ايـن دليـل در عـيـن سـادگـى ، حقيقت را به خوبى روشن كرد و جاى ابهامى باقى نگذاشت،زيـرا واضح بود اگر پيراهن از جلو پاره شده بود، نشان دهنده اين است كه يوسف قصدخـيـانـت داشـتـه و زليـخا ممانعت كرده و حضرت از پيش رو با زليخا كش مكش داشته است ،امـااگـر پـيراهن از عقب دريده شده بود، معلوم مى شود زليخا قصد كام جويى از يوسف راداشـتـه اسـت و يـوسف از خواب گاه گريخته و او در تعقيب وى از بيرون آمدنش جلوگيرىكرده و ناچار به پيراهن او در آويخته و در نتيجه از پشت سر دريده است ! از اين رو عزيزمصر بى درنگ به تماشاى پيراهن پرداخت .
و هـنـگامى كه ديد پيراهن يوسف از عقب دريده شده است ، صدق گفتار حضرت را دريافت ورو بـه زليـخـا كـرد و گـفـت :ايـن از نـيرنگ شما(زنان ) است ، به راستى نيرنگ شما(زنـان ) بـزرگ اسـت .⁽⁴⁸⁷⁾ بعد از بيان اين جمله پيش خود فكر كرد با اين لحنتـنـد و مـحـكـوم كـردن بانوى كاخ و حاكم ساختن غلامى زرخريد بر وى ، ممكن است حوادثنـاگوارى پيش آيد و يوسف يا زليخا در صدد انتقام از يكديگر برآيند و اوضاع بدترشده و اقدامات حادّى از آنان سرزند و از همه مهم تر قصه مزبور بر سر زبان ها بيفتدو آبـروى خـانـدان عـزيـز مـصـر بـر بـاد رفـته و كوس رسوايى اش بر سر هر كوى وبـرزن بـه صـدا درآيـد. به همين سبب به دنبال اين سخنان ، براى خاتمه دادن به ماجرايك جمله به يوسف گفت و جمله ديگرى هم به زليخا.
عـزيـز مـصـر بـه يوسف چنين گفت :اى يوسف از اين ماجرا درگذر⁽⁴⁸⁸⁾ و آن رانـاديـده بـگـيـر و در جـايى ديگر، سخنى از اين داستان به ميان نياور، و به زليخا گفت:از گـنـاه خـود اسـتـغـفـار كـن ⁽⁴⁸⁹⁾ و تـوبه نما كه خطا از توست وتو ازخطاكاران بوده اى .
نقشه زنان ديگر مصرى
عـزيـز مـصـر بـديـن وسـيـله مـى خـواسـت مـوضـوع را مـكـتـوم و پـوشـيـده دارد، تـا ازداخل خانه به خارج سرايت نكند و يوسف و زليخانيز هيچ كدام نمى خواستند كسى از ماجرامـطـلع گـردد. يـوسف نيز به سبب شرافت و فضيلت خانوادگى اش ملاحظه بانو و آقاىخويش را مى كرد و به خصوص با تقاضاى كه از وى شده بود، مطلب را ناديده گرفتو ديـگر سخنى به ميان نياورد، زليخا كه مى دانست گناه كار و مجرم است و شوهرش نيزبـه گـناهش گواهى داده بود، به هيچ وجه نمى خواست كه نامش بر سر زبان ها بيفتد وهـر كـس و نـاكـسى درباره عشق و علاقه وى به غلام زرخريد كنعانى صحبت كند و توطئهكـام جـويـى اش از ايـن غـلام زرخـريـد و ردّكـردن غـلام و سـرسـخـتـى اونقل مجالس و محافل شريف و وضيع گردد.
ولى اين گون محيطهاى سياسى و قصرهاى آن چنانى در بيش تر مواقع از دوست ودشمن واحـيـانـا جـاسـوسان و افراد مشكوك خالى نيست و همه افراد چون يوسف ، پاك دامن و وظيفهشناس نيستند كه به خاطر آبرو و حيثيت ارباب و بانو چيزى ابراز نكنند، بلكه كسانىهـسـتـنـد كـه روى اغراض سياسى و مقاصد ديگر، در صدد تهيّه چنين سوژه هايى هستند كهبـراى پـيـشـبـرد اهـداف خـود بـه ديـگـران گـزارش كـنـنـد. و هـرچـه كـه بـود قـضـيه ازداخل قصر به بيرون سرايت كرد و اين احتمال نيز وجود دارد كه همان شخص شاهد و گواهمـاجـرا مـوضـوع را جـايـى نـقـل كـرده و سـبـب شـيـوع آن گـرديـده . بـه هـر تـقـديـردل بـاخـتـگـى زليخا به غلام كنعانى و توطئه وى به گوش زنان اعيان شهر و بانوانقـصـرنـشين ديگر رسيد و روى رقابت شديد زنان با يكديگر و به ويژه زنانى هم چونزليخا كه غم زندگى ندارند و جز به اين گونه امور - شهوت و هوا و هوس هاى نفسانى- بـه چـيـز ديـگـرى نـمـى انـديـشـنـد و نـُقـل مـحـفـلشـان مـعـمـولا مـسـائلى از ايـنقـبـيـل اسـت ، سـخـن ها گفتند و درباره آن چه شنيده بودند، قضاوت ها كردند. قرآن كريمنـقل كرده كه آنان زليخا را به باد ملامت گرفته و او را زنى افراطى خوانده و به گمراهـى آشـكـارى مـنـسـوب داشتند. آنان گفتند: زن عزيز، غلام خود را به كام گرفتن ازخويش خوانده و در دوستى او فريفته شده (و راه افراط را پيش گرفته ) به راستى كهما او را در گم راهى آشكارى مى بينيم .⁽⁴⁹⁰⁾
ايـن ظـاهـر داسـتـان بـود، ولى حـقـيـقـت چـيـز ديگرى بود، وقتى كه زنان مزبور موضوعدل دادگـى زليـخـا را بـه جـوانـى كـنـعـانـى شـنـيدند، و پيش ‍ از آن نيز كم و بيش وصفزيـبـايـى خـيركننده يوسف را از خود زليخا و كاخ ‌نشينان عزيز مصر شنيده بودند لذا درصدد برآمدند تا وسيله اى فراهم ساخته و نقشه اى بكشند كه اين جوان ماه رو و عفيف را ازنـزديك ببينند، از اين رو قرآن كريم به دنبال اين آيه ، لحن سخن را تغيير داده و حقيقت راچنين بيان مى كند: از اين رو قرآن كريم به دنبال اين آيه ، لحن سخن را تغيير داده و حقيقترا چـنـيـن بـيان مى كند: و چون (همسر عزيز) از مكرشان اطلاع يافت ، نزد آنان (كسى )فرستاد و محفلى برايشان آماده كرد و به هريك از آنان (ميوه و) چاقويى داد و (به يوسف) گفت : بر آنان درآى ، پس چون (زنان ) او را ديدند، وى را بس شگرف يافتند (و حيرانشدند و از شدت هيجان ) دست هاى خود را بريدند و گفتند:منزّه است خدا، اين بشر نيست، اين جز فرشته اى بزرگوار نيست .⁽⁴⁹¹⁾
كـه بـا واژه مـكـر و حيله در خواست زنان مصرى را بازگو مى كند؛ يعنىبراى اين كه يوسف را از نزديك ببينند اين نقشه را كشيدند و اين حيله را به كار بردند.
گرفتارى تازه
حيله زنان مؤ ثر واقع شد و همان طور كه پيش بينى مى كردند، زليخا مجلسى ترتيب دادو از آنان دعوت كرد تا معشوقش را نشان دهد و علت گرفتارى و عشق جانسوزش را آشكارابـه ايـشـان بـنـماياند، تا غلام ماه سيماى كنعانى را كه موجب اين همه رنج و ناكامى و درنهايت باعث رسوايى زليخا گرديده است ، از نزديك ببيند و بيش از اين زبان به ملامت وسرزنش زليخا نگشايند.
آنـان كـه مـنـتـظـر چـنـيـن دعـوتـى بودند، همگى دعوت زليخا را پذيرفته و براى مجلسمزبور بهترين لباس ها را تهيه كرده و به انتظار فرا رسيدن روز موعود لحظه شمارىكردند.
سـرانـجـام روز مـوعـود فرا رسيد و زليخا سرسراى كاخ را آماده پذيرايى ايشان كرد وانواع خوراكى ها و ميوه ها را تهيه نمود. براى هر يك از بانوان تشك و بالش مخصوصىگـذاردند و مجلس را از هر نظر آراستند و زنان يكى پس از ديگرى به قصر عزيز مصرآمدند و هر كدام در جاى گاه مخصوص خود قرار گرفتند.
نـاگـفـتـه پـيـداسـت كـه ايـن مـجـلس چـگـونـه مـجـلسـى بـوده واميال نفسانى تاچه حدّ بر آن حكام بود. محفلى كه دعوت كننده اش يكى از بزرگ ترين وزيـبـاترين زنان مصر و ميهمانان نيز هم طراز وى يا از نظر شخصيّت سياسى و اجتماعىقـدرى بـالاتـر وپـايـيـن تر از او هستند و ثروت بى شمارى نيز در اختيار دارند و محورزنـدگـى آنـان را آرايـش بـهـتر و لباس زيباتر و رسيدگى به سر و وضع خود و كامجـويـى بـيـش تـر از وسايل زندگى تشكيل مى دهد، گرسنه نبوده اند كه غم گرسنگانبـخـورنـد و بـرهـنـگـى نـديـده انـد كـه در فـكـر پـوشـش بـرهـنـگـان بـاشـنـد ونقل مجالسشان تعريف از زيبايى و زشتى فلان زن يا فلان جوان و غم اندوهشان در اطلاعاز وضـع مُد روز و طرز دوخت جامه و آرايش سر و وضع خود است ... و صدها چيز ديگر كهحـتـى بـه فـكر ما نيز خطور نمى كند و از آن اطلاعى نداريم ، پايه و اساس ‍ چنين محفلىشهوت است و از دروديوارش هواو هوس مى بارد.
راسـتـى كـه بـراى شخص پاك دامن و جوان با ايمانى چون يوسف صديق زندگى در چنينمـحـيـطـهـاى آلوده و كـثـيـفـى چـه قـدر مـشـكـل و تـا چـه حـدّنـاگـوار اسـت وتحمل ناملايماتى كه از نزديك مى بيند، چه اندازه سخت و دشوار است .
بارى زليخا پيش از تشكيل مجلس ، يوسف را در اتاقى براى انتظار آمدن ميهمانان نشانيدو همين كه مجلس كاملا آراسته شد و ميهمانان همگى آمدند، انواع و اقسم تنقلات و ميوه هايىرا كـه در آن فـصـل در شـهـر وجـود داشت براى آنان مهيّا كرد و به هركدام چاقويى داد تاآمـاده خـوردن مـيـوه بـاشـنـد و در هـمـين وقت نزد يوسف آمد و به او تكليف كرد به سرسرادرآيد.
زنـان مـصـرى كه براى ديدار يوسف دقيقه شمارى مى كردند و شايد از همان لحظه ورودسـراغـش را از زليـخـا و ديـگـر افـراد كاخ مى گرفتند، ناگهان ديدند كه در باز شد وجـوانـى در كـمـال زيبايى و آراستگى و در عين حال با يك دنيا وقار و متانت وحيا و عفت واردشد.
آنـان كـه هـيـچ گاه تصور نمى كردند غلام كنعانى زليخا به اين اندازه زيبا باشد، يكباره مبهوت جمال خيره كننده يوسف گرديدند و آن چنان از خود بى خود گشته و محو ديداريـوسـف شـدنـد كـه نـفـهـميدند و دست هايشان را به جاى ميوه بريدند و بى اختيار فريادزدنـد:حـاشـا كـه اين جوان بشر باشد! اين جوان با زيبايى بى نظيرش كه آن را باحـيـا و وقـار و عـفـت و تـقـوا تـواءم كـرده ، فـرشـتـه اى اسـت در صـورت انـسـان ، و مَلَكبرزگوارى است در لباس آدميان !.
آنان با بيان اين جمله شايد مى خواستند به زليخا بگويند ما كه تو را در عشق اين جوانملامت مى كرديم ، براى آن بود كه او را بشرى مانند ساير افراد بشر مى دانستيم ، ولىاكـنـون كـه مـى بـيـنـيـم او بـشـر نـيـسـت و در زيـبـايـى وجمال ، فوق افراد بشر و هم چون فرشته اى است ، سخن خود را پس گرفته و حق را بهتـو مـى دهـيـم ! يـا مـى خـواسـتـنـد بـگـويـنـد فـردى مانند اين جوان كه در عنفوان شباب وكمال قواى بدنى ميان بهترين كاخ ‌ها به سر مى برد و از بهترين غذاها و راحتى ها بهرهمـنـد مـى شود و همسرى هم ندارد، يكى از زيباترين بانوان مصرى يعنى زليخا- كه سمتفـرمـان روايـى و بـزرگـى بـر او دارد - در خـلوت بـاكـمـال اصـرار از وى كـام مـى خـواهـد، ولى او بـه خاطر خدا پاسخ ردّ به وى مى دهد و ازخـلوت گـاهش مى گريزد! راستى اين جوان بشر نيست و فرشته است ، مگر بشر معمولىمـى تـوانـد ايـن قـدر طـاقـت و توان داشته باشد. به خصوص جوان زيبايى كه همسر همندارد و درعنفوان جوانى تا اين حدّ خودار و باتقوا و فداكار است .
عـمـلى كـه بـى اخـتـيـار و در حـال بهت وحيرت از آن ها سر زد و به جاى ميوه ها دستشان رابـريـدنـد، فـرصـتى به دست زليخا داد تا درد دلش ‍ را به آنان بازگويد و علت عشقآتـشـيـن خـود را بـيـان نـمـايـد و پـاسـخ مـلامـت هـاى بـى جـان آنـان را بـدهـد و بـا زبـانحال به آن ها بگويد: خداى سبحان سخن او را در آن هنگامه اين گونه بيان فرمود:
اين است آن جوانى كه مرا درباره عشق او ملامت مى كرديد. آرى من (صريحا مى گويم كه) از وى كـام خواستم ، ولى او (از كام روا ساختن من ) خوددارى كرد و اگر دستور مرا انجامندهد قطعا زندانى خواهد شدو از افراد خوار (وبى مقدار) خواهد گرديد.⁽⁴⁹²⁾
يعنى شما كه تاب تحمليـك بـار ديـدن او را نداشتيد و با يك نظر اين گونه فريفته و مدهوش شديد و اختيار ازكـف داده و بـه جـاى تـرنـج دسـت هـاى خـود رابـريـديـد، پـس مـن كـهسـال هـا در كـنـارش بـه سـر مـى بـرم و صـبـح و شـام با او هستم و پيوسته در برابرچـشـمـانـم قـرار دارد، چه كنم ! اكنون دانستيد كه بى مرا به باد ملامت گرفته ايد و بىسـبـب بـر كـار مـن عـيـب جويى كرده و نسبت گم راهى به من داده ايد و من حق دار كه اين چنينشيفته اين غلام زيبا گردم و در عشقشش سراز پا نشناسم ؟