 |  |  |
[41]
ميقات «عمره حجّ تمتّع» يكى از ميقاتهاى پنجگانه اوّل است خواه حجّ واجب باشد يا مستحب.
2- ميقات «حجّ تمتّع»، مكّه است.
3- ميقات «حجّ إفراد يا قِران» يكى از ميقاتهاى پنجگانه است.
4- ميقات «عمره مفرده» أدنى الحلّ است; يعنى نخستين محلّى است كه از حرم مكّه بيرون مى باشد (مانند تنعيم و جعرّانه و حديبيّه).
5- ميقات كسانى كه خانه آنها بعد از ميقات است همان منزلشان مى باشد كه براى عمره تمتّع يا حجّ «إفراد» و «قِران» مى توانند از آنجا مُحرِم شوند، ولى بهتر است آنها نيز از يكى از ميقاتهاى پنجگانه مُحرِم شوند.
احكام ميقاتها
مسأله 55- احرام بستن قبل از ميقات جايز نيست، همان گونه كه گذشتن از ميقات بدون احرام حرام است،
تنها بايد در خود ميقات مُحرِم شوند; مگر در دو صورت:
1- در صورتى كه نذر كند قبل از ميقات مُحرِم شود لازم است به نذر خود وفا كند، از هر جا كه باشد، و نيازى به تجديد احرام در ميقات نيست، به همين جهت هنگامى كه انسان در ميقات يا محاذات آن شك كند مى تواند قبل از رسيدن به محلّ مشكوك «نذر احرام» نمايد، و از همانجا مُحرِم شود و فرقى ميان حجّ واجب و مستحب نيست و نذر زن در صورتى كه مزاحم حقّ شوهر نباشد اشكالى ندارد.
2- براى كسى كه مى خواهد عمره ماه رجب را به جا آورد و بيم آن دارد كه ماه رجب قبل از رسيدن به ميقات بگذرد جايز است قبل از ميقات، مُحرِم شود تا فضيلت عمره ماه رجب را درك كند.
مسأله 56- رسيدن به ميقات بايد به طور يقين، يا اطمينان، يا مشهور بودن در ميان اهل محل، يا حدّاقل
شهادت يك نفر عادل ثابت شود، و در صورت شك، احرام بستن جايز نيست (مگر به ترتيبى كه در مسأله قبل اشاره شد، از طريق نذر كردن).
مسأله 57- جايز نيست كه انسان بدون احرام از ميقات بگذرد مگر اين كه ميقات ديگرى در پيش داشته باشد كه در اين صورت احرام از ميقات دوم صحيح است; هرچند احتياط واجب آن است كه در همان ميقات اوّل مُحرِم شود.
مسأله 58- هرگاه از روى علم و عمد بدون احرام از ميقات بگذرد بايد به ميقات بازگردد و مُحرِم شود، و اگر نتواند بازگردد حجّ او باطل است، و بايد سال بعد به جا آورد.
مسأله 59- هرگاه از روى جهل يا فراموشكارى در ميقات مُحرِم نشود بايد هنگامى كه يادش آمد اگر بيرون حرم است از همانجا احرام ببندد، و اگر وارد حرم شده به بيرون حرم (مثلاً به تنعيم) برود و احرام ببندد، و اگر نمى تواند از حرم بيرون برود از همان جا كه هست احرام مى بندد.
مسأله 60- هرگاه زن در عادت ماهانه باشد و خيال كند احرام بستن براى او جايز نيست، و در ميقات احرام نبندد، اگر مى تواند بايد به ميقات برگردد، و مُحرِم شود، و اگر نمى تواند به خارج حرم رود و اگر نمى تواند از همان جا كه هست احرام ببندد و حجّ و عمره او صحيح است.
مسأله 61- همانطور كه قبلاً گفته شد احرام براى حجّ تمتّع از خود مكّه است، حال اگر از روى جهل يا فراموشى بدون احرام به سوى «عرفات» حركت كند چنانچه امكان داشته باشد به مكّه برمى گردد و مُحرِم مى شود، و اگر نتواند به مكّه برگردد در خود «عرفات» يا «مشعر» يا «منى» (قبل از رمى جمرات و قربانى كردن) مُحرِم مى شود، و اگر بعد از رمى جمرات و قربانى كردن يادش بيايد وقت احرام گذشته است و حجّ او صحيح است.
مسأله 62- هرگاه از روى جهل يا فراموشى احرام را ترك كند و بعد از تمام شدن اعمال متوجّه شود، اعمال او صحيح است; خواه در عمره تمتّع باشد، يا حج، يا عمره مفرده.
كيفيّت احرام
همان گونه كه گفته شد نخستين اعمال عمره و حج، «احرام» است، و واجبات احرام سه چيز است:
اوّل: نيّت
مسأله 63- نيّت احرام چنين است كه قصد مى كند امورى را كه بعداً به آن اشاره مى شود بر خود حرام بشمرد و به دنبال آن به اعمال عمره يا حج بپردازد، و كافى است با در نظر گرفتن اين معنى به زبان يا در قلبش بگويد: «احرام مى بندم براى عمره تمتّع از حجّ واجب (يا مستحب) براى خودم (يا براى كسى كه از طرف او نيابت دارم) قربة الى اللّه» و منظورش از احرام مى بندم، بناگذارى بر تحريم كارهاى مزبور بر خويش است.
و در احرام حج مى گويد: «احرام مى بندم براى حجّ واجب قربة الى اللّه» و در عمره مفرده مى گويد: «احرام مى بندم براى عمره مفرده قربة الى اللّه.»
مسأله 64- لازم نيست نيّت را بر زبان جارى كند بلكه كافى است چنين قصدى در دل او باشد، ولى بهتر است علاوه بر قصد باطنى بر زبان نيز جارى سازد.
مسأله 65- منظور از قصد قربت، قصد جلب رضاى خدا و قرب به ذات پاك او است، و بايد در همان حال، قصد انجام مناسك عمره يا حج را داشته باشد، و بهتر است از همان اوّل تعيين كند كه قصد عمره دارد، يا حج، و منظورش مثلاً «حَجّة الاسلام» است (يعنى حجّ واجب به خاطر استطاعت) يا «حجّ مستحب»، يا «حجّ نذرى،» يا «نيابت»، ولى اگر از اوّل نيّت احرام كند به اين قصد كه نوع عمل را بعداً تعيين نمايد نيز مانعى ندارد.
مسأله 66- هرگاه در موقع نيّت احرام و تحريم آنچه بر مُحرِم حرام است بر خويش، نيّت شكستن بعضى از اينها را داشته باشد (مثل اين كه در همان موقع در حال سفر باشد و بدون ضرورت زير سقف اتومبيل يا هواپيما باشد) براى احرام او خالى از اشكال نيست.
و اگر در آغاز، نيّت ترك همه را داشته باشد، و بعد از احرام بستن نيّت او عوض شود، و يا بعضى از آن اعمال را مرتكب گردد، ضرر به احرام او نمى زند، هرچند در مواردى بايد كفّاره بدهد.
مسأله 67- دانستن امور مزبور به طور مشروح لازم نيست بلكه كافى است اجمال آنها را بداند.
دوم: گفتن لبّيك
مسأله 68- واجب است هنگام احرام «لبّيكهاى چهارگانه» را با عربى صحيح بگويد و احتياط واجب آن است كه به صورت زير باشد:
«لَبّيْكَ اللّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ، اِنَّ الْحَمْدَ و النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمـُلْكَ، لا شَريكَ لَكَ;
يعنى، خداوندا اجابت (و اطاعت) مى كنم تو را، باز هم اجابت مى كنم تو را، و دگربار هم اجابت مى كنم تو را، همتائى براى تو نيست، اجابت مى كنم تو را، ستايش تنها تو را سزاوار است. و نعمت و ملك از آن تو است، هيچ
همتائى ندارى!»
و بهتر است از افزودن عبارات ديگر خوددارى شود مگر آنچه در مستحبّات خواهد آمد.
مسأله 69- در صورتى كه نتواند خودش اين عبارات را با عربى صحيح ادا كند كافى است ديگرى شمرده براى او بخواند و او تكرار نمايد، و چنانچه قادر بر تلفّظ صحيح نباشد احتياط آن است آنچه را مى تواند، بگويد، و ترجمه آن را نيز بگويد، و يك نفر كه توانائى دارد به نيابت او نيز «لبّيك» بگويد.
مسأله 70- در احرام فقط يك بار لبّيك گفتن (به صورتى كه گفته شد) واجب است و بعد از آن مستحبّ است آن را در حالات مختلف به مقدار امكان تكرار كند، يعنى در موقع سوار شدن بر مركب و پياده شدن، و گذشتن از پستيها و بلنديها، و بعد از خواب، و بعد از نمازها تكرار مى نمايد، و بهتر است مردان صداى خود را به لبّيك بلند كنند.
مسأله 71- در احرام عمره تمتّع واجب است مُحرِم
هنگام مشاهده خانه هاى مكّه «لبّيك» را قطع كند، و در احرام حج به هنگام ظهر روز عرفه، و در عمره مفرده هنگام مشاهده كعبه (اگر از مكّه براى احرام به خارج رفته است، و اگر از خارج مكّه به سوى آن مى آيد هنگام داخل شدن به منطقه حرم لبّيك را قطع مى كند.)
مسأله 72- شخص گنگ به جاى گفتن «لبّيك» با دست خود اشاره مى كند، و زبان خود را طبق معمول حركت مى دهد، و بهتر است علاوه بر اين، كسى به نيابت او نيز لبّيك بگويد، ولى واجب نيست.
مسأله 73- كودكان نيز مى توانند براى عمره يا حج مُحرِم شوند، و چنانچه خودشان تميز بدهند «لبّيك» را همراه با نيّت مى گويند، و اگر غير مميّز باشند كسى از طرف آنها نيّت مى كند، و لبّيك مى گويد، و هرگاه كسى در ميقات بيهوش باشد از طرف او نيز مى توان نيّت كرد و لبّيك گفت.
مسأله 74- پيش از گفتن «لبّيك» كارهاى بيست و پنجگانه اى كه بر مُحرِم حرام است بر او حرام نمى شود،
هرچند نيّت احرام كرده، و لباس احرام را نيز پوشيده باشد، بنابراين اگر قبل از گفتن لبّيك چيزى از آنها را به جا آورد كفّاره اى ندارد، در حقيقت «لبّيك» مانند «اللّه اكبر» اوّل نمازاست كه تا آن را نگويد وارد نماز نمى شود، و هرگاه شك كند كه «لبّيك» گفته يا نه، باز هم چيزى بر او حرام نمى شود.
مسأله 75- هرگاه در ميقات باشد و شك كند لبّيك گفته يا نه بايد لبّيك را بگويد و اگر از ميقات گذشته، احتياط آن است اگر مى تواند بازگردد و بگويد و اگر نمى تواند در همان جا بگويد، و اگر لبّيك گفته امّا نمى داند صحيح گفته يا نه، بنا بر درست بودن مى گذارد و احرامش صحيح است.
سوم: پوشيدن لباس احرام
مسأله 76- شخصى كه مى خواهد احرام ببندد واجب است قبلاً لباسهائى را كه پوشيدنش بر مُحرِم حرام است از تن بيرون آورد، سپس دو جامه احرام را بر تن كند، يكى را به صورت لنگ دور كمر ببندد (و آن را «إزار» گويند) و
ديگرى را مانند عبا بر دوش بيندازد (و آن را «رِداء» گويند)، اين حكم مخصوص مردان است، و براى زنان پوشيدن اين دو جامه، نه زير لباسها، و نه روى لباسها، لازم نيست.
مسأله 77- احتياط واجب آن است كه دو جامه احرام و طرز پوشيدن آن به همين شكلى كه معمول است باشد يعنى لنگ را طورى ببندند كه لااقل از ناف تا زانو را بپوشاند، و رداء را روى شانه بيفكند به طورى كه بقيّه بدن را بپوشاند، ولى جنس و رنگ خاصّى در جامه احرام شرط نيست، امّا بايد دوخته نباشد.
مسأله 78- احتياط آن است كه پوشيدن دو جامه احرام، قبل از نيّت و گفتن لبّيك، باشد.
مسأله 79- احتياط واجب آن است كه لنگ را به گردن گره نزند (امّا گره زدن آن به دور كمر مانعى ندارد) و بهترين راه آن است كه كمربند روى لنگ ببندد.
امّا گره زدن دو طرف رداء مانعى ندارد، همچنين بستن آن به وسيله يك سنجاق، يا گذاشتن سنگى در يك طرف
حوله و بستن آن با ريسمانى به طرف ديگر (آن گونه كه در ميان بعضى از حجّاج معمول است) هرچند ترك اين امور بهتر است.
مسأله 80- اگر از روى نادانى يا فراموشى در حالى كه پيراهن يا لباسهاى معمولى ديگر در تن دارد احرام ببندد، احرام او صحيح است، ولى بايد فوراً آن لباس را از تن بيرون آورد و فقط لباس احرام بپوشد، و اگر اين كار از روى علم و عمد باشد احتياط آن است كه در اين صورت بعد از بيرون آوردن آن لباس و پوشيدن لباس احرام، دوباره نيّت كند و لبّيك بگويد.
مسأله 81- هرگاه بعد از احرام به خاطر ندانستن مسأله يا فراموشى پيراهن به تن كند، بايد آن را از طرف پائين بيرون آورد و اگر ممكن نشد بايد آن را بشكافد و بيرون آورد.
مسأله 82- واجب نيست هميشه لباس احرام را به تن داشته باشد، بلكه مى تواند براى شستن يا عوض كردن يا
مقصودى ديگر آن را از تن درآورد.
مسأله 83- هرگاه بيمار باشد و نتواند لباس معمولى خود را در ميقات از تن درآورد، كافى است نيّت احرام كند و لبّيك بگويد، و اگر ممكن است لباسهاى معمولى را موقّتاً درآورد و لباس احرام بپوشد و مُحرِم شود، و بعد اگر ناچار است لباس معمولى خود را به تن كند، و اگر در ميقات اين كار ممكن نشد و بعداً حال او براى پوشيدن لباس احرام مساعد شد احتياط واجب آن است است كه اگر توانايى دارد به ميقات برگردد و مجدّداً احرام ببندد، و اگر بازگشت به ميقات ميسّر نبود از همانجا لباس را عوض مى كند و تجديد احرام لازم نيست.
مسأله 84- پوشيدن بيش از دو جامه براى احرام جهت جلوگيرى از سرما يا گرما يا غير آن اشكالى ندارد.
مسأله 85- تمام چيزهائى كه در لباس نمازگزار شرط است در دو جامه احرام نيز شرط مى باشد، بنابراين بايد
جامه هاى احرام پاك باشد، و از اجزاى حيوان
حرام گوشت، يا ابريشم خالص، و زربفت نباشد (در اين حكم بنابر احتياط واجب فرقى ميان زن و مرد نيست هرچند در نماز در مورد پارچه ابريشم و زربفت ميان زن و مرد تفاوت است.)
در مواردى كه نجس بودن لباس نمازگزار بخشوده شده، در لباس احرام نيز بخشوده است.
مسأله 86- إزار (لُنگ) بايد بدن نما نباشد، و احتياط آن است كه رداء نيز چنين نباشد.
مسأله 87- هرگاه لباس احرام نجس شود بايد آن را بشويد و اگر ميسّر نبود هر وقت براى او ممكن شد مى شويد (اگر رداء نجس شود مى تواند موقّتاً آن را بردارد.)
كارهائى كه در حال احرام حرام است
مسأله 88- هنگامى كه انسان مُحرِم مى شود كارهاى زير بر او حرام مى شود و بعضى داراى كفّاره است، بعضى از فقها اين كارها را 25 كار مى دانند ولى به عقيده ما بعضى از
آنها مكروه است كه شرح آن خواهد آمد.
اين كارها به ترتيب زير است:
1- پوشيدن لباس دوخته (براى مردان)
2- پوشيدن چيزى كه پشت پا را مى پوشاند (براى مردان)
3- پوشانيدن سر (براى مردان)
4- پوشانيدن صورت (براى زنان)
5- زينت كردن
6- سرمه كشيدن
7- نگاه در آئينه كردن
8- استعمال بوى خوش
9- ماليدن كرم و روغن به بدن
10- ناخن گرفتن
11- زير سايه رفتن در حال سفر (براى مردان)
12- زائل كردن مو از بدن
13- عقد ازدواج
14- نگاه كردن به همسر از روى شهوت
15- لمس كردن
16- بوسيدن
17- نزديكى كردن
18- استمناء كردن
19- كشتن حشرات
20- و 21- كندن دندان و خارج نمودن خون از بدن
22- مجادله كردن
23- دروغ گفتن
24- صيد حيوانات صحرائى
25- حمل اسلحه
شرح احكام اين كارهاى 25 گانه در مسائل آينده روشن خواهد شد.
1- پوشيدن لباس دوخته
پوشيدن لباسهائى مانند پيراهن و قبا و شلوار و زيرپيراهن، بر مردان در حال احرام حرام است. بلكه
احتياط واجب آن است كه از هر لباس دوخته اجتناب كند، همچنين از لباسهاى بافتنى و لباسهائى كه قطعات آن را به هم مى چسبانند يا مانند نمد درست مى كنند، و به صورت پيراهن و پالتو و شلوار و مانند آن است، هرچند دوختنى نباشد و نخ و سوزن در آن به كار نرود، احتياط اين است كه از همه اينها پرهيز كند.
مسأله 89- در لباس دوخته شده تفاوتى ميان لباس كوچك و بزرگ نيست ولى انداختن پتوهائى كه اطراف آن دوخته شده بر شانه براى دفع سرما و مانند آن، يا كشيدن لحاف دوخته شده به روى بدن (به شرط اينكه سر خود را با آن نپوشاند) اشكال ندارد بلكه اگر لبه هاى احرامى نيز دوخته باشد ضررى ندارد هرچند احتياط در ترك آن است.
مسأله 90- بستن هميان بر كمر مانعى ندارد هرچند دوخته شده باشد (هميان چيزى است كه پول نقد و مانند آن را در آن مى گذارند و بر كمر مى بندند) همچنين بستن كمربند روى احرامى نيز مانعى ندارد، خواه كمربند دوخته
باشد يا غير دوخته، همچنين بستن شال روى احرامى نيز بى مانع است، هرچند از پارچه دوخته شده باشد، امّا احتياط مستحب در تمام اينها ندوخته بودن است.
مسأله 91- استفاده از فتق بند هرچند دوخته باشد مانعى ندارد، همچنين كيفهاى دوخته اى كه احياناً به گردن يا شانه مى اندازند، و اشياء مورد نياز خود را در آن حفظ مى كنند، دوخته بودن آنها ضررى ندارد.
مسأله 92- همان گونه كه گفتيم احتياط واجب آن است كه لنگ احرامى را به گردن گره نزند، امّا گره زدن آن به دور كمر مخصوصاً در آنجا كه احتياط به آن باشد، و همچنين گره زدن رداء و يا استفاده از سنجاق براى نگهداشتن رداء يا لنگ مانعى ندارد، ولى بهتر ترك آن است. و آنچه در ميان بعضى از حجّاج معمول است كه سنگى در كنار حوله گذاشته و با يك قطعه كش يا نخ آن را به طرف ديگر مى بندند نيز جايز است.
مسأله 93- پوشيدن انواع لباس دوخته براى زنان
بى مانع است; مگر دستكش كه جايز نيست.
مسأله 94- كسى كه عمداً يا در حال اضطرار لباس دوخته بپوشد كفّاره آن يك گوسفند است، امّا اگر از روى فراموشى يا جهل باشد چيزى بر او نيست.
2- چيزى كه تمام پشت پا را بپوشاند
(كفش و جوراب)
مسأله 95- پوشيدن كفشهائى كه تمام پشت پا را مى پوشاند مانند چكمه و گيوه و امثال آن و همچنين جوراب در حال احرام جايز نيست خواه ساق پا را بپوشاند يا نه امّا اگر قسمتى از پشت پا را بپوشاند، مانند بند نعلين و كفشهائى كه قسمتى از پشت پا در آن بيرون است مانعى ندارد، اين حكم مخصوص مردان است، و كفش و جوراب براى زنان اشكال ندارد.
مسأله 96- هرگاه حوله احرامى بلند باشد و پشت پا را بپوشاند، يا مثلاً براى رفع درد پا، پارچه اى را داغ كنند و روى پشت پا بگذارند اشكالى ندارد.
مسأله 97- هرگاه مرد عمداً يا در حال اضطرار كفش و جوراب بپوشد كفّاره ندارد، و احتياط مستحب آن است كه اگر مجبور به پوشيدن كفش و جوراب شود قسمت روى پا را شكاف دهد.
3- پوشانيدن سر براى مردان
مسأله 98- پوشانيدن تمام سر در حال احرام براى مردان مُحرِم حرام است، و احتياط واجب آن است كه قسمتى از سر را نيز نپوشانند، ولى پوشانيدن سر با دست يا به هنگام خواب به وسيله بالش جايز است، همچنين انداختن بند مشك و ساك و مانند آن بر سر جايز است، پوشانيدن صورت نيز براى مرد مانعى ندارد.
مسأله 99- احتياط واجب آن است كه گوشها را نيز نپوشانند.
مسأله 100- دستمالى كه براى سردرد به سر مى بندند اشكال ندارد و خشك كردن سر با دستمال و حوله نيز اشكالى ندارد مشروط بر اين كه سر را با آن نپوشانند.
| | |
