لطف پروردگار به انسان از طريق وضع قانون

در حقيقت, اسلام دين خداي متعال است كه آفرينندة انسان‏هاست, و آفريدگارِ انسان به خير و صلاح وي, خواسته‏هايش, و آنچه موجب خوشبختي او در زندگي است؛ از ديگران آگاه‏تر است. به همين جهت اسلام قوانين و احكام پيشرفته‏اي آورده كه با عقل و منطق مطابقت دارد, و به خواسته‏هاي فرد و جامعه, مرد و زن, كوچك و بزرگ, پاسخ مي‏گويد, آدميان را به تمام آنچه موجب خير و صلاح‏شان است سفارش كرده و از آنچه باعث ضرر, و زيان‏شان است باز مي‏دارد, به عنوان مثال قانونِ حرام بودن قمار, از اين جهت است كه باعثِ دامن زدن به دشمني‏ها و كينه ورزي‏ها مي‏شود و قانون حرام بودن گمرك و ماليات, از اين رو است كه آزادي كسب و بازرگاني و واردات و صادرات را از مردم مي‏گيرد و قانون حرام بودن ربا, بدان جهت است كه باعث اِخلال در اقتصاد و طبقاتي شدن جامعه مي‏شود. و قانون حرام بودن ماليات, به جز موارد چهارگانة مالي كه در صفحات گذشته به آنها اشاره شد, به علت آن است كه بر مردم فشار آورده و سببِ گِراني قيمت‏ها مي‏شود.

اين نمونة برخي از احكام اسلام دربارة محرمات است, امّا قوانين اسلام در  جايز شمردن و حلال بودن امور, براساس مفاد حديث رسول خدا: (الأرض لله و لمن عمّرها)1 مي‏باشد.

بر اساس اين حديث مردم در مسلئه مسكن در بحران قرار نمي‏گيرند, بر اساس اين قانون, زمين از آنِ كسي است كه آن را آباد كرده باشد. مانند: كشاورزي, درخت كاري, كَندن چاه و قنات, ساختن خانه و مؤسسه و كارخانه, يا ديگر نيازمندي‏هاي فردي  و اجتماعي كه از آن مي‏توان بهره‏برداري كرد.

امّا به شرطِ آن كه از حدودي كه در حديث با كلمه لكُم, مشخص شده است تجاوز نكند كه ما آن امور را در برخي از كتاب‏هايمان ذكر كرده‏ايم.

و يا مانندِ قانونِ «مَن سبق الي ما لم يسبق اليه مسلم فهو أحق به» هـر كس زودتر از ديگران به چيزي دست يافت در مالك بودن به آن سزاوارتر است, اين قانون در مورد امور مباح, اصلي است كه مردم در آن برابرند, البته اسلام چنين تملّكي را درحدِّ نياز مي‏داند, چون, اگر افراد فراتر از حدِّ نياز مباحات را در اختيار خود داشته باشند ميان آنان اختلاف پيش آمده در اين صورت  نظام اجتماعي از هم گسسته خواهد شد, از اين گذشته مشهور ميان فقها اين است كه مُراد از واژه مسلم, در اين روايت, آن كسي است كه در سرزمين‏هاي اسلامي زندگي مي‏كند اعم از مسلمان و ذمّي و يا هم پيمانِ مسلمانان باشد. چنان‏كه در گذشته نيز چنين بوده است.

1. زمين از آن خداست و هر كس كه آن را آباد نمايد در بعضي نسخه‏ها دنباله حديث چنين آمده است, ]ثم انها لكم منّى أيها المسلمون[ پس اي مسلمانان هر كس زميني را آباد نمايد, من آن را براي او قرار دادم.