مدايح و مراثى

مدايح،جمع مدح و مديحه است،و مراثى،جمع مرثيه.«مدح‏»:ستايش،ثناى به‏صفات نيك، توصيف به نيكخويى،مدحت. ⁽¹⁾ «مرثيه‏»:مرده ستايى،عزادارى،شرح محامدو اوصاف مرده، چكامه‏اى كه در عزاى از دست رفته‏اى سرايند،در عزاى كسى شعرسرودن،گريستن بر مرده و بر شمردن و ذكر محاسن وى،سوگوارى،روضه،مراسم عزايى‏كه به ياد شهيدان راه دين و بخصوص در ايام محرم و به ياد واقعه كربلا بر پا كنند،اشعارى‏كه در ذكر مصائب و شرح شهادت پيشوايان دين و بخصوص شهيدان كربلا سرايند وخوانند. ⁽²⁾ از جمله برنامه‏هايى كه از سوى امامان معصوم مورد تشويق قرار گرفته تا از اين طريق،خاطره رشادتها و مظلوميتهاى شهداى كربلا و فرهنگ عاشورا زنده بماند،سرودن مدح ومرثيه است.قالب شعر،به لحاظ برخوردارى از وزن و آهنگ و بعد عاطفى،مؤثرتر وماندگارتر است.از اين رو بعنوان سلاحى مؤثر در دفاع از حق و ستايش راستى و راستان‏به كار گرفته شده است.در تاريخ شيعه، شاعرانى برجسته همچون:فرزدق،عوف بن‏عبد الله،كميت،عبد الله بن كثير،دعبل،سيد حميرى و...با زيباترين وجهى مفاخر وفضايل اهل بيت را ترسيم كرده و با سوزناكترين صورت، براى شهداى كربلا مرثيه سروده‏اند و مجموعه‏هاى معتبرى نيز از اشعار شاعران شيعى گرد آمده است. ⁽³⁾ به بيان آيت‏الله خامنه‏اى:«با توجه به پايگاه بلند«شعر مسلكى‏»در قرنهاى اول و دوم هجرى وياد آورى اين نكته كه شاعر متعهد به يك مسلك،برجسته‏ترين و مؤثرترين نقش را درترويج گرايشهاى مسلك خود و تبيين هدفها و شعارهاى آن به كار مى‏برده است، طبيعى‏مى‏نمايد كه حساب ويژه‏اى براى اظهارات و سروده‏هاى شاعران وابسته به جناحهاى‏سياسى در نظر گرفته آيد...». ⁽⁴⁾ سروده‏هاى موضعدار شاعران مكتبى در مدح و مرثيه ائمه و اهل بيت،بطور ضمنى‏خلفاى جور و مظالم حكام غاصب را هم مورد انتقاد قرار مى‏داد.«در شعر مذهبى،نظركلى بر نشر مبادى دين بود و احياى حقايق ايمان و زنده كردن دلها و جانها و جارى‏ساختن خون حماسه و تعهد در رگها و پى‏ها.از اين رو شاعران بزرگ شيعه هميشه براى‏حكومتهاى فاسد،خطرى بزرگ محسوب مى‏شدند زيرا آنان در خلال مدح آل‏محمد«ص‏»حقايق دين و صفات لازم حاكم دينى را ياد مى‏كردند و با ذكر صفات اسلامى‏امامان و مقايسه و تحقير زمامداران،دلها را به حق و حكومت‏حق توجه مى‏دادند.» ⁽⁵⁾ اين‏شيوه و راه،برگرفته و الهام يافته از رهنمودهاى خود امامان بود كه با سخن و عمل، باصراحت و كنايه،مدافع شاعران متعهد و مرثيه سرايان متقى و حق شعار بودند.در اين‏زمينه، حديث بسيار است،بويژه تاكيد ائمه نسبت به سرودن مرثيه در باره حسين‏«ع‏»باانگيزه‏«ذكر»و احياء ياد و گرياندن بر آن مصيبتها بيش از ديگر محورهاست.امام‏صادق‏«ع‏»فرمود:«من قال فينا بيت‏شعر بنى الله له بيتا فى الجنة‏»4 هر كس كه يك بيت‏شعر در باره ما بگويد،خداوند براى او خانه‏اى در بهشت بنا مى‏كند.نيز از آن حضرت‏است:«ما من احد قال في الحسين شعرا فبكى و آبكى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له‏» ⁽⁶⁾ امام رضا«ع‏»نيز به دعبل توصيه مى‏كند كه در باره حسين‏«ع‏»مرثيه بسرايد و بدين وسيله‏ائمه را يارى كند:«يا دعبل!ارث الحسين عليه السلام فانت ناصرنا و مادحنا ما دمت‏حيا فلاتقصر عن نصرنا ما استطعت‏». ⁽⁷⁾ اين تاكيدات،بوضوح نشان دهنده خط حمايتگرانه ائمه از شعر و مرثيه‏اى است كه دراحياء حادثه كربلا و فضايل سيد الشهدا و مناقب و مظلوميتهاى او باشد.عالمان بزرگ‏شيعه نيز در تبعيت از روش و سيره ائمه،همين موضع و عمل را داشته‏اند. ⁽⁸⁾ روشن است‏كه حركت در چنين خطى،هميشه براى شاعران اهل بيت،مشكل داشته و اغلب،تحت‏تعقيب يا در زندان به سر مى‏بردند.اين خط مقدس،كه انتقال فرهنگ شهادت را به‏آيندگان در برداشت،همچنان ادامه داشته است،تاكنون.به كمك مراثى،احساسها وعواطف برانگيخته مى‏شد و اشك،كه زبان گوياى دل بود،پايبندى انسان متعهد را به خطحسينى و كربلايى تثبيت مى‏كرد.نكاتى را همدر باره اشعار مدح و مرثيه بايد مراعات كرد:

1-محتواى اشعار،بايد از متانت،دقت،اعتبار و استناد برخوردار باشد و ازحرفهاى سست و بى‏مدرك،يا دروغ و جعليات و مطالب ضعيف و احيانا وهن‏آميز نسبت به معصومين،بشدتبايد پرهيز كرد.

2-از آنجا كه شعر مدح و مرثيه،عامل انتقال فرهنگ است،بايد سطح آن بالا وارزشمند وعميق باشد تا به جامعه اسلامى و هواداران ائمه،بينش و بصيرت وعمق در فهم و فكر بدهد.

3-اشعار مراثى و مدايح،در عين حال كه بايد استوار و محكم باشد،نبايد چنان‏مغلق و پيچيده شود كه براى شنوندگان و خوانندگان،گويايى و رسايى خود رااز دست بدهد و نتواندبا عامه خلق،ارتباط برقرار كند.

4-به بهانه دينى و مذهبى بودن شعر مدح و مرثيه،نبايد اجازه داد كه شعرهاى‏ضعيف و سست و فاقد قوت ادبى و صلاحيت‏شعرى رواج يابد.مدايح ومراثى،بايد در نهايت قوت شعرىباشد،آنگونه كه در آثار بزرگان پيش كسوت‏عصر ائمه و دوره‏هاى بعد،در مرثيه ديده مى‏شود.

5-شاعران مديحه سرا و مرثيه سرا،بايد با درك اهميت و والايى مكانت‏خويش،در حد مطلوب خلوص و تقوا و مناعت طبع و ثبات قدم و عقيده و عشق وولاى به اهل بيت عصمت باشند و بدانند كه شجره نامه آنان به كميت‏ها ودعبل‏ها مى‏رسد و اگر بخواهند مشمول دعاى ائمه‏«ع‏»باشند،بايد شايستگى‏فكرى و خطى و عملى و اخلاقى آن را در خويش فراهمآورند.

6-شاعر اهل بيت،بايد هميشه با توجه به زمان و مكان و شرايط،رسالت اجتماعى‏و تعهدشيعى خود را به اثبات برساند و سروده‏هايش داراى‏«پيام‏»و«جهت‏»

باشد.

7-خوب سرودن در باره ائمه‏«ع‏»،نياز به غناى فكرى و معلومات عميق شاعردارد.بنابر اين شاعران مرثيه سرا بايد بشدت اهل مطالعه در متون و منابع باشندو شور و شعور را در شعرخويش در آميزند و پخته،پر مطلب و مايه‏داربسرايند. ⁽⁹⁾

مراحل نهضت عاشورا

حماسه حسينى،تنها در روز عاشورا جلوه نكرد،بلكه از ماهها قبل و پس از مرگ‏معاويه آغاز شد و ماهها پس از عاشورا(بلكه سالها)ادامه يافت.در يك نگاه تاريخى،مراحل اين نهضت رااينگونه مى‏توان برشمرد:

1-امتناع امام حسين‏«ع‏»از بيعت با يزيد و به رسميت نشناختن حكومت وى.دراين مقطع،فراخوانى امام از سوى والى مدينه،گفتگوهاى امام با والى و نيز بامروان قابل مطالعه است.

2-خروج از مدينه به سوى مكه به شكل هجرتى شبانه و مخفيانه،همراه‏اهل بيت‏«ع‏».

3-اقامت چهار ماهه امام در مكه،همراه با سخنرانيها،ديدارها،تبليغات مؤثر وروشنگرىاذهان مردم عليه يزيد و امويان و تبيين علت امتناع از بيعت و هدف‏از اين حركت.

4-اعزام نماينده ويژه خود(مسلم بن عقيل)به كوفه،براى زمينه‏سازى نهضت وبيعت گرفتن از شيعيان هوادار،جهت تشكيل حكومت اسلامى،به دنبال‏دريافت نامه‏ها و طومارهاى مكرر از سوى كوفيان و سران شيعه و سرانجام‏قيام مسلم و شهادتش در كوفه و دگرگونى اوضاعشهر.

5-حركت از مكه به سوى عراق و پيمودن منزلگاهها،برخوردهاى ميان راه،خطبه‏ها،توقفها،پيگرى اخبار كوفه،ملاقات با حر.

6-رسيدن به سرزمين كربلا و قرار گرفتن در محاصره نيروهاى دشمن،پيش ازرسيدن بهكوفه در دوم محرم،تلاش چند روزه براى جلوگيرى از درگيرى و خونريزى.

7-شهادت امام حسين‏«ع‏»و فرزندان و بستگان و اصحابش در حماسه بزرگ روزعاشورا درحمله عمومى و در نبرد تن به تن با دشمن.

8-اسارت اهل بيت و بهره‏بردارى تبليغى امام سجاد«ع‏»و حضرت زينب و عترت‏پيامبر از شهادت عاشوراييان و رساندن پيام شهادت به مردم،افشاگرى اسرا دركوفه،شام و در طولاسارت،با ايراد خطبه‏ها و سخنان مختلف.

9-پس از بازگشت به مدينه،مجالس ياد و سوگوارى،گريه‏ها و ندبه‏ها و رسواشدن يزيديان وآغاز حركتهاى ضد حكومت در شهرها و مناطق مختلف.

مراحل ديگرى از نهضت كربلا در سالهاى بعد اتفاق افتاد و قيامهاى توابين وديگران بر ضد حكومت اموى از آن جمله بود.در يك نگاه،همه نهضتهاى‏عدالتخواهانه و ظلم ستيز كه درطول تاريخ و با الهام از شهادت امام حسين‏«ع‏»

و حادثه عاشورا پديد آمده و خواهد آمد،از مراحل نهضت عاشورا در امتدادتاريخى آن به حساب مى‏آيد،چرا كه آن قيام،تنها براى اعتراض به فسادحكومت اموى و يزيد نبود،بلكه درسى براى احياى آزادگى و شرف در همه‏زمانها بود.امروز نيز مبارزات عاشورايى مسلمانانمتعهد بر ضد استكبارجهانى و طاغوتها،تداوم همان نهضت‏خونين است.

مراسم و سنتها

پيرامون حادثه عاشورا و عزادارى امام حسين‏«ع‏»،يك سرى سنتها و مراسم ميان مردم‏معمول است كه در طول سال و اغلب در دو ماه محرم و صفر و بويژه در دهه عاشورا عمل‏مى‏شود.آداب و سنن در مناطق مختلف جهان و حتى در شهرهاى مختلف ايران نيزمتفاوت و متنوع است.برخى از مراسم،مثلا ويژه هند و پاكستان است،برخى خاص‏ايران،و بعضى مخصوص عراق و شام.سنتهاى رايج،گاهى پشتوانه‏هاى دينى دارد ومتكى به روايات و مستند به فقه و حديث است،برخى هم از ابداعات و ساخته‏هاى مردم‏و تقليدهاى بى‏اساس است.بر شمردن همه آداب و مراسم مربوط به عاشورا و عزادارى،از حوصله اين مجموعهبيرون است.تنها به برخى از آنها اشاره مى‏شود:

عزادارى و گريه بر امام حسين‏«ع‏»،نوحه‏خوانى و مرثيه خوانى،تعزيه و شبيه خوانى،سينه زنى و زنجير زنى و قمه زنى،برپايى مجالس در تكيه‏ها،حسينيه‏ها،خانه‏ها و مساجدو تشكيل هيئتها در ايام محرم،نذر و احسان و صدقه و اطعام مردم براى سيد الشهدا،سقايى و چاى و آب و شربت دادن به مردم،ساختن حسينيه و تكيه،ترك بعضى كارهاى‏مباح در ايام عاشورا مثل:عروسى،ازدواج،آرايش،تميز كردن و جارو كردن خانه،پرداختن‏به كسب و كار و دوخت و دوز و خانه تكانى و...،ياد حسين هنگام نوشيدن آب،پوشيدن‏لباس سياه،سياهپوش كردن اماكن و گذرگاهها و مساجد و حسينيه‏ها،ماليدن گل برپيشانى و سر،پاشيدن كاه و خاشاك بر سر،راه انداختن دسته‏هاى عزادارى در خيابانها،برپايى مراسم شام غريبان،برگزارى مجالس مقتل خوانى و زيارت عاشورا،نذر براى‏آوردن كودكان خردسال به ياد على اصغر در دسته‏هاى عزادارى،طشت گردانى،تهيه وآذين بندى توقها و علامتها و نخلها،پختن آش نذرى و سفره انداختن،زيارت رفتن،گراميداشت اربعين امام حسين‏«ع‏»،سر برهنه و پاى برهنهبودن در عزاى حسينى بويژه‏عاشورا و اربعين.

مرثيه مدايح و مراثى،نوحه،عزادارى

مرثيه جن

از ابعاد غير مادى و غير بشرى شهادت امام حسين‏«ع‏»،گريه و نوحه و مرثيه خوانى‏فرشتگان و اجنه بر آن حضرت است.رواياتى در اين باره نقل شده و كسانى هم مدعى بوده‏اند كه شعرها و نوحه‏هاى جن را به ياد عاشورا شنيده و گريسته‏اند،همچون مسور بن‏مخرمه. ⁽¹⁰⁾ نوحه‏هايىاز قبيل اين كه:

ايها القاتلون جهلا حسيناابشروا بالعذاب و التنكيل

يا اين شعر:

ايا عين جودى و لا تجمدى و جودى على الهالك السيد فبالطف امسى صريعا فقدرزئنا الغداة بامر بدى

و امثال اينگونه مراثى كه در كتب مقتل و روايات آمده است. ⁽¹¹⁾ شهيد مطهرى در اين‏باره مى‏گويد:«در«قمقام زخار»،قسمت زيادى از مراثى جنى‏ها را بصورت شعر نقل كرده‏است.بعيد نيست كه اين اشعار سراسر انتقاد و حنين و تحريك احساسات،از طرف‏علاقه‏مندان و شيعيان سروده مى‏شده است و چون از طرف حكومت وقت،تحت تعقيب‏قرار مى‏گرفتند،لذا اشعارى كه مى‏سرودند به نام جنى منتشر مى‏كردند كه هم پى گم كرده‏باشند و هم مردم بهتر حفظ مى‏كردند.» ⁽¹²⁾ البته شعرهاى مرثيه از قول جن،غير از گريه وعزادارى ملائك وانبيا و كروبيان در عزاى حسينى است كه رواياتش متفاوت است.

در بارگاه قدس كه جاى ملال نيست سرهاى قدسيان همه بر زانوى غم است جن و ملك بر آدميان نوحه مى‏كنندگويا عزاى اشرف اولاد آدم است ⁽¹³⁾

مروان بن حكم

از سران مخالف با اهل بيت‏«ع‏»و هوادار خط اموى و پسر عموى عثمان كه در امورمالى و سياسى انحرافهاى فاحشى داشت و از محركين بر ضد آل على بود و سوءاستفاده‏هاى بسيارىاز بيت المال در زمان عثمان داشت.وى به زبان رسول خدا«ص‏»

لعنت‏شده بود.على‏«ع‏»هم روزى به او نگريست و فرمود:واى بر تو و واى بر امت محمداز دست تو و دودمانت،آنگاه كه موى سرت سفيد شود.على عليه السلام او را پرچمدارگمراهىمى‏دانست. ⁽¹⁴⁾ .

مروان از افراد سرشناس بنى اميه بود و پس از مرگ معاويه،وليد والى مدينه وقتى نامه‏يزيد را دريافت كرد كه به او دستور بيعت گرفتن از حسين‏«ع‏»داده بود،با مروان مشورت‏كرد.مروان هم گفت همين شبانه در پى حسين‏«ع‏»بفرست و اگر بيعت نكرد،گردن او رابزن و پيوسته او را تحريك مى‏كرد كه به زور از ابا عبد الله الحسين بيعت بگيرد. ⁽¹⁵⁾ نسبت به‏سيد الشهدا«ع‏»كينه شديد داشت.چون پس از احضار امام،قرار بر فرداى آن شب شد،مروان،وليد را تشويق مى‏كرد كه همين امشب كار را يكسره كن.در راه هم وقتى به امام‏حسين‏«ع‏»برخورد و او را به بيعت فرا خواند،حسين بن على‏«ع‏»،كلام معروف خويش‏«على الاسلام السلام،اذ قد بليت الامة براع مثل يزيد...»را خطاب به او گفت،و ميان امام‏و آن شيطان كين توز،سخنان تندى رد و بدل شد. ⁽¹⁶⁾ مروان بعدها به خلافت رسيد و درسال 65 هجرى،در سن 63 سالگى مرد. ⁽¹⁷⁾ از كسانى بود كه نسبت به شيعه سختگيرى‏مى‏كرد و چون به حكومت مدينه رسيد،هر جمعه در منبر،على‏«ع‏»را لعن و سب مى‏كرد. ⁽¹⁸⁾

مسجد راس الحسين مشهد راس الحسين

مسروق بن وائل حضرمى

از نيروهاى خبيث‏سپاه عمر سعد كه در كربلا حضور داشت.در پيشاپيش نيروهاى‏كوفه بود، به اين اميد كه سر امام حسين‏«ع‏»را به دست آورد و نزد ابن زياد،مقام يابد.درگفتگويى با امام،به آن حضرت جسارت كرد و سيد الشهدا«ع‏»او را نفرين كرد و فرمود:

«اللهم حزه الى النار».او خشمگين شد و خواست كه به سوى امام اسب بتازد.هنگام‏پرش از نهر،پايش در ركاب ماند و بدنش از اسب آويخته شد.مسروق از اين صحنه‏مرعوب شد و خود را از ميدان نبرد كنار كشيد.علت را كه پرسيدند،به اين معجزه اشاره‏كرد و گفت:«رايت من اهل هذا البيت‏شيئا لا اقاتلهم ابدا».از اين دودمان چيزى ديدم كه‏هرگز با آنان نخواهم جنگيد.در برخى نقلها آمده است كه اسبش او را آنقدر به سنگها ودرختها كشيد و كوبيد تا مرد. ⁽¹⁹⁾

مسعود بن حجاج

از شهداى كربلا.وى و پسرش(عبد الرحمان بن حجاج)در حمله اول به شهادت‏رسيدند. برخى گفته‏اند اين دو همراه سپاه عمر سعد از كوفه بيرون آمده بودند،ولى دركربلا به سوى حسين‏«ع‏»آمدند.نامشان در زيارت ناحيه مقدسه هم آمده است. ⁽²⁰⁾

مسلح

نام يكى از منزلگاههاى راه مكه به عراق،كه امام حسين‏«ع‏»از آن عبور كرده است.

مسلم بن عقبه

جنايتكارى كه در واقعه حره،به فرمان يزيد،دست به كشتار مردم مدينه زد.واقعه حره‏قيامعمومى مردم مدينه بر ضد امويان بود كه پس از حادثه عاشورا به وقوع پيوست.

وى ازسرداران ⁽²¹⁾ معاويه و يزيد بود و زمان پيامبر را هم درك كرده بود. ⁽²²⁾

مسلم بن عقيل

نماينده اعزامى سيد الشهدا از مكه به كوفه براى بررسى اوضاع و بيعت گرفتن از مردم.

مسلم بن عقيل،پسر عموى امام حسين‏«ع‏»و مورد وثوق وى بود.رشادت و جوانمردى اومشهور بود.در جنگ صفين،در جناح راست لشكر على‏«ع‏»بود.امام حسين‏«ع‏»در پاسخ‏به دعوتنامه‏هاى مكرر شيعيان و سران كوفه،نامه‏اى خطاب به آنان نوشت و مسلم بن‏عقيل را بعنوان‏«برادر،پسر عمو و فرد مورد اطمينان خود»به آنان معرفى كرد.مسلم‏در نيمه شعبان از مكه به كوفه رفت،در كوفه به تلاش وسيعى براى دعوت مردم به‏بيعت با امام پرداخت.آن زمان والى كوفه نعمان بن بشير بود.حدود 18 هزار نفر با اوبه نفع امام بيعت كردند.در ايام فعاليت و قيام حماسى مسلم،والى كوفه عوض شد و ابن‏زياد به ولايت كوفه و مقابله با حركت مسلم منصوب گشت.جايگاه مسلم در كوفه پنهان‏بود.ابن زياد به كمك جاسوسان محل اختفاى او را پيدا كرد و به دستگيرى ميزبانش‏كه‏«هانى‏»بود پرداخت.مسلم به عقيل مجبورشد قيام خويش را پيش از موعد علنى كند.

قصر ابن زياد به محاصره در آمد.

ابن زياد،سران شهر را گرد آورد و آنان را با تهديد و تطميع،مطيع خويش ساخت.باايجاد جو رعب و وحشت و دستگيريها،بيم و هراس بر مردم سايه افكند و از دور مسلم‏پراكنده شدند. مسلم بن عقيل در كوفه،تنها و غريب و بى پناه ماند.شب به خانه طوعه‏رفت.جايگاه او براى ابن زياد معلوم شد.نيروهايى فرستاد،مسلم از خانه بيرون آمد و دركوچه‏ها و ميدان شهر،يك تنه با سربازان ابن زياد جنگيد تا آنكه گرفتار شد.او را به قصرابن زياد بردند.پس از گفتگوهاى تندى كه رد و بدل شد،به دستور ابن زياد،او را بالاى‏قصر برده،سر از بدنش جدا كردند و پيكرش را به زير افكندند. ⁽²³⁾ سر مسلم را همراه سرهانى نزد يزيد فرستادند.شهادت مسلم بنعقيل،روز هشتم ذيحجه سال 60(روز عرفه)

بود.قبر مسلم در كوفه است.و در سال 1282 قمرى گنبدش كاشى و ضريحش از نقره‏شد و اطراف ضريح،مجلل و آينه‏كارى گشت.محدث قمى پس از ذكر اعمال مسجدجامع كوفه،نمازو زيارتنامه‏اى براى حضرت مسلم نقل كرده است.با اين شروع:

«الحمد لله الملك الحق المبين...» ⁽²⁴⁾

مسلم بن عوسجه اسدى

اولين شهيد عاشورا كه در حمله نخست به شهادت رسيد.پير مردى بزرگوار از طايفه‏بنى اسدو از چهره‏هاى درخشان كوفه و هواداران اهل بيت‏«ع‏»بود.از اصحاب پيامبر«ص‏»

و مسلمانان با سابقه به شمار مى‏رفت و از آن حضرت روايت هم كرده است.پارسا،شجاع‏و سواركارى نامى بود و در فتوحات اسلامى شركت مى‏كرد و در همه جنگهاى‏اميرالمؤمنين‏«ع‏»حضور داشت.در كوفه براى حسين بن على‏«ع‏»بيعت مى‏گرفت.

مسلم بن عقيل در برنامه كوتاه مدت نهضت،او را در راس عده‏اى از طايفه مذحج و اسدقرار داد. ⁽²⁵⁾ در نهضت مسلم،نقش دريافت پول از هواداران و تهيه سلاح براى نهضت را برعهدهداشت.جاسوس‏«ابن زياد»،به نام‏«معقل‏»از همين طريق به مخفيگاه مسلم پى برد.

در كربلا از ياران شجاع و فداكار امام بود.شب عاشورا كه امام از ياران خواست ازتاريكى شب استفاده كرده،از صحنه خارج شوند،يكى از كسانى بود كه برخاست و ضمن‏اعلام وفادارى و مقاومت تا شهادت،گفت:«و الله لو علمت انى اقتل ثم احيى ثم احرق ثم‏اذرى يفعل بى ذلك سبعين مرة ما تركتك فكيف و انما هى قتلة واحدة ثم الكرامة الى‏الابد.» ⁽²⁶⁾ به خدا قسم اگر هفتاد بار كشته شوم،سوزانده شوم و خاكسترم بر باد رود،هرگزتو را رها نخواهم كرد،تا چه رسد به اينكه اكنون يك بار كشته شدن است،سپس كرامت‏ابدى است.روز عاشورا،رجز مسلمبن عوسجه در مبارزه چنين بود:

ان تسئلوا عنى فانى ذولبد من فرع قوم فى ذرى بنى اسد فمن بغانا حايد عن الرشدو كافر بدين جبار صمد ⁽²⁷⁾

كه حاكى از بصيرت دينى و دشمن شناسى او و كافر دانستن جبهه مخالف است.سپاه‏دشمن چون در نبرد تن به تن ياراى جنگيدن با او را نداشتند،او را سنگباران كردند.چون‏مسلم به زمين افتاد،رمقى در تن داشت كه حسين بن على‏«ع‏»و حبيب بن مظاهر خود را به‏او رساندند. امام او را دعا كرد و حبيب چون نزديك او آمد،مسلم او را توصيه نمود كه‏مبادا حسين‏«ع‏»راتنها گذارد. ⁽²⁸⁾

مسلم بن كثير ازدى

از شهداى كربلا،وى از طايفه ازد،و از تابعين بود.بعضى هم او را از اصحاب‏شمرده‏اند.در برخىجنگها در ركاب على‏«ع‏»مجروح شده و از ناحيه پا آسيب ديده بود.

در حادثه عاشورا،از كسانى بود كه به قصد حسين بن على‏«ع‏»از كوفه بيرون آمد ونزديكيهاى كربلا به آن حضرت پيوست و روز عاشورا در حمله نخستين به شهادت‏رسيد. ⁽²⁹⁾ نام او را اسلم بن كثير و سليمان بن كثير هم نقل كرده‏اند. ⁽³⁰⁾ در زيارت ناحيه مقدسه‏نيز از او ياد شده است.

مسلم بن كناد