حصين النميری " ( 1 ) .
مسعودی در التنبيه والاشراف تا اندازه‏ای تفصيل می‏دهد كه اين دبيران ،
هر كدام چه نوع كاری را به عهده داشته‏اند و نشان می‏دهد كه اين دبيران‏
بيش از اين توسعه كار داشته و نوعی نظم و تشكيلات و تقسيم كار در ميان‏
بوده است . می‏گويد :
" خالد ابن سعيد بن العاص پيش دست رسول خدا بود ، حاجتهای متفرقه‏ای‏
كه پيش می‏آمد می‏نوشت ، همچنين مغيرش بن شعبه و حصين بن نمير . عبدالله‏
بن ارقم و علاء بن عقبه سندهای مردم و عقود و معاملات آنها را می‏نوشتند .
زبير بن العوام و جهيم بن الصلت صورت ماليات و صدقات را ضبط می‏كردند
. حذيفة بن اليمان عهده‏دار نوشتن " حرازی " حجاز بود . معيقيب بن ابی‏
فاطمه دوسی غنائم را وارد می‏كرد . زيد بن ثابت انصاری نامه به حكام و
پادشاهان می‏نوشت و ضمنا سمت مترجمی رسول خدا را داشت . او زبانهای‏
فارسی و رومی و قبطی و حبشی را ترجمه می‏كرد و همه اينها را در مدينه از
اهل اين زبانها آموخته بود ( 2 ) . حنظلة بن الربيع ذخيره بود و هر وقت‏
يكی از آنها كه نام برديم نبود او كارش را انجام می‏داد و به " حنظله‏
كاتب " معروف شده بود . حنظله در زمان خلافت عمر كه

پاورقی :
. 1 تاريخ يعقوبی ، ج / 2 ص . 69
. 2 در جامع ترمذی از زيد بن ثابت نقل می‏كند : " پيغمبر اكرم مرا
فرمان داد كه زبان سريانی را ياد بگيرم " . و هم جامع ترمذی از زيد بن‏
ثابت نقل می‏كند : " رسول خدا به من فرمود لغت يهود را ياد بگير و گفت‏
به خدا قسم كه نمی‏توانم در نامه‏های خود به يهود اعتماد كنم . من در حدود
نصف يك ماه ياد گرفتم . بعد از آن هر وقت می‏خواست به يهود نامه‏
بنويسد من می‏نوشتم و هر گاه نامه‏ای از يهود برايش می‏رسيد >

23