اسما عينى تكوينى عوالم وجودى ، حقايق نوريه وجوديه اند كه رسيدن بدانها نور وكمال است ، نه صرف آشنايى به مفاهيم الفاظ كه اصوات و نقوش اند تعليم و تعلمالفاظ و تفهيم مفاهيم لغات موجب ارتقا وجودى انسان به درجات حقيقى نورى وجودى نمىشوند و انسان را به معارج خداى ذوالمعارج قريب نمى دهند و صرف تعليم لغات موجبتفاخر آدم بر ملائكه نمى شوند (و علم آدم الاسما كلها ثم عرضهم على الملائكهفقال انبئونى باسما هولا) (157) در ضمير هم ، و اسم اشاره هولا دقت بايد كرد ودرباره تعليم به آدم و عرض به ملائكه و انبيا دقت بيشتر لازم است .
اين اسما حقائق مخلوقات و مفاتيح غيب اند كه انسان بهاتصال و وصول بدانها اسم اعظم مى شود و صاحب مقام محمود مى گردد.
مقام محمود انسان كه حامد آن دانشمندان و فرشتگان بلكه خداى سبحان است ، ادراك حقايقنوريه موجودات كماهى از راه نظر و برهان ، وكمال آن بنحو شهود و عيان است . (و من الليل فتهجد به .. الايه ).
پس مقام محمود مقام دارايى اسما الله و رسيدن به حقايق اشيا است نه دانايى آرى آن اسمىكه موجب ارتقا و اعتلاى گوهر انسان است كه تا كم كم به جايى مى رسد كه در مادهكائنات تصرف مى كند همان اسم عينى است كه چون انسان به حسب وجود و عين ، به هراسمى و از اسما الهيه كه كلمات كن او هستند متصف شود سلطان آن اسم و خواص عينى او دراو ظاهر گردد كه همان اسم مى شود و آنگاه دگران هم بكنند آنچه مسيحا مى كرد و بهعبارت شيواتر و رساتر آنكه : (ان المقام المحمود هو التشبه بالاله بقدر الطاقهالبشريه و مفاده ان من تكون علومه حقيقه و صنائعه محكمه و اعماله صالحه و اخلاقهجميله و آراوه صحيحه و فيضه على غيره متصلا يكون قربه الى الله و تشبهه به اكثرلان الله سبحانه كذلك )
البته روشن است كه خلوت و سكوت در شب را براى رسيدن به اين مقام دخلى به سزااست كه من و الليل فتهجد.. الايه كه در ثلث آخر شب كه هوا تصفيه شده و با روحبخارى مزاج انسان مسانخ است و بدن هم از خستگى بدر آمده است كه انتقالات و تمثلات ومكاشفات زودتر و بهتر و قويتر روى مى آورند، و ابن فارض در تائيه نيكو گفته است:
اذا اسفرت فى يوم عيد تزاحمت
|
فارواحهم تصبو لمعنى جمالها
|
واحداقهم من حسنها فى حديقه
|
و عندى عيدى كل يوم ارى بها
|
و كل الليالى ليله القدر ان دنت
|
كما كان ايام اللقا يوم جمعه
|
در ينبوع الحياه حضرت استاد عارف ما آمده است :
و ما ذقت فى دهرى من انواع لذه
|
فلا تعدل معشار اوقات خلوتى
|
و فى لجه الليل الذكا تلالات
|
و قد جرت الانهار من قلب صخره
|
و قد نور الروح انين لياليا
|
و قد طهر السر دموع كريمتى
|
و فى الذكر انسى ثم فى الانس ذكره
|
تسلسل ذاك الدور يومى وليلتى
|
فلا تترك الاسحار ان كنت ساهرا
|
و لا تهمل الاذكار فى اى وقعه (158)
|
كسى كه به مقام محمود راه يافت و حقايق كلمات نوريه عالم را ادارك نمود و به مقام شهودبار يافت مى بيند كه همه اوست كه اللهم ارنى الاشيا كما هى در اين مشهد شريف فقرنورى موجودات ظهور مى كند و غناى محض وجود مساوق حق تجلى مى كند و همه كلماتنوريه پر از نور حق مى يابد كه (قد ملا كل شى نوره ). همانگونه كه ما الان درمنظومه شمسى زندگى مى كنيم و اين سراج عالم طبيعت كه اطراف خود را روشن كرده استگاهى كره زمين به حركت وضعى به او رو مى كند و اين نيم كره اى كه ما در آن زندگىمى كنيم روشن مى شود و از آن به روز و يوم نام مى بريم .
و گاهى از او رو بر مى گرداند و تاريك مى شود كه از آن بهليل و شب نام مى بريم ، و اگر كسى در افق اعلاى نظام هستى قرار گيرد و باندازه اىاز آفتاب و منظومه شمسى دور شود كه از او و از شعاع نور او خبرى نباشد، مى بيند كهكل عالم لا يتناهى را تاريكى و ظلمت فرا گرفته كه همه جا مطلقا شب وليل است ، همينگونه اگر كسى به مقام ليل و ليله القدر برسدكل ما سوى الله را يك پارچه تاريك و ظلمت مى يابد و مى بيند كه چيزى نيست جز حق مىپنداشت همه شده اند تجليات آن يكى كه بسيط الحقيقه است و در مقام ادارك حقايق اسماءتكوينى به ليله القدر و به مقام شامخ حيرت مى رسد كه در اين صورت همه جا براىاو شب است و با ليلى آفرين هم نام و همراز، كه ازغزل حسن و مجنون ديوان حضرت استاد علامه ، عارفواصل ما بشنو كه چه شيرين فرموده است كه :
يكى پرسيد از بيچاره مجنون
|
كه اى از عشق ليلى گشته دل خون
|
بشى ميلت فزونتر هست يا روز
|
بگفتا گر چه روز است عالم افروز
|
وليكن با شبم ميل است خيلى
|
كه ليل است و بود همنام ليلى
|
همه عالم حسن را همچون ليلى است
|
كه ليلى آفرينش در تجلى است
|
همه سر تا به پا غنچ و دلالند
|
چو حسن ذات خود حسن آفرين است
|
جميل است و جمال او چنين است
|
اگر مجنون حسن را ديده بودى
|
به عقل خويشتن خنديده بودى (159)
|
در مقام محمود مى يابد كه همه موجودات عين الربط به حق اند و وجود براى غير او فرضندارد كه ذاتا و صفاتا و افعالا خداست دارد خدايى مى كند. آنگاه در قضاياى سالبته مىيابد كه سلب نسب است نه اينكه سوالب در خارج اصالت داشته باشند؛ زيرا سلبدرخارج تحقق ندارد لذا كل ما سوى الله را سلب مى يابد: (اعلم ان المقام المحمود هومعرفه حقائق الكلمات الوجوديه فينبغى لطالبه و السالك اليه ان يفحص و يبحث عنهافالقضايا المعتبره فى العلوم هى الموجبات الحاكيه عناحوال تلك الكمال الساميه و الباحثه : نسبه تلكالاحوال اليها فان اقبل للسائر العلمى التعبير بقضيه سالبه فنما يعبر و يخبر عنسلب تلك النسب لا ان السوالب لها اصاله فى العين . و القضيه السالبه تحكى عنالنسبه الخارجيه و ذلك لعدم السب فى الخارج راسا)
بعد از عبارت فوق در هزار و يك كلمه كلمه 81 فرمود: (و هذااصل قويم و حكم و حكيم القيناه عليك ايجازا فافهم )
در تعليقات بر اسفار بنام مفاتيح الاسرار بعد از عبارت فوق و القاءاصل مذكور فرمود كه در مسئله جعل در رسالهجعل گفته آمد كه : (و انت تعلم ان نوره سبحانه قد ملاكل شى ء فما فى العين ليس الا نوره فاين العدم حتى يكون رابطيا؟ ولا و عاء له الا فىالذهن بضرب من دعابات الوهم و الخيال فمن تفوه بان فى السالبه نسبه سلبيه هىغير النسبه الا يجابيه فهو بمعزل عن الحق جدا)
مقام محمود وصول به توحيد صمدى قرآنى است كه وجود مساوق حق است كه هر چه كهموجود مى پنداريم در حقيقت نور او است كه (كل ما فى الكون وهم او خيال او عكوس فى المرايا اوضلال ) فتدبر .
و هر چه را كه غير وجود است و سلب است موجود بپنداريم با توحيد صمدى و وحدتشخصى وجود منافات دارد.
به عبارتى ديگر مقام محمود آدمى ادارك حقايق اشياء به نحو شهود است كه اين مقام راخداوند و همه ما سوى الله حمدش مى كنند و اين ادارك همان حكمت است زيرا كه حكمت در حقيقتهمان معرفت اشياء است آنطورى كه هستند كه از جنابرسول الله صلى اللّه عليه و آله ماثور است كه فرمود: (اللهم ارنا الاشياء كماهى ).
اينك وقت آن فرا رسده است كه با راهبرى مولاى ما حضرت استاد علامه به محضر عرشفتوحات جناب شيخ اكبر تشرف حاصل نماييم :
حضرت خاتم الالياء الوارثين برزخ البرازخ در باب هجدهم فتوحات فرمايد: (واعلم ان المقام المحمود الذى للمتهجد يكون لصاحبه دعاء معين و هوقول الله اعالى لبنيه صلى اللّه عليه و آله يامره به وقل رب اخلنى مدخل صدق يعنى لهذا المقام فانه موقف خاص بحمد صلى اللّه عليه و آلهيحمد الله فيه بمحامد لا يعرفها الا اذا دخل ذلك المقام و اخرجنى مخرج صدق اى اذاانتقل عنه الى غيره من المقامات و المواقف ان تكون العنايه به معه فى خروجه منه كما كانتمعه فى دخوله اليه و اجعل لى من لدنك سلطانا نصيرا مناجل المنازعين فيه فان المقام الشريف لا يزال صاحبه محسودا و لما كانت النفوس لاتصل اليه رجعت تطلب وجها من وجوه القدح فيه تعظيما لحالهم التى هم عليها حتى لاينسب النقص اليهم عن هذا المقام الشريف فطلب صاحب هذا المقام النصره بالحجة التىهى سلطان على الجاحدين شرف هذه المرتبه وقل جاء الحق و زهق الباطل ان الباطن كان زهوقا و اللهيقول الحق و هو يهدى السبيل ) (160)
و راه رسيدن به مقام محمود براى همگان باز است كه جناب آخوند در جلد هفتم اسفارفرمايد: ( و قال رسول الله صلى اللّه عليه و آله من رانى فقد راى الحق فصححيا مسكين ! نسبتك اليه لانه الاصل فى الوجود و المومنون بالله و اليوم الاخر تابعونله فى المقام المحمود، و المومن من صحت لم نسبه التعابعيه كمراة وقعت فى محاذاه مراةحاذت الشمس فيتحد معه فى النور و من لم يجعل الله له نورا فماله من نور فافهم هذا) (161)
سپس فرمود: (و اعلم ان من صفى وجه قلبه عن نقوش الاغيار و نفص عن ذاته غبارالتعلقات و صقل مراة عين عقله عن غشاوة الوساوس و العادات و ماتت نفسه عن نفسه واستغرق سره فى بحر جلال الله و عظمته و حشر الى مولاه باقيا ببقائه من كان لله كانالله له فاذا رجع الى الصحو بعد المحو و خرج الىالتفصيل بعد الاجمال و التكميل و الى الفصل بعدالوصل و التحصيل لتمكنه فى حضره الاحديه و استقراره فى الحد المشترك الجامع بينالحق و الخلق بل بين الامريه و الخلقيه نفذ حكمه و امره و استجيب دعوته و تكرم بكرامهالتكوين و تكلم بكلام رب العالمين ذلك فضل الله يوتيه من يشاء و الله دوالفضل العظيم ) (162)
جناب علامه طباطبايى رحمة الله عليه در الميزان مى فرمايند: (و قد وصف سبحانهبانه محمود و اطلق القول من غير تقييد و هو يفيد انه مقام يحمدهالكل و لا يثنى عليه الكل الا اذا استحسنه الكل و انتفع به الجميع و لذا فسروا المقامالمحمود بانه المقام الذى يحمده عليه جميع الخلائق و هو مقام الشفاعه الكبرى له صلىاللّه عليه و آله يوم القيامه ) (163) كه در روايات كثيره اى اين مقام را بهشفاعت آن حضرت براى امت تفسير فرمودند.
سماعه از امام صادق عليه السلام از شفاعت جنابرسول الله صلى اللّه عليه و آله سوال كرد كه حضرت فرمود:
(يلجم الناس يوم القيامه العرق فيقولون : انطلقوا بنا الى آدم يشفع لنا فياتونآدم فيقولون : اشفع لنا عند ربك فيقول : ان لى ذنبا و خطيئه فعليكم بنوح فياتوننوحا فيردهم الى من يليه و يردهم كل نبى الى من يليه حتى ينتهوا الى عيسىفيقول : عليكم بحمد رسول الله صلى اللّه عليه و آله و على جميع الانبياء فيعرضونانفسهم عليه ، و يسالونه فيقول انطلقوا فينطلق بهم الى باب الجنه ويستقبل باب الرحمن و يخر ساجدا فيمكث ماشاء اللهفيقول : ارفع راسك و اشفع تشفع وسل تعط و ذلك قوله تعالى : عسى ان يبعثك ربكمقاما محمودا) (164)
منتهى بايد در معناى شفاعت دقت بسزا نمود كه مراد از آن چيست ؟ فافهم
جناب طبرسى در مجمع فرمايد: (و قد اجمع المفسرون على ان المقام المحمود هو مقامالشفاعه و هو المقام الذى يشفع فيه للناس و هو المقام الذى يعطى فيه لواء الحمدفيوضع فى كفه و يجتمع تحته الانبياء و الملائكه فيكون صلى اللّه عليه و آلهاول شافع و اول مشفع ) (165)
حضرت خاتم صلى اللّه عليه و آله مظهر اتم همه اسماء حسنى و صفات علياى حق استكه همه انبياء و اولياء از مشكوة نبوت و ولايت و خلافت حضرتش بهره مند اند و هر كسىبهر مقدارى كه از اسماء الله را در خويش پياده كرده است و بهر اندازه كه اتصاف بهصفات علياى الهى پيدا نمود داخل در مقام محمود مى شود و از شفاعت حضرت خاتم صلىاللّه عليه و آله بهره مى برد.
لذا استاد عاليقدر در نكته 791 هزار و يك نكته فرمود: (معنى الشفاعه ان من استحكمنسبته الى بعض مقربى حضرته تعالى بالاقتدارء و كثره الذكر بالصلاة و التسليمعليه و التالم بفقدانه لله تعالى ، يصير ذلك كله سببا لتنوير قلبه و قربه من اللهو هما مغفره الذنوب و زياده فى الدرجات و انما حصلتا بوسيله ذلك الشفيعبل بوسيله قربه من الله و هذا معنى الاذن من الله فى الشفاعهقال تعالى و لا يشفعون الا لمن ارتضى )
پس شفاعت را بايد از دنيا با خود ببرى (ان هى الا اعمالكم تردد اليكم ) نه اين كهپندارى در قيامت پارتى بازى است
از لسان مبارك ولى الله الاعظم سر الانبياء و العالمين اجمعين امير المومنين عليه السلام درفضيلت جناب رسول الله صلى اللّه عليه و آله در حين دفن حضرتش گوش جان بسپاركه فرمود: (اللهم هذا اول العدد و صاحب الابد نورك الذى قهرت به غواسق الظلم وبواسق العدم و جعلته بك و منك و اليك و عليك دالا دليلا روحه نسخه الحديه فىاللاهوت و جسده صوره معانى الملك و الملكوت و قبله خزانه الحى الذى لا يموت طاوسالكبريا و حمام الجبروت )
اما در قوس نزول (احمد) ش گفته اند: اينكه در سوره مباركه صف بدان تصريح شدهاست كه جناب عيسى مسيح بدان بشارت داد كه (و مبشرابرسول ياتى من بعدى اسمه احمد) معلوم مى شود كه در كتب سماوى پشينحضرتش به احمد معروف بود چنان كه به محمد صلى اللّه عليه و آله نيز شناخته شدهبود و لذا جماعتى از يهود و نصارى به حضرت ايمان آوردند بعضى از يهوديان ازحضرت رسول صلى اللّه عليه و آله سوال كردند كه : (لم سميت احمد و محمدا وبشيرا و نذيرا؟ فقال اما محمد فانى فى الارض محمود و اما احمد فانى فى السماء احمدمنى فى الارض ... الحديث )
و در حديث ديگر آمده كه : (و اما احمد فانى محمود فى السماء) و در حديث ديگر حضرتفرمود: (ان لى اسماء انا احمد و انا محمد و انا الماحى الذى يمحو الله بى الكفر وانا الماحى الذى يمحو الله بى الكفر و انا الحاشر الذى يحشر الناس على قدمى ...الحديث )
و از امام باقر است كه فرمود: (ان اسم النبى صلى اللّه عليه و آله فى صحفابراهيم الماحى و فى توراة موسى الحاد، و فىانجيل عيسى احمد و فى الفرقان محمد... قيل فماتاويل احمد قال : حسن ثناء الله عزوجل فى الكتب بما حمد من افعاله ،قيل : تاويل محمد؟ قال : ان الله و ملائكته و جميع انبيائه و جميع انبيائه و رسله و جميعاممهم يحمدونه و يصلون عليه ) (166)
و در مورد اسم شريف (محمد صلى اللّه عليه و آله ) بلحاظ اين نشئه كه در سورهآل عمران و سوره محمد صلى اللّه عليه و آله و سوره فتح بدان تصريح شده است كه درروايتى جناب رسول الله صلى اللّه عليه و آله فرمود:
(مكتوب على باب الجنه لا اله الا اللّه الا الله محمدرسول الله على اخو الرسول قبل ان يخلق الله السموات بالفى عام ) و از امامصادق عليه السلام است كه فرمود: وقتى اين آيه يعنى آيهسوره فتح درباره يهود ونصارى نازل شد حق تعالى فرمود: (الذين آتينا هم الكتاب يعرفونه كما يعرفونابناء هم ) يعنى رسول الله صلى اللّه عليه و آله لان اللهعزوجل قد انزل عليهم فى التوراة و الا نجيل و الزبور صفة محمد صلى اللّه عليه و آلهو صفة اصحابه ئو مبعثه و مهاجره و هو قوله : (محمدرسول الله و الذين معه اشداء على الكفار رحماء بينهم تريهم ركعا سجدا يبتغون فضلامن الله و رضوانا سيما هم فى وجوهم من اثر السجود ذلك مثلهم فى التوريه و مثلهمفى الانجيل فهذه صفه رسول الله صلى اللّه عليه و آله فى التوراء والانجيل و صفه اصحابه فلما بعثه الله عزوجل عرفهاهل الكتاب كما قال جل جلاله )
نام مبارك حضرت به هر يك از اسامى شريف محمود و احمد و محمد صلوات الله عليه و آلهبرده مى شود بر او صلوات فرستاده مى شود كه اللهمصل على محمد و البته در حديث ديگر آمده است كه اگر صلوات بر نبى بهآل محمد او ختم نشود اين صلوات بر حضرتش ، ابتر است و لذا اللهم صلى على محمد وآله .
