405- سرمايه اهل ايمان
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود:
ذكر الله راءس مال كل مؤمن وريحه السلامه من الشيطان ؛
ياد خدا سرمايه اهل ايمان است و سودش سلامتى از آسيب شيطان (انسى و جنى ) است .
شرح ياد خدا، سرمايه اهلايمان سرمايه تجارت دنيا و آخرت است ، چون با ياد خدا هر كار كنند به نفع دنيا و عقبىاست و شيطان را در آن مداخله اى نيست ، پس از زيان شيطان و وسوسه نفس كسى كه بهياد خداست ايمن است و در كلمه ديگر فرمود:
السهر روضه المشاقين ؛ شب بيدارى و تا صبح به ياد خدا و راز و نياز با خدا بود:باغ مشتاقان خدا است . ⁽⁴¹⁸⁾
406- دائم به ياد خدا
اميرمؤمنان (ع ) فرمود: مداومه الذكر قوت الازواج و مفتاح الصلاح ؛ وائم بهياد خدا بودن و ذكر حق را بر دل و زبان داشتن قوت روح قدسى انسان است و كليد هرخبر و صلاح .
شرح چنان كه بدن را قوت و غذايى است كه از آن لذت برد و اگر به اونرسد متاءلم شود، همين گونه روح را قوت و غذايى است و ذكر خدا و شوق و انس به خداقوت لذيذ و والذ غذاهاى روح انسان است و چنان كه هر قفلى را كليدى است و ياد خدا كليدآن قفل است هر مهمى و حادثه مشكل و خطرناكى با ياد خدا گشايش خواهد يافت .⁽⁴¹⁹⁾
بخش چهارم : اخلاق  
الف : ايمان
407- دليل ايمان
اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود:
يستدل على ايمان الرجل بلزوم الطاعه والتجلى بالوارع والعفه و القناعه ؛
دليلبر ايمان مرد ملازمت طاعت خداست و آراستگى به صفت ورع و عفت نفس و قناعت .
شرح هر كه دعواى ايمان كند بايد دليل و برهان بر اين دعوى داشته باشد وبرهان ايمان به خدا انس به طاعت خدا داشتن است و ورع و خدا پرستى و عفت نفس ازشهوات حرام و قناعت در مال يعنى زائد بر ضرورىمال را به راه خيرات اعمال و توسعه بر عيال و خدمت در راه دين و احسان به فقرا و مساكينصرف كند و به اسراف و عياشى بر عيال و خدمت در راه دين و احسان به فقرا و مساكينصرف كند و به اسراف و عياشى و تجمل و خوشگذرانى نپردازد كه اين اوصاف ضد عفتو قناعت است .⁽⁴²⁰⁾
408- از صفت اهل ايمان
اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود: لا يلقى المؤمن حسودا و لا حقودا و لا يخيلا ⁽⁴²¹⁾
شرح
آن كه اهل ايمان است از صفت حسد با مردم مبراست ؛ زيرا مى داند هر كه هر چه نعمت نصيب اوشده از مال و جاه و علم و ساير نعمت ها همه به تقدير خداىمتعال نصيبش گرديده و حسد او اعتراض بر خداست و مؤمن هرگز حقد و كينه كس را دردل نگيرد، و به جاى كينه اگر از كسى آزار ديده درباره او محبت و دعاى خير مى كند خداىپاداش آن احسان را در دو عالم بهتر از آن عطا نخواهد ورزيد، پس مؤمن داراىمقابل اين اوصاف است . مؤمن خيرخواه و مهربان به خلق است و سخى الطبع و غنى النفس وبلند همت است .
خلاصه آن كه ايمان به خدا دارد، تمام صفات ناپسند از او دور و جميع صفات پسنديدهدر او ظهور دارد، مگر آن كه ضعيف الايمان باشد، و الا ايمانكامل به خدا انسان را متخلق به اخلاق الله و متصف به صفات الله مى گرداندرزقناالله واياكم ⁽⁴²²⁾
409- صفت مومنين
اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:
الدين الادب ؛ دين ادب و تربيت است . ⁽⁴²³⁾
410- اخلاص براى خدا
اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:
السعيد من اخلص الطاعه ؛ سعادتمند آن كس است كه طاعت خدا را خالص براىخدا به جاى آورد.
شرح سعادتمند حقيقى آن است كه مطلوب انسان از طاعت خدا خود حق و شهودجمال الهى باشد و چنان كه در كلام حضرت (ع ) لكن وجدتك اهلا للعباده عشق خداموجب عبادتش گردد نه عشق بهشت يا خوف دوزخ يا اغراض ديگر انسان به سعادت آنگاهرسد كه مطلوبش خدا و معشوقش شهود جمال آن حسن آفرين است .⁽⁴²⁴⁾
411- نشانه ايمان
اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود:
الايمان معرفه بالقلب و اقرار باللسان وعمل بالاركان ؛
ايمان سه چيز است : معرفت خدا به قلب و اقرار به زبان وعمل به جوارح .
شرح
يعنى ايمان تنها لفظ و حرف بر زبان نيست ؛ بلكه حقيقت ايماناول معرفت و شناسايى خداست به قلب و به باطن ذات . قلب المؤمن عرش ‍ الرحمان براى آن است كه خدا را به قلب مشاهده مى كند پس ايمان ،اول معرفت و شهود خداست به چشم قلب و مطابق قلب بر زبان نيز جارى سازد تا خلقرا هم به ايمان دعوت كند كه چون زبان با قلب مطابق شد سخن موثر خواهد بود. الكلمه اذا خرجت من القلب وقعت فى القلب و اذا خرجت من اللسان لم تجاوز الاذان سخن كز دل برون آيد نشيند لاجرم بر دل ، و اگر به زبان تنها بود به گوش مىرسد و به دل نمى رسد و آنگاه كه قلب و زبان مطابق شد، بازعمل به اركان هم شرط ايمان است ؛ يعنى بايد مطابق قلب و زبان مطابق شد، بازعمل به اركان هم شرط ايمان است ؛ يعنى بايد مطابق قلب و زبان هرعمل نيكو كه به جسم يا به مال او مربوط است اعضاى او بايد به حكم ايمان به جاىآرد، مانند نماز و روزه و انفاق مال و جهاد در راه دين و غيره تا به مقام ايمان به راستى وحقيقت نائل شود و اگر ايمان در قلب نبود منافق است و كافر و اگر در قلب بود در زبانو در عمل او اركان نبود مؤمن است اما فاسق و مقامش در ايمان ضعيف است و هرگاه هر سه مقامبود ايمان كامل با عدل و تقوى است و معتزليان بين كفر و ايمان فاسق را واسطه دانندنه مؤمن و نه كافر شمارند و ما اماميه فاسق را مؤمن معصيت كار دانيم وقابل توبه و دخول بهشت شناسيم .⁽⁴²⁵⁾
412- ابزار ايمان
اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:
الايمان شجره اصلها اليقين و فرعها النقى و نورها الحياء و ثمرها السخاء ؛
ايمان به خدا در مثلدرختى است كه ساقه آن يقين است و شاخه اش تقوى و شكوفه اش حياء و ميوه اش سخاوتاست .⁽⁴²⁶⁾
413- حب على
اميرالمؤمنين على (ع ) فرمود: لو ضربت خيشوم المؤمن بسيفى هذا على ان يبغضنى ماابغضنى ؛ اگر بينى مؤمن را مثله كنم به ضربت شمشير كه مرا دشمن دارد هرگزمرا دشمن ندارد.
شرح
شخص مؤمن خدا را شناخته و هر كه خدا را شناخت او را دوست دارد و خر كه خدا را دوست دارددوستان خدا را كه مثل اعلاى آنان على عليه السلام است دوست دارد و تا حد جانش از دوستىعلى عليه السلام دست بر ندارد و تا روز قيامت حب على عليه السلام لازمه ذات اوست .
و در اخبار معصوم است كه فرمودند: دوستى على بن ابى طالب از صفاتاهل ايمان است .
عنوان صحيفه المؤمن حب على بن ابى طالب امام عليه السلام فرمود:سرلوحه صحيفه اعمال مؤمن حب على بن ابى طالب است . چون هر شخص با ايمانبه هر مقام ايمان برسد، على عليه السلام را ما فوق آن داند و برتر از تمام خاصان ومقربان حق بيند و فرد اكمل و مثل اعلاى ايمان و زهد و شجاعت و همت و فتوت و جوانمردى وسخاوت و كليه اخلاق فاضله شناسد، بدين سبب على عليه السلام در قلب او، محبوبترين خلق عالم است ، چنان كه ابو على سينا در اين رباعى فرمايد: