بنابراين ، انسان كامل اسلام با انسان كامل عرفان در اين جهت فرق میكند. عقل در انسان كامل اسلام رشد و نمو كرده و در كمال احترام است ، درصورتی كه در انسان كامل عرفان ، عقل همانطور كه گفتيم تحقير میشود .مسئله ديگر ، " جامعهگرا ئی " بود كه اين را هم در جلسه گذشته عرضكردم . ( 1 ) روگردانی از طبيعت در اين جلسه يك مطلب ديگر را عرض میكنم و آن اين است كه عرفانمنطقش اين است : " از خود بطلب ( 2 ) هر آنچه خواهی كه توئی " ، [يعنی ] عرفان مكتبی درون گراست . در اين مكتب دل از جهان بزرگتر است ،يعنی اگر تمام عالم را يك طرف و آنچه را كه آنها " دل " ( 3 )میگويند طرف ديگر بگذاريم ، دل از همه عالم بزرگتر است . آنها به عالم، " انسان صغير " و به دل ، " انسان كبير " میگويند و چون جهان و دلرا يكی میدانند [ به اين معنا كه ] دو نسخه مختلف از دو عالم متطابقهستند جهان را " عالم صغير " و دل را " عالم كبير " مینامند . نهاينكه بگويند انسان ، عالم صغير است و اين عالم ، عالم كبير ، میگوينداين عالم كه ما آن را عالمپاورقی : . 1 اگر لازم شد راجع به [ جامعهگرائی ] توضيح بيشتری میدهم . . 2 " از خود بطلب " يعنی از دل بطلب ، از درون بطلب . . 3 دلی كه آنها میگويند يعنی همان روح الهی ای كه در هر انسانی دميدهشده است : و نفخت فيه من روحی ». |