جماع كند بايد يك شتر كفّاره بدهد، ولى حج در سال آينده لازم نيست، حكم زن نيز همين گونه است و در صورت اكراه، مانند مسائل سابق است.
مسأله 153- كفّاره در همه اين موارد بنابر احتياط واجب يك شتر است، و فرقى ميان همسر دائم و موقّت نيست، همچنين نزديكى از جلو و عقب هر دو در اين احكام يكسان است.
مسأله 154- احكام بالا در حجّ واجب و مستحب و حجّ نيابت يكسان است، ولى در صورت ارتكاب اين عمل اجير حقّ مال الاجاره را دارد، امّا بايد به وظايف بالا عمل كند (اينها همه در صورت عمد است.)
18- استمناء كردن
مسأله 155- هرگاه مُحرِم با آلت خود بازى كند و منى از آن بيرون آيد حكمش حكم كسى است كه با زنى نزديكى كرده باشد كه شرح آن در مسائل سابق گذشت و اگر با همسر خود بازى كند يا به وسيله نگاه كردن يا فكر و خيال نمودن چنين صحنه هائى، منى از او خارج گردد كفّاره بر او واجب است، بلكه احتياط واجب آن است كه تمام احكام جماع را دارد كه در مسائل سابق گذشت.
19- كشتن حشرات
مسأله 156- احتياط واجب آن است كه مُحرِم حشرات را مانند پشه و مگس و شپش و امثال آن نكشد، چه روى بدن يا لباس او باشد يا نباشد، و هيچ جنبنده اى را به قتل نرساند، مگر اين كه مايه آزار او شوند، يا حيوانات موذى و خطرناك مثل مار و عقرب و مانند آنها باشد، حتّى احتياط واجب آن است كه حشرات مذكور را از بدن نيفكند، و اگر از روى خطا چنين كرد، مقدارى طعام به فقير دهد.
20- بيرون آوردن خون از بدن
مسأله 157- بيرون آوردن خون از بدن خواه به وسيله حجامت باشد، يا جرّاحى، يا مسواك نمودن و خاراندن بدن، به طورى كه خون از آن خارج شود، در غير حال احتياج و ضرورت مكروه است، و چون جمعى از فقهاء آن را حرام مى دانند احتياط مستحب ترك آن است، حتّى بهتر است كه از دادن خون به روش امروز در حال احرام نيز خوددارى كند، مگر در مواقع ضرورت و براى حفظ جان مسلمانى.
21- كشيدن دندان
مسأله 158- كشيدن يا كندن دندان اگر باعث خونريزى شود حكم آن همان است كه در مسأله قبل گفته شد، يعنى اين كار در حال احرام مكروه است، ولى اگر موجب خونريزى نشود اشكالى ندارد، هرچند احتياط مستحب ترك آن است.
22- دروغ گفتن و دشنام دادن و تفاخر نمودن
مسأله 159- دروغ گفتن و دشنام دادن در همه حال حرام است، ولى در حال احرام بخصوص نهى شده، يعنى از كارهائى است كه مُحرِم بايد آن را ترك كند، بلكه احتياط واجب آن است كه از اظهار برترى بر ديگران يا بيان نقص ديگران نسبت به خود نيز اجتناب كند، و اين سه كار طبق بعضى از روايات، كه از معصومين(عليهم السلام) نقل شده، در معنى «فُسوق» در آيه شريفه فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فى الْحَجِّ(1) جمع است و هرگاه كسى اين امور را انجام دهد كار
ــــــــــــــــــــــــــــ1- سوره بقره، آيه 197.
خلاف كرده، ولى احرام او باطل نمى شود، و كفّاره آن استغفار است، و بهتر اين است كه انسان در حال احرام زبان خود را از هر سخن ناروا و زشت حفظ كند و جز به نيكى سخن نگويد.
23- مجادله و نزاع
مسأله 160- «جدال» درحال احرام ممنوع است همان گونه كه در آيه بالا به آن اشاره شده است، و منظور از «جدال» در اينجا آن است كه از روى خصومت و دشمنى براى اثبات مطلبى در مقابل ديگرى به خدا سوگند ياد كند و بگويد: «بَلى وَ اللّه» يعنى «آرى به خدا سوگند كه مطلب چنين است»، يا براى نفى مطلبى بگويد: «لا وَ اللّهِ» يعنى «نه به خدا سوگند مطلب چنين نيست» و فرقى در ميان عربى و فارسى و زبانهاى ديگر نمى باشد، هر عبارتى اين مفهوم را بدهد در حال احرام حرام است.
مسأله 161- سوگند دروغ و راست در اين حكم يكسان است، ولى اگر قسم دروغ باشد كفّاره آن در همان مرتبه اوّل
| | |
