 |  |  |
[81]
يك گوسفند است، و اگر راست باشد چنانچه سه مرتبه تكرار كند، كفّاره اش يك گوسفند مى باشد، امّا كمتر از سه بار كفّاره ندارد، هرچند كار خلافى كرده، و بايد استغفار كند.
مسأله 162- بهتر است كه در حال احرام از هر نوع مجادله و خصومت بپرهيزد، هرچند جمله هاى قسم كه در بالا گفته شد در آن نباشد، ولى اظهار تنفّر و بيزارى و برائت از دشمنان اسلام نه تنها ضررى براى احرام ندارد بلكه از وظايف مسلمين در برابر كفّار مى باشد.
مسأله 163- هرگاه از روى محبّت (نه به خاطر خصومت) بگويد به خدا قسم اين كار را نكن، يا بگويد به خدا سوگند بگذار من براى تو انجام دهم، حرام نيست و كفّاره هم ندارد.
24- شكار كردن حيوانات صحرائى
مسأله 164- شكار كردن حيوانات صحرائى يا ذبح آنها در حال احرام، حرام است، همچنين شكار پرندگان. و
فرقى نمى كند كه به تنهائى شكار كند، يا به كمك ديگران، همچنين حرام است نشان دادن شكار به شخص شكار كننده، يا بستن و نگهدارى آن، يا خوردن گوشت شكار، (هرچند ديگرى شكار كرده يا خودش قبل از احرام آن را شكار كرده باشد.)
مسأله 165- كشتن ملخ نيز براى مُحرِم جايز نيست بنابراين اگر از راهى بگذرد كه ملخ در آن است چنانچه مى تواند، راه خود را تغيير دهد، و اگر نمى تواند بايد مواظب باشد ملخ ها را پايمال ننمايد، ولى در صورت ناچارى و مشقّت و عسر و حرج اشكالى ندارد، همچنين كشتن حيوانات موذى مانند مار و عقرب و درندگان در جائى كه ايجاد خطر نمايند جايز است.
مسأله 166- ذبح حيوانات اهلى مانند مرغ خانگى و گاو و گوسفند و شتر در حال احرام اشكالى ندارد.
مسأله 167- شكار حيوانات دريائى براى مُحرِم جايز است.
مسأله 168- براى كشتن و شكار كردن هر يك از حيوانات صحرا كفّاره اى معيّن شده است، ولى چون در حال حاضر اين مسأله چندان مورد ابتلا نيست از شرح آن در اين مختصر صرفنظر مى شود.
25- برداشتن سلاح
مسأله 169- مُحرِم نبايد با خود اسلحه بردارد خواه اسلحه گرم باشد يا سرد، بلكه احتياط آن است كه از سلاحهاى دفاعى مانند سپر و امثال آن نيز استفاده نكند، ولى در موارد ضرورت و خطر و ترس از دزد و حيوان درنده و دشمن هر نوع سلاحى لازم باشد جايز است.
مسأله 170- آنچه ممنوع است در بر كردن اسلحه و حمل نمودن با خويش است مانند بستن شمشير به كمر و گرفتن تفنگ بر دوش يا با دست، ولى اگر در خانه و خيمه و اثاث اتومبيل او بوده باشد براى احرام او ضرر ندارد هرچند احتياط مستحب آن است كه آن را نيز در غير موارد ضرورت ترك كند.
مسأله 171- هرگاه عمداً اسلحه با خود بردارد احتياط آن است كه يك گوسفند كفّاره بدهد.
كفّارات احرام
مسأله 172- كفّارات احرام به شرح زير است:
1- كفّاره لباس دوخته عمداً يا در حال اضطرار يك گوسفند است و در حال فراموشى و جهل كفّاره ندارد.
2- پوشيدن كفشى كه تمام پشت پا را بگيرد و جوراب براى مردان جايز نيست; ولى كفّاره ندارد هرچند عمداً باشد.
3- كفّاره پوشيدن سر به طور عمد براى مردان بنا بر احتياط واجب يك گوسفند و در حال جهل و فراموشى كفّاره ندارد.
4- كفّاره پوشانيدن صورت براى زنان بنابراحتياط مستحب يك گوسفند است.
5- كفّاره گرفتن ناخن عمداً براى هر ناخن يك مدّ طعام است (حدود 750 گرم) و اگر تمام دست ها را بگيرد يا
ناخنهاى دست و پا را در يك مجلس بگيرد كفّاره آن يك گوسفند است; ولى اگر ناخن دستها را در يك مجلس و ناخن پاها را در مجلس ديگرى بگيرد، دو گوسفند كفّاره دارد و در صورت فراموشى كفّاره ندارد و در صورت اضطرار و ناچارى احتياط واجب آن است كه همان كفّاره را بدهد.
6- كفّاره زير سايه رفتن در حال سفر عمداً و در حال اضطرار براى هر احرام يك گوسفند است; يعنى براى احرام عمره يك گوسفند و براى احرام حج نيز يك گوسفند است و در حال سهو و فراموشى و جهل كفّاره ندارد.
7- كفّاره تراشيدن سر يا موهاى زير بغل (هر دو يا يكى) عمداً، يك گوسفند است، ولى در حال ضرورت در تراشيدن سر مخيّر است ميان يك گوسفند يا سه روز روزه يا اطعام شش فقير به هر كدام دو مدّ طعام، و احتياط واجب در زايل كردن موى زير بغل نيز همين كفّاره است; امّا زايل كردن مقدارى از موى سر يا صورت يا زير گلو يا زير بغل و مانند آن كفّاره آن اطعام يك فقير است; ولى در
صورت جهل به مسأله يا فراموشى و غفلت، كفّاره ندارد.
8- ازدواج براى خود يا اجراى صيغه عقد براى ديگران كفّاره ندارد.
9- 10- 11- هرگاه به قصد لذّت به همسر خود نگاه كند يا او را لمس نمايد بايد يك گوسفند كفّاره بدهد و اگر با اين كار انزال منى شود احتياط واجب يك شتر است و اگر همسر خود را به قصد لذّت ببوسد يك شتر بر او واجب مى شود، خواه انزال شود يا نه.
12- كفّاره نزديكى صورتهاى مختلفى دارد كه در مسائل «150 و 151 و 152 و 153» ذكر شده است.
13- استمناء از نظر كفّاره شبيه نزديكى است.
14- كشتن حشرات مقدارى طعام كفّاره دارد; خواه عمداً باشد يا از روى خطا، بنابر احتياط واجب.
15- دروغ گفتن، دشنام دادن و تفاخر نمودن كفّاره اش استغفار است.
16- كفّاره قسم دروغ مرتبه اوّل يك گوسفند و اگر راست باشد و سه مرتبه تكرار كند كفّاره اش باز هم يك
گوسفند است; امّا كمتر از سه بار كفّاره ندارد.
17- كفّاره حمل سلاح عمداً بنا بر احتياط يك گوسفند است.
18- كفّاره استعمال بوى خوش از روى عمد بنا بر احتياط واجب يك گوسفند است.
19- سرمه كشيدن كفّاره ندارد; مگر اين كه بوى خوش داشته باشد كه كفّاره بوى خوش را دارد.
20- نگاه كردن به آئينه كفّاره ندارد; لكن مستحبّ است بعد از نگاه كردن لبّيك بگويد.
21- پوشيدن زيورآلات حرام است، ولى كفّاره ندارد.
22- اگر در روغن ماليدن به بدن بوى خوش باشد كفّاره آن يك گوسفند است، هرچند از روى اضطرار باشد.
23- خون از بدن درآوردن كفّاره ندارد.
24- كشيدن دندان بنا بر احتياط مستحب يك گوسفند كفّاره دارد.
25- در قطع گياهِ حرم كفّاره اى نيست، جز استغفار.
2- طواف
مسأله 173- دوم از واجبات عمره، طواف است; طواف يعنى گردش به دور خانه خدا (هفت دور) هم در عمره واجب است و هم در حج (يك مرتبه در عمره و دو بار در حج.)
مسأله 174- در طواف پنج چيز شرط است:
اوّل: «نيّت» زيرا طواف از عبادات است و بدون نيّت همراه با قصد قربت، صحيح نيست.
دوم: «طهارت از حدث» يعنى وضو داشتن و پاك بودن از جنابت و حيض و نفاس، و اين در صورتى است كه طواف واجب باشد، امّا در طواف مستحب طهارت شرط نيست، هرچند افضل آن است كه طهارت داشته باشد، و اگر جنب بوده، و فراموش كرده است طواف مستحب او نيز صحيح است، امّا در صورت علم و آگاهى چون بودن جنب
در مسجد الحرام حرام است طواف او صحيح نمى باشد.
مسأله 175- هرگاه دسترسى به آب پيدا نكند، يا از استعمال آب معذور باشد مى تواند به جاى آن تيمّم كند، خواه تيمّم بدل از غسل باشد يا بدل از وضو، و طواف را به جا آورد.
مسأله 176- هرگاه زنى حائض باشد و نتواند طواف و نماز طواف را با طهارت قبل از وقوف به عرفات به جا آورد بايد عدول به حجّ إفراد كند، و بعد از اتمام حج، عمره مفرده با طهارت انجام دهد، خواه حائض شدن قبل از احرام باشد يا بعد از احرام، حكم زن زائو نيز همين است. ولى بانوان مى توانند با خوردن قرص عادت را به عقب بيندازند و طواف حج و عمره را به جا آورند.
مسأله 177- هرگاه كسى مشغول طواف واجب باشد و وضوى او باطل شود تجديد وضو مى كند و باز مى گردد، اگر حدّاقل چهار دور را تمام كرده باشد دنباله آن را به جا مى آورد، و اگر كمتر از چهار دور بوده است از اوّل شروع
مى كند، و اگر زن در حال طواف، عادت ماهانه ببيند حكم او نيز بعد از پاك شدن همين است.
مسأله 178- اگر به خاطر پيش آمدن حاجت ضرورى براى خودش يا يكى از برادران و خواهران دينى طواف واجب خود را قطع كند مطابق مسأله سابق عمل مى نمايد.
مسأله 179- اگر در اثناء طواف بيمارى شديدى به او دست دهد كه قادر به اتمام طواف نباشد، طواف را قطع مى كند، اگر چهار دور را تكميل كرده بعد از بهبودى باقيمانده را به جا مى آورد و اگر كمتر از آن باشد طواف را از سر مى گيرد، و اگر بيمارى ادامه يافت و نتوانست شخصاً طواف كند او را طواف مى دهند، و اگر به اين صورت نيز نتوانست طواف كند، نائب مى گيرد.
مسأله 180- هرگاه طواف مستحب را رها كند و دنبال كارى برود (خواه ضرورى باشد يا غير ضرورى) هنگامى كه بازمى گردد از همانجا كه رها كرده ادامه مى دهد، خواه چهار دور تمام شده باشد يا نه.
مسأله 181- نشستن در حال طواف براى رفع خستگى مانعى ندارد، ولى احتياط واجب آن است كه موالات عرفى به هم نخورد (يعنى مطابق معمول طواف را پشت سر هم و بدون فاصله زياد به جا آورد.)
سوم: «طهارت» از نجاست است.
مسأله 182- بدن و لباس طواف كننده خواه طواف واجب باشد يا مستحب بايد از هر نجاستى پاك باشد، حتّى بعضى از نجاسات كه در نماز بخشوده شده (مانند خون كمتر از يك درهم) در طواف بخشوده نيست، ولى در مورد خون زخمها اگر شستن آن باعث مشقّت و عسر و حرج باشد ضررى براى طواف ندارد.
مسأله 183- لباسهاى كوچك (مانند جوراب و شب كلاه و هميان كه به تنهائى با آنها نمى توان ستر عورت كرد) اگر نجس باشد عيبى ندارد.
مسأله 184- هرگاه لباس يا بدن نجس باشد و نداند، يا مى دانسته و فراموش كرده است، چنانچه بعد از طواف
بفهمد، طوافش صحيح است، و اگر در حال طواف بفهمد بايد لباس خود را عوض كند، و با لباس پاك، طواف را ادامه دهد، و اگر لباس پاكى همراه ندارد طواف را متوقف مى كند، و لباس يا بدن را آب مى كشد، سپس باقيمانده طواف را به جا مى آورد و طوافش صحيح است، خواه قبل از تكميل كردن چهار دور باشد يا بعد از آن.
چهارم: ختنه است.
مسأله 185- هرگاه مردى ختنه نكرده باشد طوافش باطل است، و احتياط واجب آن است كه پسر بچّه نيز ختنه كرده باشد.
مسأله 186- هرگاه كسى از روى عمد يا فراموشى يا ندانستن مسأله، طواف را بدون ختنه انجام دهد، طوافش باطل است.
مسأله 187- هرگاه مكلّف ختنه نشده باشد و مستطيع گردد (مانند كسى كه تازه مسلمان شده) چنانچه بتواند ختنه كند بايد در همان سال به حج رود، و اگر نتواند، حج
را به تأخير مى اندازد تا ختنه كند، و اگر ختنه كردن هميشه براى او ضرر دارد بايد با همان حال حج را به جا آورد (ولى احتياط مستحب آن است كه علاوه بر طواف كردن خودش، نائب هم بگيرد تا براى او طواف كند.)
پنجم: پوشانيدن عورت است.
مسأله 188- پوشاندن عورت بر طواف كننده واجب است بلكه لازم است بدن خود را طورى بپوشاند كه نگويند بدنش برهنه است.
مسأله 189- احتياط واجب آن است كه تمام شرايط لباس نمازگزار را در حال طواف رعايت كند.
واجبات طواف
مسأله 190- در طواف هفت چيز واجب است:
اوّل و دوم: بايد طواف را از «حجرالاسود» شروع كند، و به «حجرالاسود» ختم نمايد، و همين اندازه كه در عرف بگويند از حجر الاسود شروع كرده و به آن خاتمه داده كافى
است، و دقّت در محاذى بودن اجزاى بدن با اجزاى حجرالاسود لازم نيست، ولى احتياط واجب آن است كه كمى قبل از حجرالاسود شروع كند و كمى بعد از آن ختم نمايد تا يقين حاصل كند كه هفت دور تمام انجام داده است.
سوم: واجب است طورى طواف كند كه خانه كعبه طرف دست چپ او باشد، همان گونه كه معمول همه مسلمين است، و طواف در طبقات بالاى مسجدالحرام در غير حال ضرورت خالى از اشكال نيست.
مسأله 191- لازم نيست شانه چپ در تمام حالات محاذى كعبه باشد، بلكه همين اندازه كه مطابق معمول خانه كعبه را دور بزند كافى است، حتّى اگر گاهى رو به كعبه كند بعد به راه خود ادامه دهد مانعى ندارد، و آنچه بعضى از عوام در مورد محاذى بودن دائمى شانه چپ با كعبه (حتّى موقعى كه به حجر اسماعيل مى رسند) انجام مى دهند، هيچ لزومى ندارد، بلكه اگر موجب وهن مذهب
گردد طوافشان اشكال دارد، و بهتر اين است كه به جاى اين گونه احتياطهاى بيجا در مورد محاذى بودن شانه چپ در تمام حالات، حضور قلب داشته باشند و مناجات و راز و نياز با پروردگار كنند، و همانند ساير مسلمين كعبه را دور بزنند.
چهارم: واجب است «حجر اسماعيل» را داخل طواف كند، يعنى از بيرون حجر اسماعيل كعبه را دور بزند، بنابراين اگر از داخل «حجر اسماعيل» طواف كند بايد آن دور را ناديده گرفته و از حجرالاسود اعاده نمايد (ولى نظر به اين كه به عقب برگشتن در اين گونه موارد با ازدحام جمعيّت مشكل است بهتر اين است كه همراه طواف كنندگان آن دور را بدون نيّت ادامه دهد، تا به حجرالاسود برسد، سپس نيّت مى كند و آن دور را ادامه مى دهد.)
پنجم: طواف بايد در خارج خانه كعبه باشد، بنابراين طواف در داخل خانه كعبه جايز نيست. همچنين جايز نيست روى آن قسمت از كناره كعبه كه «شاذروان» نام دارد،
طواف كند (هرچند امروز شاذروان طورى ساخته شده كه عملاً امكان طواف روى آن نيست) و نيز جايز نيست روى ديوار «حجر اسماعيل» برود و طواف كند.
مسأله 192- دست گذاشتن بر ديوار خانه كعبه يا بر ديوار حجر اسماعيل، يا روى حجر اسماعيل ضررى براى طواف ندارد، ولى احتياط مستحب آن است كه در آن طرف كعبه كه شاذروان قرار دارد هنگام طواف دست بر ديوار كعبه نگذارد.
مسأله 193- هرگاه در اثناى طواف داخل خانه كعبه شود طواف او باطل است و بايد اعاده كند، و هرگاه از درون حجر اسماعيل طواف كند همان دور را چنانكه گفته شد از حجرالاسود اعاده مى كند، امّا اگر از روى ديوار حجر اسماعيل يا شاذروان طواف كند همان مقدار را اعاده مى كند.
مسأله 194- هرگاه طواف را عمداً قطع كند ولى از مسجد خارج نشود، و قبل از فوت موالات بازگردد و از همان جا كه قطع كرده ادامه دهد طوافش صحيح است.
ششم: مشهور ميان فقها اين است كه بايد طواف در فاصله مقام ابراهيم و خانه كعبه باشد (اين فاصله بيست و شش ذراع و نيم، يعنى كمتر از سيزده متر مى باشد) و از هر طرف بايد اين فاصله در نظر گرفته شود.
بنابراين در طرف «حجر اسماعيل» محدوده طواف شش ذراع و نيم (كمتر از سه متر و نيم) است; زيرا حجر اسماعيل كه مجموعاً بيست ذراع است، از آن كم مى شود.
ولى حق اين است كه طواف در تمام مسجد الحرام جايز مى باشد هرچند بهتر اين است احتياط را ترك نكند. يعنى اگر طواف كردن در فاصله مزبور مشكل نباشد از آن حد خارج نشود; و طواف در طبقات بالا در غير حال ضرورت خالى از اشكال نيست.
هفتم: موالات در طواف شرط است; يعنى بايد هفت دور پى در پى دور خانه خدا بگردد، و كمتر از هفت دور كافى نيست، ولى در طواف نافله چنانكه گفتيم موالات شرط نمى باشد.
مسأله 195- هرگاه كسى مشغول طواف واجب باشد و وقت نماز فريضه يا نافله «وتر» فرا رسد، مى تواند طواف را قطع كرده و نماز را به جا آورد، سپس بقيّه طواف را تكميل كند، خواه قبل از چهار دور باشد، يا بعد از آن.
* * *
احكام طواف
مسأله 196- كم و زياد كردن طواف جايز نيست. هرگاه كسى عمداً چيزى بر هفت دور بيفزايد طواف او باطل است، و اگر از روى عمد طواف واجب را كم كند، چنانچه قبل از فوت موالات بازگردد و طواف را ادامه دهد صحيح است، و الاّ طواف او باطل مى شود، و بايد از نو شروع كند.
مسأله 197- هرگاه از روى سهو و فراموشى طواف واجب را ناقص بگذارد، اگر بعد از تمام كردن چهار دور باشد برمى گردد و طواف را كامل مى كند (خواه موالات از دست رفته باشد يا نه) و اگر قبل از چهار دور باشد چنانچه موالات به هم نخورده، مى تواند آن را تكميل نمايد، وگرنه بايد از نو شروع كند.
مسأله 198- كسى كه «طواف عمره تمتّع» را ترك كند چند صورت دارد:
1- هرگاه عمداً ترك كند تا وقت وقوف به «عرفات» تنگ شود احتياط واجب آن است كه نيّت حجّ إفراد كند، و بعد از حج، عمره مفرده به جا آورد، و سال بعد حجّ تمتّع را اعاده نمايد (وقت وقوف به عرفات بنا بر احتياط از ظهر روز عرفه، يعنى نهم ذى الحجّه است تا غروب آفتاب.)
2- كسى كه از روى جهل و نادانى طواف را ترك كند حجّ او مبدّل به افراد مى شود، و بنا بر احتياط واجب بعد از آن عمره مفرده به جا مى آورد. و سال بعد حجّ تمتّع را اعاده مى نمايد، و احتياط مستحب آن است كه يك شتر به عنوان كفّاره قربانى كند.
3- كسى كه از روى سهو و فراموشى طواف را ترك كند، حجّ او درست است، و هر وقت به خاطرش آمد طواف را به جا مى آورد (و احتياط مستحب آن است كه سعى را هم بعد از آن اعاده كند) و اگر به وطن خود بازگشته، يا از مكّه بيرون رفته، و مراجعت براى او زحمت دارد نائب بگيرد تا طواف او را به جا آورد، و در اين مدّت چيزى بر او حرام
| | |
